Στις 18 Φεβρουαρίου, συμπληρώνονται τέσσερα χρόνια από το θάνατο του παιδιάτρου, δρα Αμερίκου Αργυρίου, ενός πρωτοπόρου ανθρώπου για την εποχή του, με πνεύμα ανήσυχο και ακούραστο, στον οποίο η κυπριακή κοινωνία, εν αγνοία της σε πολλές περιπτώσεις, οφείλει πολλά.
Ο δρ Αργυρίου πρωτοστάτησε μεταξύ άλλων στην δημιουργία του Ιδρύματος «Θεοτόκος» (στο οποίο προέδρευσε μέχρι και το 2017) και την ίδρυση του Κέντρου Προληπτικής Παιδιατρικής, στο οποίο χρημάτισε Πρόεδρος από την ίδρυσή του μέχρι το 2006 όπου και ανακηρύχθηκε σε Επίτιμο Πρόεδρο. Και οι δύο οργανισμοί φέρουν κατόπιν απόφασης των Διοικητικών τους Συμβουλίων το όνομά του μετά το θάνατό του.
Επί ευκαιρίας λοιπόν του μνημοσύνου του αείμνηστου αυτού γιατρού, ο οποίος αγόγγυστα εργάστηκε για το καλό των παιδιών όλης της Κύπρου και του κοινωνικού συνόλου γενικότερα, ακολουθεί ένας σύντομος απολογισμός του έργου και των σκοπών του Κέντρου Προληπτικής Παιδιατρικής «Αμερίκος Αργυρίου», το οποίο από την ίδρυσή του μέχρι και σήμερα, υλοποιεί σε εθελοντική βάση προγεννητικά και νεογνικά ανιχνευτικά προγράμματα: το Πρόγραμμα Προγεννητικού Ελέγχου, το Πρόγραμμα Προληπτικού Ελέγχου Νεογνών και το Ανιχνευτικό Πρόγραμμα Ακοής Νεογνών.
Με τον όρο ανιχνευτικό πρόγραμμα αναφερόμαστε στο πληθυσμιακό πρόγραμμα της δημόσιας υγείας που αφορά στην προσυμπτωματική ανίχνευση συγκεκριμένων ασθενειών. Η ανίχνευση (screening) είναι μία διαδικασία η οποία εντοπίζει σε ένα φαινομενικά υγιή πληθυσμό, άτομα που έχουν μεγάλο κίνδυνο να νοσήσουν από μια ασθένεια. Σκοπό έχουν να μειώσουν τον κίνδυνο σοβαρής επίπτωσης στην υγεία του ασθενή από την ασθένεια σε περίπτωση που δεν ληφθεί έγκαιρη θεραπεία. Πρέπει ωστόσο, να γνωρίζουμε ότι τα ανιχνευτικά προγράμματα δεν μπορούν να εκμηδενίσουν τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου ενώ, για να εφαρμοστούν, είναι απαραίτητο να υπάρχει γνώση για την φυσική εξέλιξη της ασθένειας η οποία εξετάζεται. Η διάγνωση ακολουθεί την ανίχνευση, οπότε η έγκαιρη αντιμετώπιση μπορεί να αποτρέψει ή να βελτιώσει την κλινική έκφραση της νόσου και τις επιπλοκές της.
Σημαντικός παράγοντας επιτυχίας των ανιχνευτικών προγραμμάτων είναι επίσης η καθολική προσέλευση του πληθυσμού (υψηλό ποσοστό κάλυψης). Το Κέντρο Προληπτικής Παιδιατρικής «Αμερίκος Αργυρίου», για την ομαλή και επιτυχή εφαρμογή των ανιχνευτικών προγραμμάτων που υλοποιεί, διασφάλισε την αγαστή συνεργασία όλων των γυναικολόγων και παιδιάτρων της Κύπρου (δημόσιου και ιδιωτικού τομέα). Ως αποτέλεσμα, τα προγράμματα έχουν εξασφαλίσει στο σύνολό τους κάλυψη πέραν του 90% του πληθυσμού στον οποίο απευθύνονται (έγκυες και νεογνά), κάτι το οποίο δεν έχει επιτευχθεί σε κανένα άλλο ανιχνευτικό πρόγραμμα το οποίο εφαρμόζεται μέχρι σήμερα στο νησί μας.
Στα πλαίσια του Προγράμματος Προγεννητικού Ελέγχου το οποίο βασίζεται σε βιοχημικές μετρήσεις που γίνονται στο αίμα της εγκύου κατά το πρώτο τρίμηνο της κύησης και στοχεύει στην έγκαιρη διάγνωση χρωμοσωμικών ανωμαλιών στο έμβρυο, έχουν εξεταστεί από το 1991 μέχρι και σήμερα πέραν των 272,000 γυναικών. Το αποτέλεσμα των βιοχημικών μετρήσεων, σε συνδυασμό με υπερηχογραφικές μετρήσεις (με κύρια τη μέτρηση της αυχενικής διαφάνειας και την ηλικία της εγκύου, καθορίζει τον κίνδυνο ή την πιθανότητα ύπαρξης χρωμοσωμικών ανωμαλιών (η συχνότερη από αυτές είναι η Τρισωμία 21 ή σύνδρομο Down). Το αποτέλεσμα της εξέτασης αποτελεί την πιο σημαντική πληροφόρηση που μπορούν να έχουν οι γονείς ώστε να αποφασίσουν αν θα προχωρήσουν σε περαιτέρω διαγνωστική εξέταση.
Το Πρόγραμμα Προληπτικού Ελέγχου Νεογνών είναι το πρώτο πρόγραμμα που ξεκίνησε να προσφέρει το Κέντρο το 1989 και έχουν εξεταστεί μέχρι σήμερα πέραν των 32000 νεογνών. Στοχεύει στην έγκαιρη διάγνωση μεταβολικών και ενδοκρινολογικών ανωμαλιών στα νεογέννητα. Όλα τα νεογνά, αφού συμπληρώσουν τις πρώτες 48 ώρες ζωής, εξετάζονται αιματολογικά για Συγγενή Υποθυρεοειδισμό και Φαινυλοκετονουρία, ανωμαλίες που αν δεν διαγνωσθούν και αντιμετωπιστούν έγκαιρα, δημιουργούν ανεπανόρθωτη βλάβη στο νευρικό σύστημα.
Είναι μεγάλη η ικανοποίηση για το Κέντρο Προληπτικής Παιδιατρικής «Αμερίκος Αργυρίου» που εντός του 2024 θα αρχίσει να υλοποιείται η επέκταση του Προγράμματος Προληπτικού Ελέγχου Νεογνών, την οποία έχει εγκρίνει το Υπουργικό Συμβούλιο τον Αύγουστο του 2022. Το πρόγραμμα θα υλοποιείται σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου και το Νοσοκομείο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ΙΙΙ (θα επιβλέπει το κλινικό μέρος του προγράμματος) και θα εφαρμοσθεί αρχικά σε πιλοτική βάση τριών χρόνων (με δυνατότητα ανανέωσης ακόμη δύο χρόνων). Η επέκταση θα περιλαμβάνει επιπρόσθετα την εξέταση οκτώ (8) ακόμη νοσημάτων (Συγγενής Υπερπλασία Επινεφριδίων, Νόσος με Οσμή Ούρων σαν Σιρόπι Σφενδάμου, Ομοκυστινουρία, Γλουταρική Οξυουρία Ι, Ισοβαλερική Οξυουρία, Ανεπάρκεια της Αφυδρογονάσης του Ακυλο-συνενζύμου Α λιπαρών οξέων μέσης αλύσου, Γαλακτοζαιμία, Κυαμισμός). Μέσω της επέκτασης, αναμένεται ότι θα ανιχνευθούν έγκαιρα και θα παραπεμφθούν για θεραπεία ακόμη περισσότερα νεογνά, όπως συμβαίνει σε όλα τα ανιχνευτικά προγράμματα.
Το 2004, το Κέντρο Προληπτικής Παιδιατρικής «Αμερίκος Αργυρίου», αναγνωρίζοντας πως η νεογνική απώλεια ακοής αποτελεί την πιο συχνή συγγενή πάθηση με συχνότητα εμφάνισης περίπου 1 στα 1000 μωρά, εισήγαγε το Ανιχνευτικό Πρόγραμμα Ακοής Νεογνών, καθιστώντας την Κύπρο πρωτοπόρο στον τομέα αυτό στον Μεσογειακό χώρο. Μέχρι το τέλος του 2023 είχαν εξετασθεί 149,818 νεογνά και εντοπίστηκαν 158 παιδιά με σοβαρές ενδείξεις νεογνικής απώλειας ακοής (από το Κέντρο εξετάζονται όλα τα νεογνά που γεννιούνται σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα πλην των νεογνών του Μακάριου Νοσοκομείου). Στόχος του ανιχνευτικού προγράμματος νεογνικής ακοής είναι μέσω του έγκαιρου εντοπισμού του προβλήματος να διασφαλίζεται η αποκατάσταση της επικοινωνίας και, με την κατάλληλη στήριξη, να επιτυγχάνεται η κατά το δυνατόν πλήρης ένταξη των παιδιών με συγγενή βαρηκοΐα κατά την έναρξη της σχολικής εμπειρίας.
Η σημασία των ανιχνευτικών προγραμμάτων για τους πολλούς συχνά προσπερνάται ως αμελητέα. Για τους λίγους ωστόσο, είναι καθοριστική και ουσιώδης για όλη τη μετέπειτα συνέχιση της ζωής. Στόχος του Κέντρου Προληπτικής Παιδιατρικής «Αμερίκος Αργυρίου» είναι να εξακολουθήσει να προσφέρει με την ίδια ποιότητα και ζήλο το έργο που ξεκίνησε επί Προεδρίας του δρα Αμερίκου Αργυρίου. Επιπρόσθετος στόχος όμως είναι να διασφαλίσει ότι η Πολιτεία θα στηρίξει περαιτέρω τις ενέργειες αυτές, αφουγκραζόμενη τον ρόλο και τις ευθύνες που της αναλογούν.
*Διευθύντρια Κέντρου Προληπτικής Παιδιατρικής «Αμερίκος Αργυρίου».
