Μια αξέχαστη εμπειρία ζωής είχαν στη Φλωρεντία της Ιταλίας το διήμερο 15 και 16 Νοεμβρίου 2023 εννιά μαθητές και μαθήτριες των Γυμνασίων Ακρόπολης Λευκωσίας, Πλατύ Αγλαντζιάς και Βεργίνας Λάρνακας και οι τρεις καθηγήτριες που τους συνόδευαν σε ένα εκπαιδευτικό ταξίδι μάθησης και εμβάθυνσης σε θέματα ισότητας φύλων και ιδιαίτερα της πρόληψης και αντιμετώπισης της έμφυλης βίας στις εφηβικές σχέσεις.
Εκπροσώπησαν την Κύπρο σε ένα ευρωπαϊκό συνέδριο όπου συμμετείχαν επίσης αντιπροσωπείες από την Ιταλία, Ισπανία, Αυστρία και Σλοβενία, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Engaged in Equality – Challenging masculinities and engaging adolescent boys to end gender-based violence (2022-2024). Συνολικά συμμετείχαν στο συνέδριο περισσότεροι από 50 έφηβοι μαθητές/ριες, 20 εκπαιδευτικοί και 15 συντονιστές/ριες από τις πέντε συνεργαζόμενες χώρες. Ήταν ένα συνέδριο μάθησης (european learning forum) για τους μαθητές και τις μαθήτριες που συμμετείχαν και ένα σεμινάριο αμοιβαίας μάθησης (mutual learning seminar) για τους εκπαιδευτικούς που υλοποίησαν το Πρόγραμμα από όλες τις συνεργαζόμενες χώρες.
Περιλάμβανε ανταλλαγή ιδεών, μουσική και δρώμενα που παρήγαγαν μαθητές και μαθήτριες από όλες τις εμπλεκόμενες χώρες, με θέμα την ισότητα των φύλων και την πρόληψη της έμφυλης βίας. Ηγήθηκαν της κυπριακής αντιπροσωπείας η Δάφνη Δημητρίου και η Στάλω Λέστα, λειτουργοί του Μεσογειακού Ινστιτούτου Μελετών Κοινωνικού Φύλου (MIGS), που είναι εταίρος στο Πρόγραμμα Engaged in Equality και το υλοποιεί στην Κύπρο με τη συνεργασία των τριών προαναφερόμενων σχολείων. Τα τρία αυτά σχολεία υπέγραψαν μνημόνιο συνεργασίας με το Ινστιτούτο κατά τη σχολική χρονιά 2022-2023 για εκπαιδευτικούς και μαθητές/-τριες, που περιλαμβάνει τη διεξαγωγή εκπαιδευτικών σεμιναρίων και δράσεων. Όπως μας αναφέρθηκε, «η σχετική ενημέρωση αφορά τρόπους αναγνώρισης κινδύνων και ενδυνάμωσης, ειδικά των κοριτσιών, για απόρριψη κακοποιητικών συμπεριφορών, με ισότιμη συμμετοχή των εφήβων αγοριών στον αγώνα για αμφισβήτηση των σχέσεων εξουσίας, της επιζήμιας ηγεμονικής αρρενωπότητας και των άκαμπτων στερεοτύπων των φύλων». Το MIGS κάλυψε όλα τα έξοδα διαμονής, εισιτηρίων και διατροφής των συμμετεχόντων. Η γλώσσα εργασίας της διοργάνωσης, ήταν η αγγλική.
Όταν σκέφτεσαι έξω από έμφυλα «κουτιά»
«Η εμπειρία ήταν μοναδική», ανέφερε στον «Φ» η φιλόλογος του Γυμνασίου Ακρόπολης Κωνσταντίνα Χατζηδημητρίου και πρόσθεσε: «Τόσο οι μαθητές/τριες, όσο και εμείς οι εκπαιδευτικοί είχαμε την ευκαιρία να συναναστραφούμε με μαθητές/τριες και εκπαιδευτικούς άλλων χωρών, να ανταλλάξουμε ιδέες και να δημιουργήσουμε δεσμούς. Τα παιδιά συμμετείχαν σε καλά δομημένα και ευχάριστα δρώμενα και έτσι μπόρεσαν να εμβαθύνουν στα θέματα πρόληψης της έμφυλης βίας και να ευαισθητοποιηθούν ακόμη περισσότερο στα θέματα αυτά».
Με τον ίδιο ενθουσιασμό, μας μίλησε η καθηγήτρια Πληροφορικής στο Γυμνάσιο Βεργίνας Λάρνακας Μαρία Νεοκλέους. «Τα παιδιά – είπε – μας ανέφεραν πως κυρίως μέσα από την προβολή των βίντεο που ετοίμασαν όλες οι συμμετέχουσες χώρες ξεχωριστά, διαπιστώνει κανείς πως η έμφυλη βία είναι η ίδια, ανεξαρτήτως κουλτούρας και πολιτισμικών διαφόρων. Ο μόνος τρόπος για την εξάλειψη της, είναι η ενημέρωση, η ευαισθητοποίηση και η καλλιέργειας σωστής παιδείας».
Η Μαρία Ζωγράφου καθηγήτρια Αγωγής Υγείας στο Γυμνάσιο Πλατύ Αγλαντζιάς, αναφέρθηκε ιδιαίτερα στη θεατρική άσκηση που είναι μέρος του Προγράμματος. Όπως μας είπε, «η εισαγωγή των μαθητών/ριών στην τεχνική του «Θεάτρου των Καταπιεσμένων» («Theatre of the Oppressed»), η οποία επιτρέπει στο κοινό να φανταστεί και να υλοποιήσει κοινωνική και πολιτική αλλαγή, τους έδωσε την ευκαιρία να δημιουργήσουν και να σκηνοθετήσουν τα δικά τους έργα, να παρέμβουν άμεσα σε ένα σενάριο και να προτείνουν εναλλακτικά φινάλε, γεγονός που τους/τις βοήθησε να σκέφτονται έξω από έμφυλα «κουτιά» και να αντιδρούν σε καταστάσεις όπου διαφορετικά θα παρέμεναν αμέτοχοι/ες». Η λειτουργός του MIGS Δάφνη Δημητρίου πρόσθεσε σχετικά ότι «το Θέατρο των Καταπιεσμένων» τοποθετεί το κοινό στο επίκεντρο της θεατρικής πράξης, αποδίδοντας στον/ην κάθε θεατή πρωταγωνιστικό ρόλο, ώστε να γίνει πρωταγωνιστής/ρια και στην πραγματική ζωή. Καθώς διαδραματίζονται σκηνές καταπίεσης, ζητείται η συνδροµή του κοινού.
Η ιστορία ξαναπαίζεται και το κοινό προτείνει λύση, µια στρατηγική ανατροπής της αδικίας, ή µια άλλη συµπεριφορά». Όπως επεσήμανε η εκπαιδεύτρια του MIGS Στάλω Λέστα, «με τον τρόπο αυτό δίνεται η ευκαιρία στους νέους ανθρώπους να αναζητήσουν εναλλακτικούς τρόπους ανταπόκρισης και γενικά ύπαρξης (alternative ways of being) μέσα σε ένα ασφαλές περιβάλλον στο οποίο μπορούν να αντικρούσουν και να αποδομήσουν στερεότυπα και «νόρμες», να κατανοήσουν τις καταστρεπτικές πτυχές της τοξικής αρρενωπότητας, να δομήσουν καινούργιες έννοιες για τους έμφυλους ρόλους και να διαπραγματευτούν καινούργιους τρόπους συνύπαρξης στις διαπροσωπικές τους σχέσεις βασισμένες στην ισότητα. Πάνω απ’ όλα, το θέατρο της αγοράς δίνει την ευκαιρία στα νεαρά παιδιά να πάρουν θέση, να βρουν τη δική τους φωνή και κατ’ επέκταση αυτή η φωνή να ακουστεί. Με τον τρόπο αυτό, το θέατρο της αγοράς λειτουργεί ως ένα εργαλείο ενδυνάμωσης και κινητοποίησης, τόσο προς την προσωπική αλλαγή, αλλά και την ευρύτερη αλλαγή στο σχετικό περιβάλλον/συγκείμενο των νέων».
Η ενδυνάμωση σε μια «κρίσιμη» ηλικία
Σύμφωνα με την ερευνήτρια και συντονίστρια προγραμμάτων του Μεσογειακού Ινστιτούτου Μελετών Κοινωνικού Φύλου Δάφνη Δημητρίου, «ο αντίκτυπος αυτού του έργου δεν ολοκληρώνεται, δεν σταματά με τη λήξη της χορηγίας και δεν περιορίζεται μόνο στα παιδιά που έλαβαν μέρος στις δράσεις του. Μέσω της ευαισθητοποίησης και της ενδυνάμωσης των νεαρών συμμετεχουσών/όντων – ανέφερε στον «Φ» – στόχος είναι τα παιδιά να είναι θετικά πρότυπα για τη σχολική τους κοινότητα τώρα, αλλά και στη ζωή τους αργότερα. Πώς θα γίνει αυτό; Οι άνθρωποι μαθαίνουν να κοινωνικοποιούνται από νήπια παρατηρώντας, δηλαδή μιμούνται συμπεριφορές και εσωτερικεύουν τους κοινωνικούς κανόνες μέσω της παρατήρησης. Άνθρωποι που θα περιέγραφε κανείς ως «θετικά πρότυπα» επιδεικνύουν επιθυμητές συμπεριφορές, ηθική και αξίες και λειτουργούν ως παράδειγμα προς μίμηση για άλλους/ες. Η υπεράσπιση της κοινωνικής δικαιοσύνης και της έμφυλης ισότητας, θεματικές στις οποίες εμβαθύναμε μέσω του προγράμματος, ενδυνάμωσαν τα παιδιά σε μια κρίσιμη περίοδο στη ζωή τους, την εφηβεία, όπου η επιρροή των συνομηλίκων παίζει σημαντικό ρόλο, διαμορφώνοντας τη συμπεριφορά, τις αξίες και την ταυτότητά τους. Επιθυμία μου ως συντονίστρια του προγράμματος, είναι να προαχθεί η έμφυλη ισότητα με την ενέργεια, το πάθος και την προθυμία των παιδιών να αμφισβητήσουν τις νόρμες και να συμβάλουν σε ουσιαστική αλλαγή στις στάσεις και τις κοινωνικές δομές».
