Τρεις τόμοι και πέραν των δύο χιλιάδων σελίδων με ιστορικά ντοκουμέντα του ένδοξου απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ 1955 -1959, αποτυπώνονται μέσα από τη ματιά των δημοσιευμάτων και των ρεπορτάζ δημοσιογράφων, φωτορεπόρτερ και πρωτογενών πηγών της τότε εποχής σε ένα μοναδικό εγχείρημα που φέρει τον τίτλο «Ο αγώνας της ΕΟΚΑ στον Κυπριακό Τύπο». Γεγονότα που σημάδεψαν την Κύπρο και καταγράφηκαν στις εφημερίδες που κυκλοφορούσαν την τότε εποχή. Φωτογραφίες ηρώων, ιστορίες μαχών και δράσεων από τους αγωνιστές, τη νεολαία, από μητέρες, γυναίκες και παιδιά. Ρεπορτάζ, γεγονότα και συνεντεύξεις του αγώνα με πρωταγωνιστές τους απλούς ανθρώπους, τους θρυλικούς αγωνιστές αλλά και τους αφανείς ήρωες της ΕΟΚΑ. Κάθε γεγονός-συμβάν, κάθε δημοσίευμα, δίνει τροφή στον κάθε ερευνητή και τον κάθε αναγνώστη. Δίνει την ευκαιρία σε αυτούς που βίωσαν τα γεγονότα αλλά και στους νέους που δεν τα γνωρίζουν να τα παρακολουθήσουν και να τα αναβιώσουν μέσα από το φωτογραφικό υλικό. Γεγονότα που καταγράφονται μέρα με την ημέρα για τα όσα σημάδεψαν τον ένδοξο αγώνα για την απελευθέρωση της Κύπρου από τον Άγγλο κατακτητή.
Πρόκειται για ένα εγχείρημα του αείμνηστου καθηγητή Ιωάννη Γ. Κασίνη από την Κάτω Ζώδια της περιοχής Μόρφου. Μια μεγαλεπήβολη ιδέα που γεννήθηκε τον Φεβρουάριο του 2013 και έγινε πραγματικότητα με πολύ μόχθο μετά από έξι ολόκληρα χρόνια. Μελετήθηκαν πέραν των 100 τόμων εφημερίδες της εποχής και αποδελτιώθηκαν ιστορικά γεγονότα αρχίζοντας από την κατάσχεση του ιστιοφόρου «Άγιος Γεώργιος» στις ακτές της Πάφου τον Ιανουάριο του 1955, μέχρι και τη λήξη του αγώνα και τις συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου. Τα ηρωικά γεγονότα του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ καταγράφονται σε ένα τρίτομο έργο που περιλαμβάνει όλα τα σχετικά δημοσιεύματα του κυπριακού Τύπου.
Ο Γιώργος Κασίνης, γιος του συγγραφέα ερευνητή, Ιωάννη Γ. Κασίνη, μιλά στον «Φ» και περιγράφει το τεράστιο εγχείρημα του πατέρα του. Εξηγεί το πώς γεννήθηκε η ιδέα για αυτή την τριλογία καθώς και τον σκοπό του έργου. Αναφέρει τις δυσκολίες που προέκυψαν μέχρι να αποδελτιωθεί και να αποτυπωθεί όλο αυτό το συγκλονιστικό μαρτυρικό υλικό μέσα σε 2.100 σελίδες που περιλαμβάνουν 19 κεφάλαια θεματολογίας του ένδοξου αγώνα.
«Το συγκεκριμένο εγχείρημα αντανακλά τα γεγονότα τα οποία έζησε ο ίδιος ο συγγραφέας σαν νεαρός αγωνιστής της ΕΟΚΑ. Ο πατέρας μου γεννήθηκε ως παιδί αγροτικής οικογένειας το 1936 στην Κάτω Ζώδια της Μόρφου και ήταν από τους πρώτους νεαρούς Κύπριους που εντάχθηκαν στις τάξεις της ΕΟΚΑ. Ήταν μέλος της οργάνωσης από την αρχή και σε κάποιο στάδιο ανέλαβε και τομεάρχης της περιοχής Μόρφου».
Ο Γ. Κασίνης χαρακτηρίζει τον πατέρα του ως έναν αγωνιστή με ιδανικά και πάθος για την απελευθέρωση της πατρίδας, σημειώνοντας πως πάντοτε του έλεγε πως το χρέος της δικής του γενιάς είναι να διατηρηθεί η μνήμη αυτού του ένδοξου αγώνα. «Είχε καθοριστική σημασία στη ζωή αυτών των ανθρώπων που τον έζησαν. Είναι εντυπωσιακό να σκεφτεί κανείς ότι παιδιά -νεαρά άτομα, γυναίκες και άνδρες διέθεταν το πνευματικό βάθος, την αυταπάρνηση και την ικανότητα να δεσμευτούν για μια τέτοια ηρωική προσπάθεια. Αυτός ο αγώνας σημάδεψε για πάντα τη ζωή τους». Το συγκεκριμένο εγχείρημα αποτελεί ένα ολοκληρωμένο έργο με αποτυπωμένη την ιστορία της ΕΟΚΑ για την επόμενη γενιά. Πρόκειται για ένα έργο το οποίο δίνει την ευκαιρία σήμερα σε ερευνητές αλλά και σε νέους ανθρώπους να μάθουν για τον απελευθερωτικό αγώνα της Κύπρου.
Ερωτηθείς γιατί ο συγγραφέας επέλεξε τον Τύπο της εποχής εκείνης, ο κ. Κασίνης αναφέρει πως ο πατέρας του θεωρούσε και έβλεπε τον Τύπο (εφημερίδες) ως έναν σύνδεσμο μεταξύ των γεγονότων και του κόσμου. «Ουσιαστικά είναι η μεταφορά των γεγονότων, των ειδήσεων με τέτοιο τρόπο ούτως ώστε να φτάσουν στον απλό κόσμο, της τότε εποχής, ο οποίος ενημερώνονταν αποκλειστικά από τις εφημερίδες».
Εξήγησε ακόμη πως ο ρόλος του Τύπου την τότε εποχή είχε ιδιαίτερη βαρύτητά σε ό,τι αφορά την αποτύπωση των γεγονότων και τη μεταφορά τους προς τον αναγνώστη. «Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Επικοινωνίας, τότε στην Κύπρο ήταν οι εφημερίδες και το ραδιόφωνο. Το ραδιόφωνο (τότε) ήταν κρατικό και κατ΄ επέκταση πλήρως ελεγχόμενο από τις αποικιακές αρχές. Ο Τύπος ήταν η πιο αντιπροσωπευτική μέθοδος για να μεταφερθούν τα γεγονότα στον κόσμο», αναφέρει, επισημαίνοντας πως σημαίνοντα ρόλο διαδραμάτιζε και η γλώσσα με την οποία οι εφημερίδες μετέφραζαν τα γεγονότα για τον μέσο κύπριο της τότε εποχής.
Μέσα από τους τρεις τόμους του αγώνα της ΕΟΚΑ στο Κυπριακό Τύπο, αποτυπώνονται τα γεγονότα μέσα από τον φακό των δημοσιογράφων της εποχής και μέσα από το ένα διαφορετικό χρώμα ανάλογα και με την προσωπικότητά του καθενός. Χαρακτηριστικό το οποίο εντοπίζει κανείς διαβάζοντας αυτήν την τριλογία όπως επισημαίνει ο κ. Κασίνης, είναι το διαφορετικό ύφος της κάθε εφημερίδας, η αξιολόγηση και η ματιά του δημοσιογράφου όπως και η αποτύπωση των όσων καταγραφεί μέσα από την πέννα του. Συμπληρώνει ακόμη ότι «κάποιοι δημοσιογράφοι, είτε ηλικιακά, είτε μορφωτικά, είτε ακόμη και λόγων πολίτικων πεποιθήσεων, αποτύπωναν κάποια γεγονότα με έναν διαφορετικό τρόπο, ακόμη και εάν το ίδιο το γεγονός, καλυπτόταν από διαφορετικές εφημερίδες.
Διαβάζοντας και μελετώντας τα όσα καταγράφονται στα δημοσιεύματα ο αναγνώστης μέσα από τον δικό του κριτικό φακό θα μπορέσει να αντιληφθεί και τις διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στην κάλυψη κάποιων γεγονότων από την κάθε εφημερίδα.
Παρουσίαση του έργου
Η παρουσίαση του τρίτομου έργου του αείμνηστου Ιωάννη Γ. Κασίνη θα πραγματοποιηθεί το απόγευμα της Δευτέρας 11ης Ιουλίου 2022 στη Δημοτική Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη της Λεμεσού. Κύριοι ομιλητές ο Αν. Καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου, Πέτρος Παπαπολυβίου, ο Αν. Καθηγητής του Παν. Κύπρου, Γιώργος Καζαμίας και ο αδελφός του συγγραφέα, Ομ. Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Κωνσταντίνος Γ. Κασίνης.
Πρωτογενές υλικό από τη βιβλιοθήκη Λεμεσού
Μεταξύ άλλων ο κ. Κασίνης περιγράφει στον «Φ» την όλη δυσκολία του εγχειρήματος αυτού σημειώνοντας πως ενώ υπήρχαν τρεις βάσεις δεδομένων-φύλαξης των εφημερίδων- ωστόσο μόνο η μια ήταν πλήρως ολοκληρωμένη και η πρόσβαση στο συγγραφέα ήταν επίπονη για αποδελτίωση των δημοσιευμάτων. Η πρώτη αφορούσε το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, μια βάση δεδομένων ολοκληρωμένη, ωστόσο το υλικό αυτό δεν μπορούσε να βγει εκτός του κτηρίου. Η δεύτερη, το αρχείο της Αρχιεπισκοπής το οποίο όμως δεν ήταν ολοκληρωμένο και η τρίτη η Δημοτική Βιβλιοθήκη της Λεμεσού η οποία ήταν και η πηγή του όλου υλικού που χρησιμοποίησε ο συγγραφέας.
«Μια άλλη πρακτική δυσκολία που συνάντησε ο πατέρας μου ήταν ότι τότε (2013) οι εφημερίδες βρίσκονταν για συντήρηση σε αποθήκες του Δήμου στη Λεμεσό. Η πρόσβαση ήταν δύσκολη στον συγκεκριμένο χώρο, ωστόσο με την καθοριστική συμβολή του τότε Δημάρχου, Ανδρέα Χρήστου, ο πατέρας μου δανείστηκε αυτό το υλικό, το μετέφερε στο σπίτι και άρχισε την έρευνά του». Εξήγησε μάλιστα πως πρόκειται για εκατοντάδες τόμους και τεράστιο υλικό από εφημερίδες που σήμερα δεν υπάρχουν προς κυκλοφορία.
Γνωριμία με τους αφανείς και ανώνυμους ήρωες
Για τους ανθρώπους της εποχής που έζησαν τα γεγονότα και πίστεψαν στον σκοπό του αγώνα, τον χαρακτηρίζουν ως μυθικό. Στον αναγνώστη δίνεται η ευκαιρία μέσα από τους τρεις τόμους να έχει άμεση εικόνα για το τι έγινε την εποχή εκείνη. Να αναλύσει και να κριτικάρει γεγονότα που σημάδεψαν την Κύπρο το 55-59, μέσα από τον φακό της εποχής εκείνης και όχι απαραίτητα μέσα από τον φακό του σήμερα. Το εάν θα έπρεπε να γίνει το ένα ή το άλλο, είτε αν τα πράγματα έγιναν σωστά ή όχι. Το έργο προσφέρει μια οπτική γωνία που είναι χρονικά όσο πιο κοντά στα γεγονότα και τα ιστορικά γεγονότα και παραθέτει ντοκουμέντα και φωτογραφίες που παραπέμπουν τον αναγνώστη σε συμβάντα όπως είχαν καταγραφεί τότε.
«Ο αναγνώστης – ερευνητής μπορεί συνολικά και συμπυκνωμένα να δει και να διαβάσει όλα αυτά τα γεγονότα μέσα σε αυτό το τρίτομο έργο. Να πληροφορηθεί από πρωτογενείς πηγές, από τον δημοσιογράφο ο οποίος αποτύπωσε τα γεγονότα, είτε με συνεντεύξεις ή φωτογραφίες ή μιλώντας με τους πρωταγωνιστές μέσα από τον χρονικό φακό της στιγμής εκείνης», σημειώνει ο γιος του συγγραφέα. Επίσης, ο αναγνώστης μπορεί να επιβεβαιώσει τον ενεργό ρόλο της νεολαίας στον αγώνα. «Μέσα από τις φωτογραφίες και τα γεγονότα εντοπίζει κανείς αυτή την αγνότητα σε όλους αυτούς τους νέους που έλαβαν μέρος στον αγώνα. Τα γεγονότα που αναφέρονται έχουν στίγμα προσωπικού χαρακτήρα σε παιδιά, νεαρούς άνδρες και γυναίκες. Αυτό που επίσης διαπιστώνει κανείς μέσα από τα ιστορικά ντοκουμέντα είναι τον ρόλο της γυναίκας. Μαζί με κάθε άντρα που πέθαινε, υπήρχαν μαζί γυναίκες, μάνες, οι αφανείς ηρωίδες. Πέρα από τις ιστορίες των ανδρών ηρώων, υπάρχουν οι ηρωίδες μητέρες και οι άλλες, ανώνυμες αλλά πολυάριθμες αγωνίστριες που συνέβαλαν καθοριστικά στον αγώνα. Άξιο αναφοράς είναι πως διαβάζοντας τα δημοσιεύματα των εφημερίδων της συντηρητικής κοινωνίας της Κύπρου τη δεκαετία του 50’, αποσπασματικά μπορεί ο ρόλος της γυναίκας να μην αναδεικνυόταν όσο έπρεπε, ωστόσο με την οργανωμένη αποδελτίωση του υλικού αυτού, γίνεται πιο αποτελεσματικά σήμερα», προσθέτει ο κ. Κασίνης.
Προσθέτει ακόμη πως μέσα από το εγχείρημα καταγράφονται και εκατοντάδες αφανείς συμπατριώτες μας οι οποίοι είχαν εμπλακεί ενεργά και καθοριστικά στον μαζικό αυτό αγώνα χαρακτηρίζοντάς τους ως τους «ανώνυμους» ήρωες. «Υπάρχουν ήρωες που δεν έχουμε ακούσει καν τα ονόματά τους. Εδώ ο αναγνώστης θα τους εντοπίσει και θα δει και τις μορφές τους στις φωτογραφίες. Πρόκειται για αυτούς του αφανείς ήρωες που δεν θα δει κάποιος τα ονόματα τους στις ονομασίες των δρόμων και λεωφόρων», είπε.
Ανεκτική η αξία του Τύπου
Αυτό που αντιλαμβάνεται κανείς μετροφυλλώντας αυτή την υπέροχη τριλογία του κ. Κασίνη, είναι το γεγονός πως ο Τύπος και ιδιαίτερα οι εφημερίδες θα συνεχίζουν να κατέχουν κυρίαρχο ρολό και θέση σε ό,τι αφορά την ενημέρωση των πολιτών. Από την τριλογία του έργου αντανακλάται ένα ακόμη σημαντικό γεγονός, η πλούσια ενημέρωση και η θεματολογία που προσφέρει ο έντυπος Τύπος και ιδιαίτερα οι εφημερίδες. Μέσα από τα δημοσιεύματα και τα ρεπορτάζ της τότε εποχής, αναγνωρίζεται το μεγάλο λειτούργημα που επιτελούν οι δημοσιογράφοι, οι οποίοι οφείλουν να μεταδώσουν και να παραθέσουν λεπτομέρειες και πληροφορίες αντικειμενικά και αμερόληπτα.
