Andreas Kluth
Το ίδιο ερώτημα το οποίο επικρέμεται πάνω από την αμερικανική δημοκρατία ρίχνει επίσης τη σκιά του πάνω σε όλη την παγκόσμια πολιτική σκηνή: Τι θα συμβεί εάν ο Ντόναλντ Τραμπ επιστρέψει στον Λευκό Οίκο το 2025;
Μπορεί να συμβεί, μπορεί και όχι. Εάν όμως όντως συμβεί, ο ίδιος θα αισθανθεί αποδεσμευμένος ακόμη και από τα λίγα “δεσμά” που τον συγκρατούσαν στην πρώτη του θητεία και θα προσπαθήσει να θέσει όλα τα τμήματα του αμερικανικού ομοσπονδιακού κράτους υπό τον προσωπικό του έλεγχο προκειμένου να κυνηγήσει τους εγχώριους εχθρούς του.
Εξίσου δυσοίωνα, ο Τραμπ θα επέστρεφε επίσης στην εξωτερική πολιτική του χάους, οδηγούμενος από ένστικτα και συμπλέγματα και όχι από συμφέροντα και αρχές. Ο Τζον Μπόλτον, πρώην σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας του Τραμπ, περιγράφει το αποτέλεσμα ως “ένα αρχιπέλαγος κουκκίδων οι οποίες δεν συνδέονται με χορδές λογικής”.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Τι «ψήνουν» ΗΠΑ, Ισραήλ και Σαουδική Αραβία
Οι χαρούμενοι
Υπάρχουν άνθρωποι σε όλο τον κόσμο οι οποίοι θα ζαλίζονταν από χαρά – οι λαϊκιστές, οι “ισχυροί άνδρες” και οι αυταρχικοί κυβερνήτες, οι τύποι με τους οποίους ο Τραμπ γίνεται φίλος, θαυμάζει και τους οποίους μιμείται. Ο ένας είναι ο Βίκτορ Ορμπάν, πρωθυπουργός της Ουγγαρίας και αγαπημένος της MAGA (Make America Great Again) δεξιάς της Αμερικής. Ένας άλλος είναι ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός ο οποίος μιμείται τον Τραμπ στο να εργαλειοποιεί τους θεσμούς της δημοκρατίας για να αποκτήσει προσωπική εξουσία – και να μείνει εκτός φυλακής.
Ο πιο καταστροφικός ξένος θαυμαστής του, ωστόσο, είναι ο Βλαντιμίρ Πούτιν, ο Ρώσος πρόεδρος, ο οποίος στήριξε τον Τραμπ το 2016, ενέκρινε επιχειρήσεις ρωσικής επιρροής υπέρ του το 2020 και θα ήθελε πολύ να συνάψει συμφωνία με τον The Donald το 2025 – για τη διάλυση της Ουκρανίας και για πολλά άλλα. Η κυβέρνηση του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν υποθέτει τώρα ότι ο Πούτιν θα συνεχίσει την αιματηρή αλλά βαλτωμένη επίθεσή του κατά της Ουκρανίας τουλάχιστον μέχρι τις αμερικανικές εκλογές του 2024.
Για τον ίδιο λόγο, η Ουκρανία είναι τρομοκρατημένη έναντι του ενδεχόμενου μιας δεύτερης θητείας Τραμπ. Θυμηθείτε ότι η πρώτη παραπομπή του Τραμπ προς καθαίρεση από το ύπατο αξίωμα των ΗΠΑ επικεντρώθηκε στην άρνηση παροχής βοήθειας προς το Κίεβο για να το πιέσει να κυνηγήσει την οικογένεια Μπάιντεν.
Στο μυαλό του Τραμπ, ο βίαιος επιθετικός πόλεμος του Πούτιν δεν είναι κάτι περισσότερο από μια εδαφική διαμάχη στην οποία οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους δεν έχουν παρά ελάχιστα διακυβεύματα. Ενώ ο Μπάιντεν έχει συνενώσει τη Δύση προκειμένου να υποστηρίξει το Κίεβο, ο Τραμπ πιθανότατα θα εγκατέλειπε τους Ουκρανούς στη μοίρα τους ή θα τους εξανάγκαζε σε διαπραγματεύσεις παρά τη θέλησή τους.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Οι BRICS δεν μπορούν να γίνουν η αντι-Δύση
Ο εφιάλτης του NATO
Αυτή η προοπτική τρομάζει επίσης τους εταίρους της Αμερικής. Στην πρώτη του θητεία, ο Τραμπ κατέστησε σαφές πόσο λίγη εκτίμηση τρέφει για τις συμμαχίες, ακόμη και για το ΝΑΤΟ, το μπλοκ αμοιβαίας άμυνας το οποίο έχει στηθεί απέναντι στο Κρεμλίνο ήδη από το 1949. Έσπειρε αμφιβολίες για την αποφασιστικότητα της Αμερικής να τιμήσει το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ – το οποίο αναφέρει ότι μια επίθεση εναντίον ενός μέλους είναι επίθεση εναντίον όλων – και απειλούσε να αποχωρήσει εντελώς από τη συμμαχία. Στη δεύτερη θητεία του, ίσως το κάνει.
Είτε το έκανε είτε όχι, και μόνο η πιθανότητα αναστατώνει τα μέλη του ΝΑΤΟ όπως η Εσθονία, η Λετονία και η Λιθουανία – μετασοβιετικές χώρες που θα ένιωθαν περισσότερο απειλούμενες από τη Ρωσία εάν εκείνη πετύχει τους στόχους της στην Ουκρανία – και συμμάχους των ΗΠΑ εκτός ΝΑΤΟ, όπως η Νότια Κορέα και η Ιαπωνία. Συναντώντας τον Μπάιντεν στο Καμπ Ντέιβιντ την περασμένη εβδομάδα, οι ηγέτες τους έκαναν ένα πρώτο βήμα προς μια συμμαχία ΝΑΤΟϊκού τύπου στην Ανατολική Ασία προκειμένου να ανασχέσουν την Κίνα. Με τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο, μπορεί να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι ο λόγος της Αμερικής δεν είναι αξιόπιστος. Αυτή η ίδια σκέψη μπορεί να δελεάσει την Κίνα να επιτεθεί στην Ταϊβάν ή να καταλάβει μεγαλύτερο μέρος της Θάλασσας της Νότιας Κίνας.
Σε γενικότερο επίπεδο, ο Τραμπ θα έθαβε οριστικά ό,τι έχει απομείνει από την αντίληψη ότι η Αμερική, μια υπερδύναμη η οποία ξεθωριάζει, παραμένοντας ωστόσο το πιο κοντινό πράγμα που έχει ο κόσμος σε έναν ηγεμόνα, θα πρέπει να ηγείται διεθνώς στη διατήρηση της τάξης. Στη θέση των αρχών, ο Τραμπ θα έκανε πολιτική με ένα βάναυσο και καιροσκοπικό πνεύμα συναλλαγής – μια εμπορική συμφωνία εδώ και ένας εμπορικός πόλεμος εκεί, μια φωτογράφιση με έναν δικτάτορα εδώ και μια αμηχανία ενός συμμάχου εκεί. Και πάλι εκείνο το ίδιο αρχιπέλαγος κουκκίδων.
ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΗ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ ΑΠΟ ΤΟ BLOOMBERGOPINION
Τι μπορεί να γίνει
Τι μπορούν να κάνουν οι σύμμαχοι της Αμερικής για να προετοιμαστούν; Το λογικό συμπέρασμα για μπλοκ όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση θα ήταν να συγκεντρώσουν επιτέλους στρατιωτική δύναμη με τη μορφή ενός “Ευρωπαϊκού Στρατού” ο οποίος θα μπορεί να αποτρέψει την επιθετικότητα ακόμη και χωρίς την αμερικανική ισχύ. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, στον οποίο αρέσει να μιλάει για την “αυτονομία” της Ευρώπης, λογικά θα έπρεπε να διάκειται ευνοϊκά προς αυτόν τον δρόμο, θέτοντας ακόμη και το πυρηνικό οπλοστάσιο της χώρας του στην υπηρεσία ολόκληρης της ΕΕ.
Στην πράξη, δεν πρόκειται να το κάνει. Ούτε η ΕΕ, μια διστακτική ομάδα χωρών, θα αντισταθμίσει την αμερικανική απόσυρση με το να γίνει Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης. Το πιο πιθανό αποτέλεσμα του τραμπικού απομονωτισμού είναι οι περιφερειακές δυνάμεις της Ευρώπης να απομακρυνθούν η μία από την άλλη ξανά. Οι Πολωνοί, εάν εξακολουθούν να έχουν τη λαϊκίστικη κυβέρνησή τους, μπορεί να φλερτάρουν με τον Τραμπ για ειδικές συμφωνίες. Οι Γερμανοί μπορεί να επιστρέψουν στο ιστορικό πρότυπό τους και να αρχίσουν να διαπραγματεύονται με το Κρεμλίνο για τα κεφάλια των ανατολικών γειτόνων τους. Οι Γάλλοι θα προσπαθούσαν να μείνουν απόμακροι, με μια ντεγκωλική υπεροψία.
Ανάλογος κατακερματισμός και αταξία θα εκδηλώνονταν και σε άλλες περιοχές. Η διεθνής πολιτική είναι εγγενώς άναρχη και απαιτεί είτε έναν ηγεμόνα είτε μια ισορροπία δυνάμεων για τη διατήρηση της τάξης. Χωρίς το πρώτο – το οποίο είχε τη μορφή Pax Americana από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και εξής – ο κόσμος πιθανότατα θα επέστρεφε στην αναζήτηση του δεύτερου. Αυτό το μονοπάτι τείνει να οδηγεί σε μια σειρά πολέμων, ειδικά καθώς η Κίνα θα ανταγωνίζεται με τις ΗΠΑ για την υπεροχή στο εκκολαπτόμενο παγκόσμιο σύστημα.
Οι σύμμαχοι της Αμερικής γνωρίζουν καλά αυτά τα σενάρια. Ρώτησα λοιπόν τον Michael Link, συντονιστή για τις διατλαντικές σχέσεις στο Υπουργείο Εξωτερικών της Γερμανιας, για το πώς προετοιμάζονται. Η Γερμανία και οι Ευρωπαίοι εταίροι της θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν τον χρόνο μέχρι τις εκλογές για να επισφραγίσουν όσο το δυνατόν περισσότερα δεσμευτικά σύμφωνα με την κυβέρνηση Μπάιντεν, μου είπε μέσω email. Ταυτόχρονα, οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να οικοδομήσουν “καλές, ισχυρές σχέσεις” με τους Ρεπουμπλικανούς στο Κογκρέσο και αλλού. Εάν ο Τραμπ προσπαθήσει στη συνέχεια να εγκαταλείψει το ΝΑΤΟ ή να κλείσει τις αμερικανικές βάσεις στη Γερμανία, οι σύμμαχοι της Αμερικής θα μπορούσαν να “κινητοποιήσουν αυτές τις επαφές… για να ξεπεράσουν το εμπόδιο του Τραμπ”.
Άγγελοι
Με συγχωρείτε, αλλά αυτό είναι όλο; Ναι. Ούτε η Ευρώπη ούτε η Ανατολική Ασία ή οποιαδήποτε άλλη περιοχή του κόσμου γνωρίζουν πώς να ανταποκριθούν στην πρόκληση του Trump 2.0 και στη συνακόλουθη κατάπτωση της αμερικανικής ηγεσίας. Το καλύτερο το οποίο μπορούν να σκεφτούν να κάνουν είναι να μιλήσουν με άλλους Ρεπουμπλικάνους και να ελπίζουν ότι οι καλοί άγγελοι εντός του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος θα σώσουν τον κόσμο από την καταστροφή.
Ελπίζουμε ότι αυτοί οι καλοί άγγελοι εξακολουθούν να υπάρχουν στο παλιό κόμμα του Λίνκολν. Τα ντιμπέιτ μεταξύ των αμφισβητιών του Τραμπ για την υποψηφιότητα των Ρεπουμπλικανών στις επόμενες προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ, από τα οποία ο ίδιος προς το παρόν απέχει, μπορεί να προσφέρουν ορισμένες ενδείξεις. Μια αχτίδα αισιοδοξίας εμφανίστηκε από τη Γερουσία των ΗΠΑ τον περασμένο μήνα, όταν ψήφισε ένα δικομματικό νομοσχέδιο το οποίο θα εμπόδιζε οποιονδήποτε πρόεδρο να αποχωρήσει από το ΝΑΤΟ χωρίς την έγκριση των δύο τρίτων στη Γερουσία ή μια Πράξη του Κογκρέσου. Ωστόσο, θα είναι πιο δύσκολο το συγκεκριμένο νομοσχέδιο να εγκριθεί από τους Ρεπουμπλικανούς στη Βουλή των Αντιπροσώπων, όπου διαθέτουν την πλειοψηφία.
Οι αμερικανικές εκλογές σχεδόν ποτέ δεν κρίνονται στην εξωτερική πολιτική. Ωστόσο οι ψηφοφόροι στις ΗΠΑ, και ειδικά οι Ρεπουμπλικανοί, πρέπει να γνωρίζουν ότι εκείνο που διακυβεύεται το 2024 είναι το μέλλον όχι μόνο της χώρας τους, αλλά και του κόσμου. Η μη διάδοση των πυρηνικών όπλων, η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και άλλες μορφές διεθνούς συνεργασίας, καθώς και οι μάχες μεταξύ απολυταρχίας και δημοκρατίας, αταξίας και τάξης – όλα αυτά στην πραγματικότητα θα κριθούν στην αμερικανική κάλπη.
Θα επιστρέψει ο Τραμπ στον Λευκό Οίκο; Οι εχθροί της Αμερικής το ελπίζουν. Οι φίλοι της προσεύχονται να μην το δουν να συμβαίνει.
