Η Ευρωπαϊκή D-day για το Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου έφτασε. Για μια πολιτική ασύλου και μετανάστευσης που πραγματικά λειτουργεί. Οριστικά πια εμείς, μαζί, θα είμαστε υπεύθυνοι για τα σύνορά μας. Εμείς στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΕΛΚ πιέσαμε και καταφέραμε να μεταρρυθμίσουμε σημαντικά το μεταναστευτικό σύστημα της ΕΕ, στοχεύοντας σε μια ΕΕ που προστατεύει αποτελεσματικά τα σύνορά της από απειλές, που είναι μεν σκληρή στην αντιμετώπιση των λαθρεμπόρων, των διακινητών και του εγκλήματος, αλλά ταυτόχρονα αντιμετωπίζει τους αιτούντες άσυλο με δίκαιο και αξιοπρεπή τρόπο.
Τον Δεκέμβριο του 2023, η ΕΕ κατέληξε σε συμφωνία σχετικά με το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο Ασύλου και Μετανάστευσης, μία από τις μεγαλύτερες και σημαντικότερες νομικές μεταρρυθμίσεις της τρέχουσας νομοθετικής περιόδου. Η τελική ψηφοφορία για τις μεταρρυθμίσεις του Συμφώνου την περασμένη εβδομάδα εκπληρώνει τη δέσμευση που ανέλαβαν τα θεσμικά όργανα να εγκρίνουν τις μεταρρυθμίσεις έως το τέλος της κοινοβουλευτικής περιόδου εγκαίρως για τις ευρωπαϊκές εκλογές. Το νέο σύμφωνο για το άσυλο και τη μετανάστευση εισάγει μια πλήρη προσέγγιση για τη διαχείριση της μετανάστευσης και του ασύλου, τηρώντας παράλληλα την αρχή της αλληλεγγύης και της δίκαιης κατανομής ευθυνών μεταξύ των κρατών μελών. Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος για τον οποίο αυτή η συμφωνία είναι τόσο σημαντική. Τελικά, θα είμαστε από κοινού υπεύθυνοι για τον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων και την παροχή ανθρωπιστικής προστασίας στους ανθρώπους που την χρειάζονται πραγματικά. Για πρώτη φορά, γίνεται σαφής διάκριση κατά την άφιξη στα ευρωπαϊκά εξωτερικά σύνορα: στα άτομα στα οποία είναι πιθανό να χορηγηθεί άσυλο, αυτά θα εισέρχονται στην κανονική διαδικασία, ενώ οι αιτούντες με λιγότερες πιθανότητες να λάβουν διεθνή προστασία, όπως εκείνοι που προέρχονται από ασφαλείς τρίτες χώρες, υποχρεούνται να παραμείνουν σε εγκαταστάσεις υποδοχής στα εξωτερικά σύνορα και να ξεκινήσει εκεί μια ταχεία διαδικασία επιστροφής τους. Αυτοί δεν θα έχουν πλέον την ευκαιρία να ταξιδέψουν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ο υποχρεωτικός έλεγχος κατά την άφιξη, μέσω ελέγχου ταυτότητας, ασφάλειας και υγείας, καθορίζει αμέσως ποιος θα υποβληθεί σε ποια διαδικασία. Αυτό καθιστά δυνατή την άμεση βοήθεια για όσους την έχουν πραγματικά ανάγκη και προβλέπει ταχύτερες διαδικασίες για τους ανθρώπους που δεν έχουν δικαίωμα παραμονής και πρέπει να επιστρέψουν. Η ανάκτηση του ελέγχου της μετανάστευσης σημαίνει ότι δεν θα είναι οι διακινητές που θα καθορίζουν πλέον ποιος θα έχει πρόσβαση στην ευρωπαϊκή επικράτεια, αλλά τα ίδια τα κράτη μέλη. Η υποχρεωτική αλληλεγγύη γίνεται ο κανόνας. Τα κράτη μέλη μπορούν να συνεισφέρουν με διάφορους τρόπους, για παράδειγμα, μέσω της εθελοντικής ανάληψης αιτούντων άσυλο ή μέσω οικονομικών ή υλικών συνεισφορών. Θα πραγματοποιείται ετήσια ανάλυση από τον νέο μηχανισμό αλληλεγγύης, ο οποίος θα λαμβάνει επίσης υπόψη την ικανότητα των κρατών μελών. Με αυτόν τον τρόπο, δεσμευόμαστε να βοηθήσουμε όσους έχουν ανάγκη, δικαιώνοντας παράλληλα αυτό που μπορούμε να χειριστούμε ως κοινωνία σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Αυτή η μεταρρύθμιση είναι αναγκαία και ιστορική, αλλά από μόνη της δεν αρκεί. Η αποτελεσματική πολιτική ασύλου και μετανάστευσης εξαρτάται επίσης από τη μείωση της εισροής παράτυπων αφίξεων, την προώθηση μιας αποτελεσματικής πολιτικής επιστροφής και επανεισδοχής στις χώρες καταγωγής και την πρόβλεψη προσβάσιμων νόμιμων οδών νόμιμης μετανάστευσης προς όφελος της Ευρώπης καθώς και των χωρών καταγωγής. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να συνεχιστούν οι επενδύσεις στις χώρες καταγωγής και διέλευσης, ιδίως στις χώρες της (Βόρειας) Αφρικής, από όπου θα προέρχεται η συντριπτική πλειονότητα της μελλοντικής μετανάστευσης, αλλά και να συνδεθούν όλες οι σχετικές πολιτικές, τα μέσα και τα εργαλεία της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των εμπορικών συμφωνιών, της αναπτυξιακής βοήθειας, της νόμιμης μετανάστευσης και των πολιτικών θεωρήσεων, με τη συνεργασία τρίτων χωρών στους τομείς της μετανάστευσης και της επιστροφής και επανεισδοχής. Τώρα που το Σύμφωνο είναι επιτέλους εδώ, πρέπει να δοθεί έμφαση στην ταχεία και πλήρη εφαρμογή του και στη συνεργασία με χώρες εκτός Ευρώπης για την αντιμετώπιση αυτής της κοινής πρόκλησης.
Γράφουν:
Jeroen Lenaers (συντονιστής ομάδας εργασίας Νομικών και Εσωτερικών υποθέσεων)
Λουκά Φουρλά
Ελένη Σταύρου
