Συμπληρώνονται σήμερα 40 χρόνια από τον εντοπισμό του Τιτανικού, του διασημότερου ναυαγίου στον πλανήτη, με τον Αμερικανό ωκεανογράφο Ρόμπερτ Μπάλαρντ να προβαίνει σε νέες αποκαλύψεις για τις συνθήκες της ανεύρεσης
Τις πρώτες πρωινές ώρες της 1ης Σεπτεμβρίου του 1985 ασπρόμαυρες εικόνες με κόκκο ενός μεταλλικού κυλίνδρου εμφανίστηκαν στις οθόνες του κέντρου διοίκησης του ερευνητικού σκάφους Knorr, που αναζητούσε το ναυάγιο του Τιτανικού στον βυθό του Ατλαντικού ωκεανού.
Κάποια από τα τέσσερα μέλη της ομάδας που παρακολουθούσαν τις οθόνες, υποπτεύτηκαν ότι το αντικείμενο αυτό ενδέχεται να ήταν ο λέβητας βυθισμένου πλοίου κι έτσι έστειλαν τον μάγειρα να ξυπνήσει τον Ρόμπερτ Μπάλαρντ, επικεφαλής της αποστολής που αναζητούσε τον Τιτανικό από τη δεκαετία του 1970.
Ο Μπάλαρντ ήταν ξύπνιος και διάβαζε στην κουκέτα του. Ο μάγειρας «δεν πρόλαβε καν να ολοκληρώσει την πρότασή του. Πετάχτηκα από το κρεβάτι. Φόρεσα κυριολεκτικά τη στολή πάνω από τις πιτζάμες μου , τις οποίες δεν έβγαλα για αρκετές μέρες αργότερα» διηγήθηκε στο CNN ο ομότιμος επιστήμονας εφαρμοσμένης φυσικής και μηχανικής των ωκεανών στο Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο Woods Hole της Μασαχουσέτης.
Ο Μπάλαρντ και η συνεργάτιδά του, ερευνήτρια θαλάσσιας ρομποτικής στο Woods Hole, Ντάνα Γιόργκερ περιέγραψαν στο αμερικανικό δίκτυο την ασυνήθιστη αλυσίδα γεγονότων που οδήγησαν στην εκπληκτική ανακάλυψη του Τιτανικού.
Μια νέα έκθεση για τον Τιτανικό -Καθηλωτική εμπειρία, σαν να είσαι μέσα στο πλοίο [εικόνες]
«Μπαίνοντας μέσα, είδα την εικόνα του λέβητα στον τοίχο. Συνειδητοποιήσαμε ότι ήταν από τον Τιτανικό και στη συνέχεια επικράτησε χάος», είπε ο Μπάλαρντ.
Ο εντοπισμός το 1985 του ναυαγίου του «αβύθιστου» υπερωκεάνιου, που κατέληξε στο παρθενικό του ταξίδι μετά την πρόσκρουσή του σε παγόβουνο στον πυθμένα του Ατλαντικού ήρθε να φουντώσει το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης για τον Τιτανικό, για να ακολουθήσουν η ταινία του 1997 που σάρωσε τα ταμεία, αρκετά ντοκιμαντέρ, εκθέσεις σε μουσεία, αλλά και ταξίδια στο σημείο, όπου ανακαλύφθηκε σε βάθος 3.900 μέτρων, ένα εκ των οποίων είχε τραγικό τέλος προ διετίας.
Για εξερευνητές των ωκεανών όπως ο Μπάλαρντ και οι συνάδελφοί του, ο εντοπισμός του Τιτανικού ήταν ότι για τους ορειβάτες η πρώτη ανάβασή τους στο Έβερεστ. Η πρωτοποριακή τεχνολογία που κατέστησε εφικτή την ανάκάλυψη του ναυαγίου έφερε τα πάνω κάτω στην επιστήμη και την εξερεύνηση των βυθών διευρύνοντας σημαντικά τις γνώσεις των επιστημόνων για τους ωκεανούς. Αλλά ακόμη και με τα κατάλληλα εργαλεία χρειάστηκε αλλαγή στρατηγικής για να εντοπιστεί το θρυλικό ναυάγιο.
Η απόρρητη στρατιωτική αποστολή πίσω από την έρευνα για τον εντοπισμό του Τιτανικού
Η έρευνα του 1985 δεν ήταν η πρώτη προσπάθεια του Μπάλαρντ να εντοπίσει το ναυάγιο του Τιτανικού. Μια άλλη αποστολή το 1977 είχε αποτύχει όταν έσπασε στα δύο ένας σωλήνας γεώτρησης μήκους 914 μέτρων, στον οποίο ήταν συνδεδεμένα ηχοεντοπιστικά συστήματα σόναρ και κάμερες, σύμφωνα με την αυτοβιογραφία του Μπάλαρντ με τίτλο «Into the Deep», που κυκλοφόρησε το 2021. Η εμπειρία αυτή σε συνδυασμό με την ανάγκη για live εικόνες έπεσε τον Μπάλαρντ ότι καλύτερη μέθοδος έρευνας ήταν η χρήση τηλεχειριζόμενων υποβρύχιων οχημάτων, με δυνατότητα μετάδοσης βίντεο σε πραγματικό χρόνο. Αλλά δυσκολεύτηκε να εξασφαλίσει χρηματοδότηση για το όραμά του.
Τελικά το αμερικανικό Πολεμικό Ναυτικό στήριξε την ανάπτυξη της τεχνολογίας του Μπάλαρντ, δηλαδή το σύστημα απεικόνισης βαθέων υδάτων ονόματι «Argo». Το ΠΝ ενδιαφερόταν να το χρησιμοποιήσει για να εντοπίσει τα αίτια της βύθισης δύο πυρηνικών υποβρυχίων, του «USS Thresher» και του «USS Scorpion», που είχαν βυθιστεί τη δεκαετία του 1960 στον Ατλαντικό τη δεκαετία του 1960, αλλά και για τη συλλογή πληροφοριών την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου.
Ο Μπάλαρντ έπεισε τους αξιωματικούς του ΠΝ να του παραχωρήσουν κάποιο διάστημα από την αποστολή στα υποβρύχια για την αναζήτηση του Τιτανικού, πρόταση, που λειτούργησε τελικά ως κάλυψη για την άκρως απόρρητη αποστολή του Πολεμικού Ναυτικού.
«Αυτό που δεν γνώριζε τότε ο κόσμος, τουλάχιστον οι περισσότεροι, είναι ότι η αναζήτηση του Τιτανικού ήταν κάλυψη για μια στρατιωτική επιχείρηση που εκτελούσα ως αξιωματικός πληροφοριών του ΝΑυτικού. Δεν θέλαμε οι Σοβιετικοί να γνωρίζουν πού βρισκόταν το υποβρύχιο», είπε ο Μπάλαρντ.
Η στρατηγική του Μπάλαρντ που οδήγησε στον εντοπισμό του ναυαγίου του Τιτανικού
Ο Μπάλαρντι διατηρούσε αμφιβολίες για το κατά πόσον θα μπορούσε να βρει τον Τιτανικό για δύο λόγους: ο ένας ήταν ότι έχει περιορισμένο χρόνο στη διάθεσή του και ο δεύτερος, ότι η γαλλική ομάδα υπό τον μηχανικό Ζαν-Λουί Μισέλ του γαλλικού ωκεανογραφικού ινστιτούτου IFREMER, με την οποία συνεργαζόταν, χρησιμοποιούσε ένα εξελιγμένο σύστημα σόναρ για να εντοπίσει το σημείο όπου «αναπαυόταν» το υπερωκεάνιο.
«Η συμφωνία ήταν να το βρουν οι Γάλλοι. Και μόλις το έβρισκαν, θα είχα ικανό χρόνο, μια εβδομάδα θα αρκούσε, για να το κινηματογραφήσω», είπε.
Η γαλλική ερευνητική ομάδα αν και πλησίασε το ναυάγιο, δεν το εντόπισε. Τα κατάφερε όμως, μια «κάμερα σε ένα κορδόνι» του Μπάλαρντ, όπως ο ίδιος την αποκάλεσε, χάρη στη σημαντικά περιορισμένη περιοχή αναζήτησης που είχε προκύψει από τη γαλλική χαρτογράφηση με σόναρ.
Ο Μπάλαρντ είχε μια έμπνευση κατά την χαρτογράφηση των συντριμμιών του «USS Scorpion». Παρατήρησε ότι τα συντρίμμια του υποβρυχίου απλώνονταν σε ένα χνάρι μήκους περίπου ενός μιλίου και δεν ήταν συγκεντρωμένα σε μια μικρή κυκλική περιοχή, Τα βαρύτερα αντικείμενα έπεφταν κάθετα στον βυθό, ενώ τα ελαφρύτερα παρασύρονταν από τα θαλάσσια ρεύματα.
Έτσι συνειδητοποίησε ότι και ο Τιτανικός, που είχε βυθιστεί σε αντίστοιχο βάθος με το υποβρύχιο, θα είχε δημιουργήσει ένα παρόμοιο, αν όχι πιο εκτεταμένο πεδίο συντριμμιών κι ότι θα ήταν ευκολότερο να αναζητήσει το χνάρι παρά να βρει το κύτος κι άλλα βαρύτερα τμήματα του υπερωκεάνιου.
«Ρόλο κλειδί έπαιξε η τεχνολογία και γνώση της χρήσης της» εξήγησε η Γιόρκερ. «Το πραγματικό ατού που οδήγησε στην επιτυχία μας ήταν η στρατηγική του Μπάλαρντ. Δεν προσπαθούσε να βρει το πλοίο, αναζητούσε το πεδίο των συντριμμιών, έναν πολύ μεγαλύτερο και εφικτό στόχο, που μπορείς να βρεις με τα μάτια σου».
Οι πρώτες εικόνες του ναυαγίου του Τιτανικού
Το «Argo» κατέγραψε ασπρόμαυρο βίντεο του ναυαγίου του Τιτανικού το 1985, ενώ ένα παλαιότερο σύστημα ονόματι «ANGUS», που διέθετε κάμερα 35mm, κατέγραψε γαλαζωπές φωτογραφίες που επιβεβαίωσαν την ύπαρξή του. Η ομάδα επέστρεψε μετά από έναν χρόνο εξοπλισμένη με πιο προηγμένες, έγχρωμες κάμερες για να καταγράψει κάθε λεπτομέρεια, περιλαμβανομένων της πισίνας, της μεγάλης σκάλας και της πλώρης του Τιτανικού.
Ο Μπάλαρντ ήταν επίσης ο πρώτος άνθρωπος που επισκέφθηκε το ναυάγιο με το επανδρωμένο βαθυσκάφος «Alvin», που χρειάστηκε πάνω από δύο ώρες για να κατέβει στον πυθμένα. Εκεί αντίκρισε συγκλονιστικά αντικείμενα, όπως μια παιδική κούκλα, μπουκάλια σαμπάνιας και ασημένια μαχαιροπίρουνα.
Ίχνη σκουριάς κάλυπταν τον Τιτανικό, που είχαν σχηματιστεί από βακτήρια που έτρωγωαν το μέταλλο δημιουργώντας μακριές, ερυθρωπές αιχμές, ένα φαινόμενο που ο Μπάλαρντ βάφτισε «rusticles» (συνδυάζοντας τις λέξεις rust, δηλαδή σκουριά και icicles, δηλαδή παγοκρύσταλλοι». Ο νεολογισμός αυτός του Μπάλαρντ συμπεριλήφθηκε αργότερα στο Λεξικό της Αγγλικής Γλώσσας της Οξφόρδης.
