Το τρίπτυχο έρευνα, καινοτομία και τεχνολογική ανάπτυξη αποτελεί τη μαγιά για να γίνει η Κύπρος πυρήνας καινοτομίας, με ξεκάθαρο πλάνο για ένα νέο μοντέλο, το οποίο οδηγεί σε νέες θέσεις εργασίας, προστιθέμενη αξία και επενδυτικές ευκαιρίες. Αυτό διαπιστώνει με συνέντευξή του στον «Φ» ο Δρ. Νικόλας Μαστρογιαννόπουλος, Επικεφαλής Επιστήμονας για Έρευνα και Καινοτομία και πρόεδρος του Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας, καθώς η πορεία μέχρι τώρα έχει δώσει σημαντικά αποτελέσματα που ενθαρρύνουν για τη συνέχεια, παρά τα εμπόδια που θέτει η πανδημία.

Ένα παράδειγμα είναι η στενή συνεργασία με το Ισραήλ, μία συνεργασία με πολλά οφέλη και προοπτικές. Την ίδια ώρα, το ΙδΕΚ δηλώνει έτοιμο να στηρίξει τις νέες καινοτόμες επιχειρήσεις με ουσιαστική χρηματοδότηση. Το μέλλον μιας χώρας που επενδύει στην Ε&Κ θα αποφέρει πολλαπλά κοινωνικοοικονομικά οφέλη.

Έχοντας, κ. Μαστρογιαννόπουλε, κατά νου τις δυσκολίες της πανδημίας, είναι καιρός οι επιχειρήσεις να επενδύσουν στην καινοτομία; 

Η καινοτομία προσδίδει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στις επιχειρήσεις και προστιθέμενη αξία. Παράλληλα, τις ενδυναμώνει με ευελιξία και αντοχές στην αντιμετώπιση απρόβλεπτων καταστάσεων. Πόσο μάλλον όταν η επιχείρηση καλείται να ανταπεξέλθει σε κρίση που προκαλείται από εξωγενείς παράγοντες, όπως η πανδημία. Η καινοτομία είναι ασπίδα. Δεδομένου ότι οι επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον που καθιστά την επένδυση στην καινοτομία επιτακτική, θα έλεγα πως η πανδημία στην ουσία επιτάχυνε αυτή την τάση. Σήμερα, η επένδυση στην καινοτομία και την τεχνολογία ίσως να είναι πιο απαραίτητη από ποτέ. Ήδη ένας σημαντικός αριθμός κυπριακών επιχειρήσεων επενδύει στην καινοτομία και είμαι βέβαιος πως το ποσοστό αυτό θα αυξηθεί στο μέλλον. Τα τελευταία χρόνια η Κύπρος σημείωσε σημαντικά βήματα προόδου στην Ε&Κ, με τη δυναμική που αναπτύσσεται να αντικατοπτρίζεται και στα πρόσφατα αποτελέσματα διεθνών δεικτών. Η χώρα μας βρίσκεται μόλις 3% μακριά από την κατηγορία των Strong Innovators στο European Innovation Scoreboard, ενώ κατατάσσεται 28η στον Παγκόσμιο Δείκτη Καινοτομίας, σε σύνολο 129 χωρών. Είναι σημαντικό, όμως, να αντιληφθούμε ότι η Ε&Κ δεν είναι μονοδιάστατη. Διέπει οριζόντια κάθε κλάδο της οικονομικής δραστηριότητας. Είναι, επί της ουσίας, η βάση της οικονομίας και στόχος μας είναι να λειτουργήσει ως τέτοια για ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης.

Τι μπορούμε να αναμένουμε από τη συνεργασία Κύπρου – Ισραήλ στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας; 

Η ενίσχυση των συνεργειών και η ανταλλαγή τεχνογνωσίας με χώρες που διαθέτουν προηγμένο οικοσύστημα, βρίσκεται ψηλά στις προτεραιότητές μας. Με το Ισραήλ, το οποίο είναι γνωστό ως Startup Nation, καταφέραμε να αναπτύξουμε στενή συνεργασία τα τελευταία χρόνια, η οποία διανοίγει νέες προοπτικές και αποφέρει σημαντικά οφέλη στο εγχώριο οικοσύστημα. Σε αυτό το πλαίσιο, έχει υπογραφεί διμερής συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών για ενίσχυση της έρευνας και της καινοτόμου επιχειρηματικότητας και τριμερής συμφωνία μεταξύ Κύπρου, Ελλάδας και Ισραήλ. Πρακτικό αποτέλεσμα των προσπαθειών αυτών είναι και το Pafos Innovation Institute, που άνοιξε τις πόρτες του τον περασμένο Νοέμβριο και είναι προϊόν συνεργασίας του Δήμου Πάφου με το Reichman University. Επιπλέον, το Γραφείο του Επικεφαλής Επιστήμονα, μαζί με το Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΙδΕΚ), διοργανώσαμε, πρόσφατα, σε συνεργασία με το MASHAV, τον Οργανισμό Ανάπτυξης Διεθνούς Συνεργασίας του Ισραήλ, το Golda Meir MASHAV – Carmel International Training Center και το Οικονομικό Τμήμα του Υπουργείου Εξωτερικών του Ισραήλ, σειρά εκπαιδευτικών εργαστήριων για τους φορείς του εγχώριου οικοσυστήματος, η οποία σημείωσε τεράστια επιτυχία.

Πείτε μας περισσότερα. Πόσο σημαντικά είναι αυτά τα εκπαιδευτικά εργαστήρια για το οικοσύστημα;

Διοργανώθηκαν έξι διαδικτυακά εργαστήρια με τίτλο «Εκπαιδεύοντας τους Εκπαιδευτές: Καινοτομία & Επιχειρηματικότητα για την Κύπρο», στο πλαίσιο των οποίων οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να αποκτήσουν ολιστική εικόνα της εμπειρίας και τεχνογνωσίας του Ισραήλ όσον αφορά στη δημιουργία επιτυχημένου οικοσυστήματος καινοτομίας και επιχειρηματικότητας. Συγκεκριμένα, διακεκριμένοι Ισραηλινοί ομιλητές παρουσίασαν θέματα σχετικά με την ανάπτυξη υποστηρικτικών δομών καινοτομίας, όπως επιταχυντές (accelerators), εκκολαπτήρια επιχειρήσεων (incubators), τεχνολογικά πάρκα (tech parks) και Γραφεία Μεταφοράς Γνώσης καθώς και με την προσέλκυση επενδύσεων υψηλού ρίσκου. Η ανταπόκριση ήταν εντυπωσιακή και αυτό μας ικανοποιεί ιδιαίτερα. Τέτοιου είδους πρωτοβουλίες ενισχύουν τις συνέργειες μεταξύ των δύο χωρών και ενδυναμώνουν το κυπριακό οικοσύστημα. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους ισραηλινούς φορείς για την εξαίρετη συνεργασία και ειδικά την Πρεσβεία του Κράτους του Ισραήλ στην Κύπρο για την αμέριστη στήριξη που παρείχε.

Νέο μοντέλο, για νέες θέσεις εργασίας

Πώς μπορεί να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα της Κύπρου στη διεθνή σκηνή;

Η Κύπρος και οφείλει και μπορεί να γίνει ακόμη πιο ανταγωνιστική σε διεθνές επίπεδο. Ιδιαίτερα στη νέα εποχή που ζούμε, με ιδιόμορφες συνθήκες λόγω της πανδημίας. Για να το πετύχει αυτό, χρειαζόμαστε ένα νέο οικονομικό μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης, το οποίο να ενισχύει τις αναπτυξιακές προοπτικές και την ανθεκτικότητα της οικονομίας. Η στρατηγική της κυβέρνησης προς αυτή την κατεύθυνση είναι ξεκάθαρη: Να διαμορφωθεί ένα μοντέλο που θα δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας, προστιθέμενη αξία και επενδυτικές ευκαιρίες, βασιζόμενο στο τρίπτυχο έρευνα, καινοτομία και τεχνολογική ανάπτυξη. Για να επιτευχθεί αυτό, η αναβάθμιση της εθνικής επένδυσης για Ε&Κ, αλλά και η αύξηση της συνεισφοράς του ιδιωτικού τομέα, είναι απαραίτητες προϋποθέσεις. Το μεγάλο όμως στοίχημα είναι η αποτελεσματική μετατροπή της επένδυσης αυτής σε αξία για την πραγματική οικονομία με εμπορευματοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων, μέσω συνεργειών και στενής συνεργασίας του ερευνητικού και επιχειρηματικού κόσμου. Εξίσου σημαντική είναι η ενδυνάμωση της ήδη δυναμικής κοινότητας νεοφυών και καινοτόμων επιχειρήσεων, σε ένα οικοσύστημα που θα χαρακτηρίζεται από εξωστρέφεια, θα παράγει παγκοσμίως ανταγωνιστικά προϊόντα και υπηρεσίες, και θα δημιουργεί προστιθέμενη αξία σε οριζόντια βάση.

Η πανδημία άλλαξε καθόλου την κατεύθυνση των επενδυτών; 

Υπάρχουν διάφορα είδη επενδυτών. Κάποιοι που επενδύουν σε πιο «σίγουρους» τομείς, θεσμικοί επενδυτές και ταμεία, καθώς και επενδυτές υψηλού ρίσκου. Προφανώς λόγω της πανδημίας, παραδοσιακοί πυλώνες όπως ο τουρισμός και οι αερομεταφορές μετρούν σημαντικές απώλειες, καθώς οι τομείς αυτοί επηρεάστηκαν σημαντικά. Οι επενδυτές όμως λειτουργούν με μεσο-μακροπρόθεσμο ορίζοντα και σύμφωνα με τη διάθεση για ρίσκο που έχουν. Επομένως, επενδυτές με λιγότερη διάθεση για ρίσκο είναι λογικό μεν να αναζητούν νέες ευκαιρίες καινοτομίας και τεχνολογίας, έχουν ως βασικό γνώμονα τους όμως τη θωράκιση των υφιστάμενων επενδύσεών τους και όχι τόσο να αλλάξουν εξ’ ολοκλήρου ρότα. Από την άλλη, επενδυτές με υψηλή διάθεση για ρίσκο, γνωρίζουν καλά ότι η επένδυση σε μία νεοφυή επιχείρηση έχει μακρύτερο ορίζοντα και μεγαλύτερο ρίσκο αλλά υψηλότερες προοπτικές εκθετικής ανάπτυξης. Συναφώς, ένα οικονομικό μοντέλο με βάση την καινοτομία διευρύνει το μείγμα της οικονομίας, ενδυναμώνει παραδοσιακούς τομείς και ενισχύει νέους συμβάλλοντας και στην προσέλκυση επενδύσεων. 

Μετεγκατάσταση εταιρειών

Το λεγόμενο headquartering παρουσιάζεται ως μία από τις λύσεις για ενίσχυση της κυπριακής οικονομίας. Τι μπορεί να σημαίνει αυτή η κίνηση για την έρευνα και καινοτομία; 

Η προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων προστιθέμενης αξίας στην πραγματική οικονομία αποτελεί ζητούμενο για κάθε χώρα. Για μια μικρή χώρα όπως η Κύπρος, αποτελεί «κλειδί» όχι μόνο για γρήγορη ανάκαμψη της κυπριακής οικονομίας αλλά και για μεγέθυνσή της. Το Headquartering, δηλαδή η μετεγκατάσταση έδρας διεθνών εταιρειών και ειδικότερα όσον αφορά στον κλάδο της Τεχνολογίας και Πληροφορικής, βοηθά περαιτέρω στη διεύρυνση της παραγωγικής βάσης της οικονομίας. Η παρουσία τους στον τόπο μας, δημιουργεί πολλαπλά οφέλη, καθώς συμβάλλουν οριζόντια, διαμορφώνοντας συνθήκες ευημερίας. Μεταξύ άλλων, δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας και αυξάνονται τα φορολογικά έσοδα, τόσο από τις εταιρείες όσο και από τους εργαζομένους. Η Κύπρος διαθέτει προτερήματα ιδανικού προορισμού για προσέλκυση ξένων εταιρειών. Είναι κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προσφέρει εύκολη πρόσβαση στις αγορές της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής ενώ είναι ασφαλής και φιλόξενη, με υψηλής ποιότητας ανθρώπινο δυναμικό. Με την πρόσφατη υιοθέτηση του Μηχανισμού Ταχείας Δραστηριοποίησης σε θέματα μετεγκατάστασης εξειδικευμένου προσωπικού εταιρειών τεχνολογίας, η Κύπρος έχει όλα τα εχέγγυα για να ενισχύσει διεθνώς την ανταγωνιστικότητά της αλλά και για να καταστεί περιφερειακό κέντρο Ε&Κ, σε μία περίοδο που η προσέλκυση ξένων επενδύσεων είναι ζωτικής σημασίας.

Είναι τελικά θέμα κουλτούρας ή νοοτροπίας η στροφή προς την καινοτομία; Πού βρισκόμαστε; 

Πιστεύω ότι το ένα απορρέει από το άλλο και ταυτόχρονα αλληλο-τρέφονται. Όπως και να έχει όμως, είναι ζωτικής σημασίας και συνεπώς η καλλιέργεια κουλτούρας Ε&Κ σε όλα τα επίπεδα αποτελεί κορυφαία προτεραιότητά μας. Μίας κουλτούρας που θα εξάπτει την περιέργεια, θα ξυπνάει τη δημιουργικότητα και θα ενθαρρύνει την επιχειρηματικότητα, δίνοντας χώρο σε καινοτόμες ιδέες να ανθίσουν, ωθώντας τους νέους να διαφοροποιηθούν, να χαράξουν νέους δρόμους και να προκαλέσουν εξελίξεις. Θεωρώ ότι είναι χρέος μας να βάλουμε το λιθαράκι μας για να εδραιωθεί η κουλτούρα καινοτομίας, να ανθίσει, να γίνει τρόπος σκέψης, νοοτροπία και να εμπλουτίσει την κοινωνία μας. Να βοηθήσουμε, αν θέλετε, να γεννηθούν και άλλοι «αρκετά ‘‘τρελοί’’ που να πιστεύουν ότι μπορούν να αλλάξουν το κόσμο», όπως είχε πει και ο Steve Jobs. Η πορεία της χώρας μας στην Ε&Κ και τα αποτελέσματα που έχει πετύχει είναι ενθαρρυντικό δείγμα των δυνατοτήτων μας. Χτίζοντας σε αυτά, συνεχίζουμε με αφοσίωση τις ενέργειές μας για να μεταδώσουμε την σπουδαιότητα της Ε&Κ, έχοντας στραμμένο το βλέμμα στη νέα γενιά που είναι άλλωστε και το μέλλον του τόπου.

Στήριξη και χρηματοδότηση σε νεοφυείς επιχειρήσεις

Πώς μπορούν, κ. Μαστρογιαννόπουλε, να επωφεληθούν οι καινοτόμες επιχειρήσεις από το Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΙδΕΚ); 

Η δημιουργία μιας δυναμικής κοινότητας καινοτόμων και νεοφυών επιχειρήσεων αποτελεί βασική μας προτεραιότητα. Προς αυτή την κατεύθυνση, το ΙδΕΚ παρέχει ένα ευρύ φάσμα χρηματοδοτικών προγραμμάτων και υποστηρικτικών υπηρεσιών που ενισχύουν τις προσπάθειες του οικοσυστήματος, βοηθώντας το να καταστεί πιο ανταγωνιστικό και αποδοτικό. Τα Προγράμματα Επιχειρηματικής Καινοτομίας “PRE-SEED”, “SEED” και “INNOVATE”, αποτελούν την κορωνίδα των παρεμβάσεών μας. Βασικός σκοπός η μετατροπή καινοτόμων ιδεών σε προϊόντα και υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας που θα είναι διεθνώς ανταγωνιστικά καθώς και η ενίσχυση της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων. Συνολικά, 85 καινοτόμες και νεοφυείς επιχειρήσεις έλαβαν χρηματοδότηση ύψους €20.7 εκατομμυρίων, δημιουργώντας 188 νέες θέσεις εργασίας. Προχωρήσαμε, επίσης, στην υπογραφή Μνημονίων Συνεργασίας με οργανωμένα σύνολα επιχειρήσεων και εθνικές αρχές που προωθούν την επιχειρηματική ανάπτυξη της χώρας για την ενίσχυση συμπράξεων Ε&Κ μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. Παράλληλα, εγκαινιάσαμε πρόσφατα το “Innovation Factory” που στοχεύει στην παροχή υπηρεσιών σε νεοφυείς επιχειρήσεις, με σκοπό την ανάπτυξή τους. Επιπρόσθετα, σύντομα θα ξεκινήσει η λειτουργία του Κεντρικού Γραφείου Μεταφοράς Γνώσης, ενώ είναι σε εξέλιξη ο σχεδιασμός των προγραμμάτων για την περίοδο 2021-2027.

Με ρίσκο η πρόβλεψη για 2021 και μετά

Ποια εικόνα μπορούμε να περιμένουμε, κ. Μαστρογιαννόπουλε, για το 2021 και τα επόμενα χρόνια;

Λόγω της πανδημίας είναι δύσκολο να προβλέψουμε με ακρίβεια τι μας επιφυλάσσει η επόμενη μέρα. Το σίγουρο είναι πως ο καλύτερος τρόπος να προβλέψεις το μέλλον είναι να το δημιουργήσεις. Έχοντας πλήρη αντίληψη των νέων δεδομένων αλλά και της μεγάλης ανάγκης που υπάρχει για αποτελεσματική ενίσχυση της έρευνας και καινοτομίας, εργαζόμαστε προς υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων της κυβέρνησης για βελτίωση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. Την ίδια ώρα, τόσο εγώ προσωπικά ως Επικεφαλής Επιστήμονας, όσο και οι αρμόδιοι φορείς, παραμένουμε προσηλωμένοι στις δράσεις μας και οικοδομούμε πάνω σε αυτά που έχουμε ήδη πετύχει, με στόχο τη δημιουργία ενός ανταγωνιστικού, εξωστρεφούς και αποδοτικού οικοσυστήματος, παρέχοντας τα κατάλληλα εφόδια και τις ευκαιρίες εκείνες που θα το βοηθήσουν να εξελιχθεί και να αποφέρει πολλαπλά κοινωνικοοικονομικά οφέλη για την Κύπρο.

Φωτογραφίες: Δημήτρης Βαττής