Ο ενθουσιασμός ενόψει της 13ης Υπουργικής Διάσκεψης του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) αυτή την εβδομάδα είναι, για να το θέσουμε ευγενικά, όχι τεράστιος. Το ερώτημα δεν είναι αν η συγκεκριμένη – κάποτε σημαντική – συνεδρίαση θα αποτύχει, αλλά μονάχα το εάν θα αποτύχει με τρόπο που θα αξίζει να τον προσέξουμε. Το συναίσθημα που κυριαρχεί φαίνεται να είναι: “Αλήθεια, αυτό το κατεστραμμένο λείψανο του νεοφιλελευθερισμού μόλις και μετά βίας λειτουργεί πλέον. Ποιος νοιάζεται;”.
Ακόμη κι ο προστατευτισμός θέλει τον… συντονισμό του
Ανεξάρτητα από τις απόψεις σας για την παγκοσμιοποίηση, θα πρέπει να σας ενδιαφέρει. Οι αμετανόητοι νεοφιλελεύθεροι, όπως εγώ, βλέπουν την αυξανόμενη παλίρροια του προστατευτισμού στο διεθνές εμπόριο και τον εσκεμμένο οικονομικό κατακερματισμό ως σοβαρό λάθος. Επί τη βάσει της άποψής μας ότι το φιλελεύθερο εμπόριο είναι καλό πράγμα, ένας κατάλληλα ανακαινισμένος και αποτελεσματικός ΠΟΕ θα αποτελούσε βασικό συστατικό μιας αυξανόμενης παγκόσμιας ευημερίας.
Ακόμη όμως και οι αφοσιωμένοι υποστηρικτές των δασμών, των επιδοτήσεων, του σχεδιασμού, της βιομηχανικής πολιτικής, της μετακίνησης των αλυσίδων εφοδιασμού σε φιλικές χώρες, της επιστροφής της παραγωγής εντός κάθε χώρας και όλων των υπολοίπων αντίστοιχων αντιλήψεων θα πρέπει να δουν την ανάγκη για έναν εύρυθμο ΠΟΕ – γιατί ακόμη και ο κατακερματισμός θα έπρεπε να είναι, τουλάχιστον, τακτοποιημένος και συνεργατικός – και όχι χαοτικός. Και ο χαοτικός κατακερματισμός είναι ακριβώς η κατεύθυνση στην οποία οδεύει η παγκόσμια οικονομία.
Η συνάντηση στο Άμπου Ντάμπι έχει ένα είδος ατζέντας, που αφορά τις επιδοτήσεις αλιείας (και τη συνακόλουθη εξάντληση των αποθεμάτων), τη γεωργία, τους φόρους στο ηλεκτρονικό εμπόριο κ.λπ. Υποσύνολα κυβερνήσεων με ομοειδείς ιδέες μπορεί να καταλήξουν σε συμφωνίες για ορισμένα από αυτά τα θέματα, αρκετές για να ανακοινώσουν “επιτυχίες” σε ένα-δυο σημεία, αν και η τρέχουσα διάθεση αμοιβαίας εχθρότητας ως προς την εμπορική πολιτική θα καταστήσει δύσκολη την επίτευξη ακόμη και αυτών των λεγόμενων “πολυμερών συμφωνιών”. Δυστυχώς, οι συμφωνίες που πρέπει να γίνουν, σε μεγάλο βαθμό δεν αφορούν τις λεπτομέρειες συγκεκριμένων τομεακών ζητημάτων. Εκείνο που έχει σημασία είναι η αποκατάσταση του ευρύτερου ρόλου του ΠΟΕ ως φόρουμ οικονομικής συνεργασίας.
Για να συμβεί αυτό, οι ΗΠΑ θα πρέπει να αναλάβουν τον φυσικό ηγετικό τους ρόλο στον οργανισμό. Αντίθετα, η κυβέρνηση Τραμπ και εκείνη του Μπάιντεν κινήθηκαν εδώ παράλληλα: όχι τόσο στη βάση μιας καλοήθους παραμέλησης, όσο σε εκείνη μιας απόλυτης εχθρότητας. Η άρνηση των ΗΠΑ να διορίσουν μέλη στο δευτεροβάθμιο όργανο του οργανισμού έχει μπλοκάρει το πιο κρίσιμο μέρος του μηχανισμού του για την επίλυση διαφορών. Και αυτό είναι το λιγότερο. Οι αλλαγές στους κανόνες του ΠΟΕ είναι ουσιαστικές για να ξεπεραστεί το βέτο που χρησιμοποιούν συχνά οι χώρες (κυρίως η Ινδία) για να εμποδίσουν τις συμφωνίες που υποστηρίζονται από τη μεγάλη πλειοψηφία των μελών. Με κανένα από αυτά τα πράγματα να μην είναι εύλογα αναμενόμενο το επόμενο διάστημα, η συνεργασία στη διεθνή εμπορική πολιτική γίνεται πολύ πιο δύσκολη.
Αμερικανική ηγεσία (;)
Ομολογουμένως, οι ΗΠΑ μπορούν να ρίχνουν το βάρος τους υπέρ της μίας ή της άλλης πλευράς, όταν εμπλέκονται σε εμπορικές διαμάχες. Χάρη στην κλίμακα και στην οικονομική και τεχνολογική τους ισχύ, είναι απίθανο να είναι ο μεγαλύτερος χαμένος εάν το παγκόσμιο εμπόριο επιβραδυνθεί και συρρικνωθεί περαιτέρω. Οι φτωχότερες χώρες θα τα πάνε πολύ λιγότερο καλά σε αυτή την περίπτωση. Ωστόσο, παρά τη δύναμή τους, οι ΗΠΑ εξακολουθούν να είναι βέβαιο ότι θα έχουν χαμηλότερες επιδόσεις εάν επικρατήσει η πρόσφατη άνοδος του σκεπτικισμού έναντι του ελεύθερου εμπορίου.
Οι δασμοί, οι επιδοτήσεις και οι περιορισμοί “Buy America” όπως αυτοί που έχουν ενσωματωθεί στον Νόμο για τη Μείωση του Πληθωρισμού θα αυξήσουν το εγχώριο κόστος. Καθώς οι εμπορικοί εταίροι απαντούν με δικούς τους δασμούς, επιδοτήσεις και περιορισμούς, οι εξαγωγείς των ΗΠΑ θα χάνουν πελάτες. Το εμπόριο εμπορευμάτων στο πλαίσιο των οικονομιών της G20 συρρικνώθηκε σε όρους αξίας πέρυσι, σύμφωνα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ).
Οι πολιτικές που στοχεύουν στη μεγαλύτερη αυτάρκεια πιθανότατα θα συνεχίσουν να αλλάζουν καθώς θα υφίστανται αυτές οι αντίρροπες πιέσεις – και αυτό με τη σειρά του θα κάνει τις μακροπρόθεσμες επενδυτικές αποφάσεις πιο περίπλοκες και επικίνδυνες. Οι ταχέως εξελισσόμενες πολιτικές της χώρας για την οικοδόμηση μιας εγχώριας αλυσίδας εφοδιασμού για ηλεκτρικά οχήματα είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, όπως αναφέρει το Bloomberg News, σε άρθρο του με τίτλο “Τα όνειρα του Μπάιντεν για τα Ηλεκτρικά Οχήματα αποτελούν εφιάλτη για την Tesla και την Αυτοκινητοβιομηχανία των ΗΠΑ”.
Η στενότερη οικονομική συνεργασία διευκολύνει την επίτευξη ζωτικής σημασίας στόχων οικονομικής πολιτικής – συμπεριλαμβανομένης της ανθεκτικότητας της εφοδιαστικής αλυσίδας και της μετάβασης μακριά από τα ορυκτά καύσιμα. Πράγματι, πιθανόν να είναι αδύνατον αυτά να επιτευχθούν διαφορετικά. Οι νεοφιλελεύθεροι βλέπουν το ανεμπόδιστο εμπόριο ως την εξέχουσα μορφή διεθνούς οικονομικής συνεργασίας. Ίσως διαφωνείτε, αλλά για να γίνει σωστά, ακόμη και το “διαχειριζόμενο” εμπόριο απαιτεί κάποιου είδους συντονισμό.
Ισορροπία
Το να εξαρτιόμαστε από χώρες που μπορεί να είναι αντίπαλοι σε μελλοντικές συγκρούσεις δεν είναι συνετό – αυτό όμως δεν υπαγορεύει μια σκληρή πολιτική αυτάρκειας. Το φιλελεύθερο εμπόριο μεταξύ του ευρύτερου δυνατού κύκλου φίλων και συμμάχων παραμένει πολύ πιο αποτελεσματικό. Αυτό απαιτεί ένα πλαίσιο κανόνων, συμφωνιών και διαδικασιών για την επίλυση διαφορών. Ένας μεταρρυθμισμένος ΠΟΕ θα μπορούσε να το προσφέρει.
Η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής είναι μια ακόμη πιο ξεκάθαρη περίπτωση. Αναγκαστικά, αυτό είναι ένα παγκόσμιο εγχείρημα. Εάν οι χώρες επιλέξουν πολιτικές που επιβάλλουν αδικαιολόγητα βαρύ κόστος στους άλλους (καθώς και στους εαυτούς τους), η συλλογική προσπάθεια θα εκτροχιαστεί, η αδιαφορία θα γίνει καθεστώς και οι παγκόσμιοι στόχοι θα παραμείνουν ανεκπλήρωτοι. Και εδώ, χρειάζεστε μια οντότητα παρόμοια με τον ΠΟΕ για να συντονίζει τις εθνικές δεσμεύσεις.
Οι χώρες οι οποίες επιβάλλουν ρητούς ή σιωπηρούς φόρους στις εκπομπές άνθρακα πρέπει να εφαρμόζουν την ίδια πολιτική στις εισαγωγές τους – διαφορετικά οι εγχώριοι παραγωγοί βρίσκονται σε μειονεκτική θέση. Για τον λόγο αυτό, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει σχεδιάσει ένα σύστημα τιμολόγησης που ονομάζεται Μηχανισμός Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα. Οι ΗΠΑ έχουν αντιρρήσεις – προτιμούν μια προσέγγιση βασισμένη σε επιδοτήσεις. Η προτιμώμενη φόρμουλα για τους φόρους άνθρακα, τις πράσινες επιδοτήσεις και τη ρύθμιση της καθαρής ενέργειας είναι βέβαιο ότι θα διαφέρει πολύ από περιοχή σε περιοχή. Δεν χρειάζεται να επιβληθεί μια προσέγγιση σε όλους – εφόσον οι κυβερνήσεις έχουν ένα συναινετικό σύστημα για να κρίνουν τέτοια μέτρα, να τα κρίνουν με όρους ισοδυναμίας και να διασφαλίζουν ότι δεν θα γίνονται διακρίσεις σε βάρος συγκεκριμένων παραγωγών.
Δεν έχει σημασία αν είσαι νεοφιλελεύθερος, πιστός στα Bidenomics ή υπέρμαχος ενός κόσμου όπως τον φαντάζεται ο Τραμπ: ο ΠΟΕ ανήκει σε αυτή την κατηγορία πραγμάτων που, αν δεν υπήρχαν, θα έπρεπε να εφευρεθούν. Αυτή τη στιγμή, εξακολουθεί να υπάρχει, αν και “σβηστός”. Όσο νωρίτερα οι ΗΠΑ και οι εμπορικοί τους εταίροι αναγνωρίσουν την ανάγκη να τον αναβιώσουν και να τον επανεφεύρουν, τόσο το καλύτερο.
Απόδοση – Επιμέλεια – Επιλογή Κειμένων (2019-2024): Γ.Δ. Παυλόπουλος
