Το «πάρτι» που στήθηκε με τον μειωμένο ΦΠΑ κατά την αγορά ή την ανέγερση κύριας κατοικίας οδήγησε τη Δημοκρατία σε απώλειες εσόδων εκατοντάδων εκατομμύριων. Σύμφωνα με τις εκθέσεις ανάλυσης φορολογικών δαπανών, που συνοδεύουν τους κρατικούς προϋπολογισμούς, η Κύπρος έχασε έσοδα από την επιβολή 5% ΦΠΑ κατά την αγορά κύριας κατοικίας ύψους περίπου 500 εκατομμυρίων (μισό δισ).

Αξίζει να σημειωθεί πως οι πιο πάνω απώλειες εσόδων αφορούν μόνο την περίοδο από το 2018 μέχρι το 2022, κατά την οποία επωφελήθηκαν του μέτρου πέραν των 14 χιλ. φορολογουμένων, μεταξύ των οποίων και πλούσιοι αλλοδαποί που εκμεταλλεύθηκαν το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα.

Προφανώς, τα χρήματα που απώλεσε το κράτος από τη συγκεκριμένη φοροαπαλλαγή (που κατά κανόνα εφαρμόστηκε χωρίς εισοδηματικά ή κοινωνικά κριτήρια) είναι πολύ περισσότερα, καθώς τα προαναφερθέντα στοιχεία αφορούν συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.

Να σημειωθεί πως οι φορολογικές δαπάνες που περιλαμβάνονται στις εκθέσεις προκύπτουν μεταξύ του φόρου που αναλογεί όταν χρησιμοποιηθεί ο κανονικός συντελεστής ΦΠΑ 19%, επί της φορολογητέας αξίας του φόρου όταν χρησιμοποιηθεί ο μειωμένος συντελεστής 5%.

Συγκεκριμένα:

 – Το φορολογικό έτος 2022, συνολικά 5 χιλ. φορολογούμενοι επωφελήθηκαν με μειωμένο συντελεστή ΦΠΑ, με αποτέλεσμα το κράτος να χάσει συνολικό ποσό €130 εκατ.

 – Το 2021 οι απώλειες εσόδων από την εφαρμογή του μέτρου, το οποίο χρησιμοποίησαν συνολικά 5.406 φορολογούμενοι, ήταν €203 εκατ.

 – Το 2018  οι απώλειες κρατικών εσόδων ήταν €165 εκατ., με 3.726 φορολογούμενους να επωφελούνται μειωμένης φορολογίας.

Ως γνωστό, από το 2016 καταργήθηκαν οι περιορισμοί στο συνολικό εμβαδό των ακινήτων, μετά την έγκριση πρότασης νόμου του ΔΗΣΥ, με αποτέλεσμα το μέτρο να είναι καθολικό. Μάλιστα, του μέτρου, όπως διαπίστωσε και η Ελεγκτική Υπηρεσία, επωφελήθηκαν και εκατομμυριούχοι επενδυτές, οι οποίες εξασφάλισαν κυπριακή υπηκόοτητα στα πλαίσια του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος, καθώς η αγορά κύριας κατοικίας αποτελούσε μια από τις βασικές πρόνοιες του επενδυτικού σχεδίου.

Σημειωτέον επίσης ότι το Τμήμα Φορολογίας εντόπισε κατά τη διάρκεια πρόσφατων δειγματοληπτικών ελέγχων σωρεία καταχρήσεων κατά την εξασφάλιση μειωμένου ΦΠΑ 5% από άτομα που δεν χρησιμοποιούν τις κατοικίες που εξασφάλισαν με φοροαπαλλαγή ως πρώτες κατοικίες αλλά ως εξοχικά ή ως ενοικιαζόμενα υποστατικά.

Αναμένουν τα μαντάτα

Τα δύο προηγούμενα χρόνια, λόγω της μεγάκης κατάχρησης, οι Βρυξέλλες τράβηξαν το αυτί της Κύπρου, με αποτέλεσμα τον περασμένο Ιούνιο, μετά από συζητήσεις επί συζητήσεων, να αλλάξει το νομικό πλαίσιο, το οποίο ουσιαστικά θα τεθεί σε εφαρμογή την 1η Νοεμβρίου. Ωστόσο, ακόμη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία πέρασε από έλεγχο τη νέα νομοθεσία, δεν έχει προωθήσει την επίσημη απάντησή της στις κυπριακές Αρχές. Ανεπίσημα, Ευρωπαίοι τεχνοκράτες έχουν διαμηνύσει στο Υπουργείο Οικονομικών πως εκ πρώτης όψεως το νέο νομικό πλαίσιο φαίνεται να συνάδει με την ευρωπαϊκή Οδηγία, η οποία προβλέπει ότι ο μειωμένος ΦΠΑ εφαρμόζεται για κοινωνικούς σκοπούς. Με τον νέο νόμο, το 5% ΦΠΑ θα επιβάλλεται στα πρώτα 130 τετραγωνικά μέτρα (τμ) του ακινήτου, παρόλο που η ΕΕ απαιτούσε το μέτρο να εφαρμόζεται στα 110 τ.μ. Μέχρι τέλος του μήνα ο μειωμένος ΦΠΑ θα εφαρμόζεται στα 200 τ.μ του ακινήτου, ανεξαρτήτως εμβαδού.

Το νέο πλαίσιο για 5% και οι έλεγχοι για καταχρήσεις

Αναλυτικά, σύμφωνα με τον νέο νόμο, 5% ΦΠΑ θα επιβάλλεται στα πρώτα 130 τετραγωνικά μέτρα (τ.μ.) κατοικίας/διαμερίσματος, με αξία μέχρι €350 χιλ.

Εξάλλου, για κατοικίες και διαμερίσματα με εμβαδόν από 131 τ.μ. μέχρι 190 τ.μ. και με αξία μέχρι €475 χιλ. θα επιβάλλεται 19% ΦΠΑ. Δηλαδή, για τα πρώτα 130 τ.μ. και για αξία €350 χιλ. το ΦΠΑ θα είναι 5%, ενώ για τα υπόλοιπα 60 τ.μ., μέχρι τα 190 τ.μ., το ΦΠΑ θα αυξάνεται στο 19%. Για κατοικίες και διαμερίσματα με εμβαδόν πέραν των 190 τ.μ. και με αξία πέραν των €475 χιλ. θα επιβάλλεται 19% ΦΠΑ από το πρώτο τετραγωνικό και το πρώτο σεντ. Το Τμήμα Φορολογίας συνεχίζει την εκστρατεία συμμόρφωσης σε σχέση με όσους έχουν κάνει κατάχρηση του μειωμένου ΦΠΑ. Ήδη κινήθηκε διαδικασία ανάκτησης περίπου €40 εκατ.