Οργανωμένη εκστρατεία από φορείς και αρχές της οικονομίας για να μορφωθούμε στα οικονομικά

Η χρηματοοικονομική παιδεία είναι κοινώς αποδεχτό πως είναι απαραίτητη γιατί μας εξοπλίζει με τις γνώσεις και τις δεξιότητες που χρειαζόμαστε για να διαχειριστούμε αποτελεσματικά τα χρήματα. Η έλλειψη χρηματοοικονομικών γνώσεων, ή αλλιώς ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός, μας απομακρύνει από το στόχο της οικονομικής ευημερίας, αφού μπορεί να οδηγήσει σε κακές προϋπολογιστικές ή επενδυτικές αποφάσεις, που επιβαρύνουν τον προσωπικό ή οικογενειακό προϋπολογισμό.

Το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου ασχολείται με το ζήτημα του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού από το 2016 και έχει εκπονήσει μια σειρά από επιστημονικές μελέτες, που καταγράφουν το μέγεθος του προβλήματος και τις αρνητικές επιπτώσεις που προκύπτουν, οι οποίες δείχνουν ότι περίπου 6 στους 10 Κύπριους μεταξύ 18-64 ετών είναι χρηματοοικονομικά αναλφάβητα άτομα, με το πρόβλημα να εντοπίζεται εντονότερα ανάμεσα στους νέους.

Τον Ιούνιο του 2022 το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε την έκθεση για την χρηματοοικονομική παιδεία στην Κύπρο και πήρε τον δρόμο της μετά και τις διαπιστώσεις για τις σοβαρές ελλείψεις της κοινωνίας σε αυτό τον τομέα η εφαρμογή μιας Εθνικής Στρατηγικής για την προώθηση του Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού και της Χρηματοοικονομικής Παιδείας στην Κύπρο.

Στην έκθεση αναπτύσσονται το όραμα και η αποστολή της Εθνικής Στρατηγικής για την Προώθηση του Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού στην Κύπρο, οι στρατηγικοί στόχοι και προτεινόμενες ενέργειες, καθώς και η δομή της διακυβέρνησης του νέου οργάνου/ Επιτροπής που θα αναλάβει την εφαρμογή της.

Πλέον, σε τροχιά υλοποίησης εισέρχεται η Εθνική Στρατηγική για την προώθηση του Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού και της Χρηματοοικονομικής Παιδείας στην Κύπρο, μετά την πρώτη συνάντηση των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου της Κυπριακής Επιτροπής Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού και Παιδείας (ΚΕΧΑΠ), που πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 5 Δεκεμβρίου 2023, στην Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου.

Στη συνάντηση συμμετείχαν ο Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου και πρόεδρος της ΚΕΧΑΠ, Κωνσταντίνος Ηροδότου, ο Υπουργός Οικονομικών, Μάκης Κεραυνός, η Υπουργός Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας, Αθηνά Μιχαηλίδου, ο πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Κύπρου, Γιώργος Θεοχαρίδης και η Έλενα Μηνά, εκ μέρους της Υπηρεσίας Ελέγχου Ασφαλιστικών Εταιρειών.

Η συνάντηση κατέληξε σε συζήτηση για τα επόμενα βήματα της ΚΕΧΑΠ, που μεταξύ άλλων είναι η ολοκλήρωση των εκκρεμοτήτων για τη δομή διακυβέρνησης και τον προϋπολογισμό, που θα επιτρέψουν την πλήρη λειτουργία της Επιτροπής. Η επόμενη συνάντηση της Επιτροπής αναμένεται να γίνει αρχές του 2024. Μέσω της ΚΕΧΑΠ ελπίζουμε να δημιουργηθούν νέα δεδομένα για την ενίσχυση του Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού στην Κύπρο, σε μία εποχή που η ενίσχυση των γνώσεων αλλά και της αντίληψης γύρω από οικονομικά θέματα είναι πιο σημαντική από ποτέ.

Καλέσαμε ειδικούς που ήδη έχουν εμπλακεί επί του θέματος στην πράξη, μετέχοντας σε καμπάνιες που τρέχουν διάφοροι φορείς, να καταθέσουν την άποψη τους για αυτό το καυτό θέμα, απαντώντας το ερώτημα «Ποια είναι η καλύτερη επένδυση σήμερα;».

ΕΛΕΝΑ ΚΑΡΚΩΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΣ Α’ ΣΤΟ ΤΜΗΜΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ, ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΑΓΟΡΑΣ ΚΥΠΡΟΥ

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΕΠΕΝΔΥΣΗ ΣΗΜΕΡΑ

Στην εποχή της ραγδαίας τεχνολογικής εξέλιξης, τα δεδομένα και οι τάσεις στον τομέα των χρηματοοικονομικών επενδύσεων εξελίσσονται συνεχώς με γοργούς ρυθμούς, δημιουργώντας ένα περίπλοκο τεχνολογικό περιβάλλον.

Η παγκοσμιοποίηση του χρηματοοικονομικού τομέα, με την υιοθέτηση ενιαίων κανόνων και την άρση των φραγμών στην κυκλοφορία των κεφαλαίων, έχει δημιουργήσει ένα περιβάλλον αυξημένου ανταγωνισμού ανάμεσα στις εταιρείες. Παράλληλα, η συνεχής υιοθέτηση τεχνολογικών καινοτομιών, όπως FinTech, Algorithmic trading, Crypto-assets κ.α., έχει επηρεάσει δραστικά τον τρόπο λειτουργίας του χρηματοοικονομικού συστήματος.

Τα κρυπτονομίσματα και οι ψηφιακές πλατφόρμες έχουν οδηγήσει στη μαζική προώθηση επενδύσεων μέσω των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης, αλλάζοντας το παραδοσιακό πρότυπο επενδύσεων και αυξάνοντας τους κίνδυνους και τις προκλήσεις που ελλοχεύουν για τους επενδυτές.

Η αναζήτηση της καλύτερης επένδυσης απαιτεί πλέον όχι μόνο γνώση των αγορών και των επενδυτικών προϊόντων, αλλά και ένα συνδυασμό γνώσεων, δεξιοτήτων, στάσεων και συμπεριφορών σε χρηματοοικονομικά ζητήματα ο οποίος είναι απαραίτητος για τη λήψη εμπεριστατωμένων χρηματοοικονομικών αποφάσεων και την επίτευξη ατομικής οικονομικής ευημερίας.

Ανησυχητικά τα ευρήματα της έρευνας της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς

Τα ευρήματα πρόσφατης έρευνας της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Κύπρου (ΕΚΚ), με τίτλο «Συμπεριφορές και Συνήθειες των Επενδυτών», επιβεβαίωσαν ότι μεγάλο μέρος των επενδύσεων γίνεται πλέον διαδικτυακά. Το επενδυτικό κοινό, και ιδιαίτερα οι νεαροί, συχνά λαμβάνουν επενδυτικές αποφάσεις κάτω από την επίδραση συμβουλών από διασημότητες και fin-influencers, βάσει διαφημίσεων στο διαδίκτυο και προωθήσεων στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης.

Συγκεκριμένα, η έρευνα κατέδειξε ότι 1 στους 3 (31%) επένδυσε αποκλειστικά με βάση τη συμβουλή fin-influencer, ενώ σχεδόν 1 στους 4 (22%) έλαβε επενδυτικές αποφάσεις βάσει των διαφημίσεων στο διαδίκτυο. Επιπρόσθετα, διαφάνηκε ότι σχεδόν 4 στους 10 (37%) επένδυσε βάσει συστάσεων από φίλους και συγγενείς, ενώ μόνο 1 στους 3 (31%) ζήτησε συμβουλές από επαγγελματία χρηματοοικονομικό σύμβουλο. Επίσης, με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας, 1 στους 3 (34%) παραδέχθηκε πως μετάνιωσε για επένδυση που έκανε και 1 στους 4 (26%) πως επένδυσε περισσότερα από όσα άντεχε οικονομικά να απωλέσει.

Μόλις 1 στους 3 επενδυτές έλεγξε την ιστοσελίδα της Εποπτικής Αρχής για να βεβαιωθεί ότι θα έκανε συναλλαγές με μια αδειοδοτημένη και εποπτευόμενη οντότητα. Τα ευρήματα της έρευνας ενισχύουν τη θέση ότι η χρηματοοικονομική παιδεία αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για την καλλιέργεια κουλτούρας που θα πρέπει να αρχίζει από την παιδική ηλικία για την απόκτηση των κατάλληλων στάσεων, συνηθειών και συμπεριφορών αργότερα στη ζωή.

Ασπίδα προστασίας ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός

Η έλλειψη χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού εκθέτει το επενδυτικό κοινό σε νέους κινδύνους, όπως η παιχνιδοποίηση των επενδύσεων (gamification), οι διαδικτυακές απάτες, οι ακατάλληλες για τους ίδιους επενδύσεις, ακόμη και η πίεση από το στενό οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον (FOMO – fear of missing out).

Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΚΚ αναλαμβάνει και υλοποιεί σειρά δράσεων και πρωτοβουλιών για την προώθηση και ενίσχυση της χρηματοοικονομικής επιμόρφωσης του κοινού. Μέσα από στοχευμένες εκστρατείες ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης, η ΕΚΚ τονίζει τη σημασία της χρηματοοικονομικής επιμόρφωσης ως ασπίδα προστασίας για την χρηματοοικονομική ευημερία του επενδυτικού κοινού.

Το κύριο μήνυμα των εκστρατειών της ΕΚΚ είναι ότι η χρηματοοικονομική παιδεία, πρέπει να ξεκινάει νωρίς, από μικρή ηλικία, καθώς οι χρηματοοικονομικές δεξιότητες είναι ζωτικής σημασίας για τη λήψη ορθών οικονομικών αποφάσεων στο μέλλον. Το ίδιο ισχύει και για τη διά βίου μάθηση, η οποία αποτελεί σημαντικό παράγοντα για τη διασφάλιση της χρηματοοικονομικής ανθεκτικότητας και ευημερίας των πολιτών, των οικογενειών τους και της κοινωνίας ευρύτερα.

Συνοψίζοντας, για την αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων και κίνδυνων που ελλοχεύουν, η εκπαίδευση, η συνεχής ενημέρωση και η κατανόηση του τρόπου λειτουργίας του χρηματοοικονομικού τομέα αποτελούν την καλύτερη επένδυση. Με την υποστήριξη της πολιτείας και όλων των εμπλεκόμενων φορέων, μπορούμε να καλλιεργήσουμε μια κοινωνία που θα διαχειρίζεται με σοφία τα οικονομικά της και θα λαμβάνει ορθές επενδυτικές αποφάσεις.

ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΙΛΙΔΩΝΗΣ  ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ & ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ & ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΕΠΕΝΔΥΣΟΥΜΕ;

Ένας σημαντικός χρηματοοικονομικός στόχος για τον καθένα από εμάς θα πρέπει να είναι η συνταξιοδοτική επάρκεια. Δηλαδή, να εξασφαλίσουμε ότι η ποιότητα ζωής μας θα παραμείνει η ίδια, ή θα βελτιωθεί, αν αυτό είναι εφικτό, μετά τη συνταξιοδότηση. Άρα, η κύρια απάντηση στην ερώτηση «Γιατί να επενδύσουμε;» είναι «για πετύχουμε συνταξιοδοτική επάρκεια».

Πως μπορεί να γίνει αυτό;

Για να επενδύσουμε θα πρέπει να έχουμε αποταμιεύσεις, στις οποίες συγκαταλέγονται οποιαδήποτε περιουσιακά στοιχεία έχουμε, όπως είναι τα ακίνητα. Πρόσφατα στοιχεία της Eurostat δείχνουν ότι η αποταμιευτική κουλτούρα στην Κύπρο χρειάζεται ενίσχυση.

Πώς ενισχύουμε την αποταμιευτική κουλτούρα; Μέσα από 5+1 απλά βήματα διαχείρισης των εισοδημάτων μας τα οποία θα μας επιτρέψουν να έχουμε αρκετές αποταμιεύσεις ούτως ώστε να μπορέσουμε να επενδύσουμε και να επιτύχουμε τη συνταξιοδοτική επάρκεια.

Εν συντομία, τα 5+1 απλά βήματα διαχείρισης των εισοδημάτων μας είναι:

1. Δημιουργήστε λογαριασμό έκτακτης ανάγκης για να απορροφήσει απρόοπτα έξοδα.

2. Κάντε μηνιαίο προγραμματισμό για να εκπληρώνετε τις υποχρεώσεις σας (δόσεις, λογαριασμοί, υπεραγορά, καύσιμα κ.λπ.).

3. Πρώτα αποταμιεύστε και μετά καταναλώστε.

4. Αν επενδύσετε, επενδύστε με βάση τον κανόνα «Μην βάζετε όλα σας τα αυγά σε ένα καλάθι».

5. Δανειστείτε με μέτρο. Οι μηνιαίες δόσεις όλων των δανείων και των πιστωτικών σας καρτών να μην υπερβαινουν το 40% του ακαθάριστου μηνιαίου εισοδήματος σας.

5+1: Αποκτήστε ασφάλιση ζωής για εξασφάλιση των εξαρτωμένων σας.

Αυτές τις αρχές διδάσκουμε στο μάθημα χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και προωθούμε, παράλληλα, στα τουλάχιστον δεκαπέντε ιδιωτικά σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που διδάσκουν το μάθημα τα τελευταία δύο χρόνια. Με χαρά είδαμε να προωθείται για πρώτη φορά πιλοτικό μάθημα και στα δημόσια σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Κύπρο. Ελπίζουμε τα παιδιά και οι γονείς των δημοσίων σχολείων να αγκαλιάσουν αυτήν την πρωτοβουλία με τον ίδιο ενθουσιασμό.

Πως θα επενδύσουμε μέρος των αποταμιεύσεων μας;

Στη εποχή της τεχνολογίας και της εύκολης πρόσβασης στην πληροφόρηση, καλό θα ήταν να έχουμε υπόψη μας ότι οι ευκαιρίες γρήγορου κέρδους έχουν σχεδόν εξανεμιστεί, αφού οι αγορές λειτουργούν πολύ πιο αποτελεσματικά σε σχέση με προηγούμενες δεκαετίες.

Επομένως, άτομα με ελάχιστες γνώσεις σε χρηματοοικονομικά, θα πρέπει να αποτείνονται σε επαγγελματίες του χρηματοοικονομικού κλάδου, οι οποίοι εκτός από χρηματοοικονομικές γνώσεις έχουν και πρόσβαση σε επικαιροποιημένα δεδομένα και αναλύσεις, που είναι απαραίτητα στοιχεία για επενδύσεις. Οι επαγγελματίες του κλάδου θα πρέπει να είναι αδειοδοτημένοι από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Κύπρου ή την αντίστοιχη εποπτική αρχή της κάθε χώρας.

Ακόμα και άτομα που έχουν τις απαραίτητες χρηματοοικονομικές γνώσεις, αλλά δεν έχουν τον χρόνο να είναι πάντοτε ενήμερα για παγκόσμιες οικονομικές αλλά και πολιτικές εξελίξεις που επηρεάζουν τις αγορές, επίσης προτείνεται να συμβουλεύονται τους επαγγελματίες του κλάδου της χρηματοοικονομικής. Ο κύριος λόγος είναι ότι η κυπριακή οικονομία παραμένει μια μικρή οικονομική γειτονιά της παγκόσμιας οικονομίας, έτσι είναι σημαντικό να αντιληφθούμε ότι η κυπριακή οικονομία παραμένει ένα μικρό «επενδυτικό καλάθι» σε σχέση με τον αριθμό και μέγεθος των υπολοίπων «επενδυτικών καλαθιών».

Αν αποφασίσουμε να επενδύσουμε τα χρήματά μας χωρίς επαγγελματική συμβουλή, τότε σίγουρα αναλαμβάνουμε σημαντικό ρίσκο, με σημαντική έκθεση σε πιθανές ζημιές, αφού τόσο η φύση όσο και ο τρόπος που γίνονται οι επενδύσεις αλλάζει με γοργούς ρυθμούς. Απαραίτητη προϋπόθεση για να επενδύσει κάποιος, είναι η κατανόηση των χαρακτηριστικών του κάθε επενδυτικού προϊόντος, της σχέσης ρίσκου και απόδοσης και φυσικά να γνωρίζει τη δική του αποστροφή προς το ρίσκο (δηλαδή πόσο ρίσκο είναι διατεθειμένος να αναλάβει).

Η κατανόηση του θέματος των επενδύσεων επιτυγχάνεται μέσα από τη γνώση αλλά και την πρακτική εξάσκηση με το αντικείμενο. Εξειδικευμένα μεταπτυχιακά προγράμματα χρηματοοικονομικής, που συνδυάζουν τη θεωρία με τις τρέχουσες χρηματοοικονομικές και ρυθμιστικές εξελίξεις, μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά. Ένα τέτοιο πρόγραμμα προσφέρουμε και στο Πανεπιστήμιο Κύπρου (MSc Finance).

Εν κατακλείδι, η απάντηση στην αρχική ερώτηση «Ποια είναι η καλύτερη επένδυση σήμερα;» είναι «Επενδύστε στον εαυτό σας και συμβουλευτείτε (ή γίνετε) επαγγελματίες του κλάδου χρηματοοικονομικής».

ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΛΟΥΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ

ΑΣ ΞΕΚΙΝΗΣΩ ΜΕ ΕΝΑ ΚΛΙΣΕ: Η ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΕΠΕΝΔΥΣΗ ΕΙΝΑΙ Η ΠΑΙΔΕΙΑ

Θα προσεγγίσω αρχικά το ερώτημα όχι από την σκοπιά ενός ατόμου, αλλά από αυτήν ενός οργανισμού, όπως μια επιχείρηση, μια κρατική υπηρεσία ή και η κοινωνία γενικότερα. Ποια είναι λοιπόν κατά τη γνώμη μου η καλύτερη επένδυση που μπορεί να κάνει σήμερα ένα οργανωμένο σύνολο;

Ας ξεκινήσω με ένα κλισέ: η καλύτερη επένδυση είναι η παιδεία. Είναι όντως κλισέ; Ναι: το Goοgle μου δίνει 1,790,000 αποτελέσματα ψάχνοντας για αυτή τη φράση. Κρύβει, όπως τα περισσότερα κλισέ, και μια αλήθεια;

Νομίζω πως όποιος διάβασε για τα πρόσφατα αποκαρδιωτικά αποτελέσματα των μαθητών μας στις εξετάσεις PISA θα συμφωνεί ότι η παιδεία των νέων χρήζει βελτίωσης. Ούτε αυτό όμως είναι κάτι το νέο. Γνωρίζουμε εδώ και χρόνια ότι υστερούμε στα μαθησιακά αποτελέσματα που παράγουμε στα σχολεία αλλά δεν φαίνεται να έχει υπάρξει βελτίωση.

Τα δεδομένα είναι ξεκάθαρα. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς data scientist για να καταλάβει τι μας λένε: αν δεν αλλάξει κάτι, σύντομα θα βρεθούμε χωρίς το απαραίτητο προσωπικό που θα μπορεί να κατανοήσει και να αντιμετωπίσει τις σύνθετες σύγχρονες προκλήσεις. Προκλήσεις που είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να προβλέψει κανείς τη μορφή που θα πάρουν. Ποιος θα μάντευε πριν από μια τετραετία πόσο θα μας απασχολούσαν τα τελευταία χρόνια πανδημίες, πόλεμοι στην ευρύτερη γειτονιά μας, ή η εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης; Και όλα αυτά επιπρόσθετα στην κλιματική κρίση που όλο και περισσότερο συνειδητοποιούμε πόσο καταστροφικά μπορεί να επηρεάσει την καθημερινότητα μας.

Έχουμε, λοιπόν, δεδομένα και τρόπους να τα αναλύσουμε. Νομίζω πως αυτό που μας λείπει είναι περισσότερη «ενόραση». Όχι με τη μεταφυσική σημασία της λέξης, αλλά με αυτή που δίνεται στον όρο στα Αγγλικά: insight. Δηλαδή την ορθή και εις βάθος κατανόηση.

Ας πάρουμε για παράδειγμα τα αποτελέσματα των εξετάσεων PISA. Σίγουρα αυτά συσχετίζονται με τα μαθησιακά αποτελέσματα στα σχολεία. Όμως, όπως έχουν δείξει σχετικές μελέτες, συσχετίζονται και με την προσπάθεια που είναι διατεθειμένοι να κάνουν οι μαθητές και οι μαθήτριες σε μια εξέταση το αποτέλεσμα της οποίας δεν έχει άμεσο αντίκτυπο σε αυτούς. Βελτιώνοντας τις διδακτικές μεθόδους, μπορούμε ίσως να έχουμε αντίκτυπο στα μαθησιακά αποτελέσματα.

Όμως, για την αυξημένη απάθεια και την έλλειψη ενδιαφέροντος θα πρέπει να δράσουμε και σε άλλα επίπεδα, τόσο εντός όσο και εκτός σχολείων. Τόσο για να την κατανοήσουμε, όσο και για να κάνουμε τις διορθώσεις που θεωρούμε απαραίτητες.

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικές επενδύσεις από οργανισμούς για τη δημιουργία και απόκτηση δεδομένων, καθώς και τεχνογνωσίας για την ανάλυση τους. Τώρα νομίζω είναι η ώρα για επένδυση σε περισσότερη ενόραση. Δηλαδή σε ανθρώπινο δυναμικό κατάλληλα εκπαιδευμένο, ώστε να μπορεί να κατανοήσει το πλαίσιο στο οποίο αναφέρονται αυτά τα δεδομένα, να εξάγει τα σωστά συμπεράσματα και να σχεδιάσει αποτελεσματικές δράσεις και πολιτικές προς όφελος του οργανισμού και του κοινωνικού συνόλου. Αυτοί οι άνθρωποι χρειάζονται όχι μόνο εξειδικευμένη γνώση ενός αντικειμένου, αλλά και καλή αντίληψη άλλων σχετικών γνωστικών πεδίων, ώστε να μπορούν να επικοινωνήσουν με συνεργάτες που έχουν διαφορετικό υπόβαθρο και εξειδίκευση.

Στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, το Τμήμα Οικονομικών και το Τμήμα Ψυχολογίας, έχοντας διαγνώσει αυτή την ανάγκη, ξεκίνησαν να προσφέρουν το μεταπτυχιακό πρόγραμμα MSc in Behavioural Economics (Συμπεριφορικά Οικονομικά). Αυτό απευθύνεται όχι μόνο σε φοιτητές με υπόβαθρο στα οικονομικά ή την ψυχολογία, αλλά και από πεδία όπως για παράδειγμα οι κοινωνικές και πολιτικές επιστήμες, η νομική, η διοίκηση, οι θετικές επιστήμες και οι επιστήμες μηχανικών.

Η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι είτε η πηγή, είτε το κλειδί για την επίλυση όλων των προαναφερόμενων κρίσεων. Το πρόγραμμα αυτό στοχεύει να εκπαιδεύσει νέους επιστήμονες και ηγέτες με την απαραίτητη ενόραση για να αντιμετωπίσουμε με αυτοπεποίθηση τις όποιες μελλοντικές προκλήσεις. Αν σε ενδιαφέρει λοιπόν να έχεις αυτόν τον ρόλο, να μια καλή επένδυση που μπορείς να κάνεις σήμερα!

ΒΑΣΩ ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΚΥΠΡΟΥ

ΠΟΣΟ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟΣ;

Δυστυχώς, πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι στην Κύπρο περίπου το 60% των πολιτών ηλικίας 16 – 74 ετών είναι χρηματοοικονομικά αναλφάβητοι, κάτι που καθιστά τη χώρα μας ουραγό στο θέμα του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού και την τοποθετεί κάτω από τον μέσο όρο των χωρών που ανήκουν στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο.

Η υπερχρέωση των νοικοκυριών, των επιχειρήσεων αλλά και των κρατών σε όλο τον κόσμο οφείλεται κατά ένα πολύ μεγάλο βαθμό στη χρηματοοικονομική άγνοια και την έλλειψη χρηματοοικονομικής παιδείας. Η άγνοια αυτή περί των οικονομικών δεν αφορά μόνο τη χώρα μας αλλά ολόκληρο τον κόσμο, απειλώντας την ευημερία εκατομμυρίων πολιτών, αφού μόλις το 1/3 του κόσμου είναι χρηματοοικονομικά εκπαιδευμένο.

Οι καταναλωτές που δεν γνωρίζουν βασικές έννοιες, όπως τη σημασία της διασποράς του κινδύνου ή την έννοια του ανατοκισμού των τόκων, επιβαρύνονται με περισσότερα έξοδα, καταλήγουν με μεγαλύτερα χρέη και με ψηλότερα επιτόκια δανεισμού. Επίσης, οι πολίτες που είναι χρηματοοικονομικά αναλφάβητοι παρουσιάζουν ψηλά επίπεδα δανεισμού και χαμηλά επίπεδα αποταμίευσης, όπως φαίνεται μέσα από μελέτες. Παράλληλα, τα άτομα αυτά έχουν αυξημένη πιθανότητα να πέσουν θύματα οικονομικής απάτης.

Το να είναι κανείς οικονομικά αναλφάβητος μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά από παγίδες, όπως π.χ. στη συσσώρευση μεγάλου χρέους ή ακόμη και στην πτώχευση, λόγω της λήψης λανθασμένων αποφάσεων. Οι συνέπειες είναι πολλές και σημαντικές και δεν αφορούν μόνο το ίδιο το άτομο αλλά έμμεσα ολόκληρο το κοινωνικό σύνολο.

Ένας άνθρωπος με πολύ μεγάλο χρέος, ο οποίος δυσκολεύεται να καλύψει τα τρέχοντα έξοδά του συνήθως μπαίνει κοινωνικά στο περιθώριο. Χάνει τις κοινωνικές του επαφές και πιθανόν να βιώσει αισθήματα μοναξιάς και κατάθλιψης, φτάνοντας κάποιες φορές στο σημείο να έχει μόνιμα ένα συναίσθημα άγχους. Με τον τρόπο αυτό, πλήττεται η ψυχική υγεία του ατόμου.

Οι παράγοντες που προκαλούν χρηματοοικονομικό αναλφαβητισμό διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων το χαμηλό εισόδημα, την αδυναμία πρόσβασης στην εκπαίδευση και ιδιαίτερα στη χρηματοοικονομική εκπαίδευση, το φύλο, τον αναλαμβανόμενο κίνδυνο, την ηλικία, καθώς και την έλλειψη γνώσης και εμπειρίας στη λειτουργία των χρηματοοικονομικών, τραπεζικών, ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών προγραμμάτων και στην έλλειψη βασικών γνώσεων και ικανοτήτων, όπως ανάγνωσης και χρήσης απλών μαθηματικών και στατιστικής.

Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι ο αλφαβητισμός δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένος ούτε και στις οικονομικά ανεπτυγμένες οικονομίες του πλανήτη. Ο περισσότερος κόσμος δεν έχει ούτε επενδυτική, ούτε ασφαλιστική αλλά ούτε και συνταξιοδοτική συνείδηση ή επίγνωση των κινδύνων, αλλά αντιθέτως έχει ευκολία στο να δημιουργεί χρέη, δηλαδή να δανείζεται ή να καταναλώνει. Μια πολύ μικρή μερίδα του πληθυσμού σκέφτεται τη ζωή μετά τη συνταξιοδότηση. Πώς λοιπόν θα αντιληφθεί κάποιος ότι πρέπει ενόσω εργάζεται οπωσδήποτε να αποταμιεύει, πόσα χρήματα πρέπει να αποταμιεύει κάθε μήνα και πώς θα πρέπει να επενδύει τα χρήματά του για να μεγιστοποιήσει τις απολαβές του;

Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος είχε πει ότι «η επένδυση με την υψηλότερη απόδοση είναι η επένδυση στη γνώση». Μήπως υπάρχει τελικά «μαγικός» συνδυασμός ετοιμότητας, γνώσης, δεξιότητας, νοοτροπίας και συμπεριφοράς για τη σωστή λήψη χρηματοοικονομικών αποφάσεων;

Η απάντηση είναι θετική: Ο Χρηματοοικονομικός Αλφαβητισμός (ΧΑ). Εννοούμε την ικανότητα κατανόησης και αποτελεσματικής χρήσης διαφόρων οικονομικών δεξιοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της προσωπικής οικονομικής διαχείρισης, του προϋπολογισμού και των επενδύσεων.

Η σημασία του ΧΑ σήμερα είναι πολύ μεγάλη. αφού η οικονομική σκηνή αλλάζει συνεχώς τα ισχύοντα δεδομένα. Μέχρι πριν λίγα χρόνια οι περισσότερες οικονομικές δοσοληψίες μεταξύ των ανθρώπων γίνονταν με τη χρήση μετρητών. Τα τελευταία χρόνια η χρήση χρεωστικής & πιστωτικής κάρτας, η πληρωμή μέσω του διαδικτύου ή μέσω του κινητού τηλεφώνου έχουν φέρει μια νέα τάξη πραγμάτων. Άρα, είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουν οι άνθρωποι πώς λειτουργεί το «νέο» οικονομικό σύστημα. Να καταλάβουν πώς τους επηρεάζει και πώς μπορούν να παίρνουν τις σωστές αποφάσεις για τα οικονομικά τους. Όσο πιο νωρίς ξεκινήσει κάποιος να εξοικειώνεται με τις έννοιες αυτές και να αποκτά εμπειρία, τόσο το καλύτερο.

Η οικονομική γλώσσα πρέπει να αρχίσει να διδάσκεται όχι μόνο στα παιδιά αλλά και στους μεγάλους. Όχι μόνο στους συνταξιούχους αλλά και στους εργαζόμενους, στους γονείς, στους εκπαιδευτές. Μέσα από την οικονομική εκπαίδευση μπορούν να διαμορφωθούν υπεύθυνοι και ενεργοί πολίτες, που θα είναι σε θέση να λαμβάνουν τις σωστές οικονομικές αποφάσεις και να προστατεύονται από τις χρηματοοικονομικές προκλήσεις, τους κινδύνους και τις απάτες. Η εγκράτεια και η σύνεση είναι η βάση, ωστόσο χρειάζονται και ειδικές γνώσεις για να μπορεί κάποιος συνειδητά να αποφασίζει τι ακριβώς κάνει με τα χρήματά του.

Το μάθημα των χρηματοοικονομικών πρέπει να μπει στα σχολεία, αλλά και οι γονείς θα πρέπει από νωρίς να διδάσκουν τα παιδιά τους τι ακριβώς είναι το χρήμα, τι νόημα έχει και πώς το χρησιμοποιούμε. Αν μάθει ένα παιδί να διαχειρίζεται τα χρήματά του, στην ουσία θα μάθει πώς να διαχειρίζεται και τα συναισθήματά του. Θα μάθει την αξία της σωστής επένδυσης – υλικών αγαθών, αλλά και συναισθημάτων.

Η οικονομική διαχείριση διδάσκει ένα τρόπο ζωής. Το παιδί που θα μάθει από νωρίς να διακρίνει τα σημαντικά από τα ασήμαντα, θα μπορέσει αργότερα ως ενήλικας να πάρει τις σωστές αποφάσεις, που θα τον κάνουν να νιώσει ασφαλής, ισορροπημένος και ευτυχισμένος.

Από τεύχος Δεκεμβρίου του περιοδικού Insider που μπορείτε τώρα να το διαβάσετε και δωρεάν εδώ