Αναστάτωση και έντονος προβληματισμός επικρατεί στον αγροτικό τομέα μετά την ανακοίνωση του Τμήματος Γεωργίας για την έναρξη εκστρατείας ελέγχων τον Οκτώβριο και Νοέμβριο, που αφορά την παράνομη χρήση και κατοχή επαναχρησιμοποιούμενων κιβωτίων συσκευασίας και μεταφοράς γεωργικών προϊόντων.
Η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια φέρνει στο προσκήνιο σοβαρές στρεβλώσεις στην αγορά. Πλήθος κιβωτίων μεταφοράς με εμπορικά σήματα και στοιχεία εταιρειών, κυκλοφορούν στην αλυσίδα διανομής χωρίς να ανήκουν στους νόμιμους κατόχους τους. Το πρόβλημα εντείνεται καθώς τα κιβώτια δεν επιστρέφονται στους αρχικούς ιδιοκτήτες ή επιστρέφονται σε κακή κατάσταση, με αποτέλεσμα κάποιες επιχειρήσεις να χάνουν περιουσιακά στοιχεία και άλλες να επωφελούνται παράνομα, χωρίς να έχουν επενδύσει σε δικά τους μέσα συσκευασίας.
Αποτέλεσμα είναι ότι οι εμπλεκόμενοι κατέχουν κιβώτια που φέρουν διάφορες ενδείξεις και ανήκουν σε άλλες εταιρείες. Ως εκ τούτου, παρατηρείται το φαινόμενο, ορισμένες εταιρείες να αγοράζουν δικά τους καινούρια κιβώτια και αυτά να μην τους επιστρέφονται όταν μπουν στην κυκλοφορία και είτε να χάνονται είτε να χρησιμοποιούνται από άλλους. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να επωμιστούν ξανά το κόστος αγοράς νέων κιβωτίων. Κατά αντιστοιχία κάποιες εταιρείες ή μεμονωμένοι γεωργοί χρησιμοποιούν κιβώτια άλλων χωρίς ποτέ να έχουν αγοράσει δικά τους κιβώτια, πράγμα το οποίο προφανώς αποτελεί αθέμιτο ανταγωνισμό σε σχέση με τις εταιρείες ή εμπορευόμενους που επωμίζονται το κόστος για κατασκευή κιβωτίων.
Από πλευράς τους οι έμποροι υποστηρίζουν ότι αυτή τη στιγμή κυκλοφορούν στην αγορά 3 εκατ. κιβώτια και θα πρέπει να βγουν από την αγορά με αντίστοιχη επιχορήγηση.
Το Σωματείο Παραγωγών Τροόδους προτείνει με τη σειρά του όπως όσα κιβώτια υπάρχουν στην αγορά να επιστραφούν πίσω στον κάτοχό τους κατόπιν ανταλλαγής με αντίστοιχα κιβώτια. Παράλληλα, ζητούν να δημιουργηθεί σύστημα απόσυρσης κιβωτίων και ανακύκλωσης με επιδότηση, καθώς και να γίνει σχέδιο επιχορήγησης τουλάχιστον €3 για κάθε καινούριο κιβώτιο, για όλους τους γεωργούς και εμπόρους.
Σύμφωνα με τον Νόμο περί Αθέμιτων Εμπορικών Πρακτικών στην Αλυσίδα Εφοδιασμού Γεωργικών Προϊόντων και Τροφίμων (Ν.200(Ι)/2021 και Ν.32(Ι)/2023), απαγορεύεται:
α) Η χρήση κιβωτίων που φέρουν σήμανση άλλου προμηθευτή.
β) Η τοποθέτηση προϊόντων ενός προμηθευτή σε κιβώτια που ανήκουν σε άλλον.
γ) Η κατακράτηση κιβωτίων πέραν των 30 ημερών από την ημερομηνία παραλαβής, βάσει τιμολογίου.
Οι παραβάτες υπόκεινται σε διοικητικά πρόστιμα, των οποίων οι κλίμακες αναμένεται να αναθεωρηθούν προς τα πάνω. Με βάση την υφιστάμενη νομοθεσία προβλέπεται πρόστιμο €300 την πρώτη φορά που θα εντοπιστεί η παρανομία και σε περίπτωση επανάληψης επιβάλλεται πρόστιμο 3% του κύκλου εργασιών του ελεγχόμενου κατά το αμέσως προηγούμενο έτος της παράβασης.
Το Τμήμα Γεωργίας έχει αποστείλει σχετικές επιστολές σε περίπου 260 εμπόρους γεωργικών προϊόντων φρούτων και λαχανικών και σε υπεραγορές.
Κατά τον έλεγχο, στις περιπτώσεις που, επί των κιβωτίων υπάρχουν τυπωμένα τα στοιχεία του ιδιοκτήτη-προμηθευτή, εξετάζεται κατά πόσον μέσα σε αυτά υπάρχουν προϊόντα που ανήκουν στον ίδιο. Στις περιπτώσεις που επί των κιβωτίων δεν υπάρχουν οποιαδήποτε τυπωμένα στοιχεία, δεν μπορεί να στοιχειοθετηθεί παράβαση των πιο πάνω Νόμων.
Αντιδράσεις από Οργανώσεις Παραγωγών
Σε κοινή ανακοίνωση που υπογράφουν επτά αναγνωρισμένες Ομάδες και Οργανώσεις Παραγωγών (Οργάνωση Παραγωγών Φθαρτών Άνοιξη Δημόσια Λτδ, Οργάνωση Παραγωγών Φρούτων και Φθαρτών Περιοχής Οδούς «Βασιλική γη» Δημόσια Λτδ, Συνεργατική Εταιρεία Διαθέσεως Γεωργικών Προϊόντων (ΣΕΔΙΓΕΠ) Λύσης Λτδ, Συνεργατική Εταιρεία Διαθέσεως Γεωργικών Προϊόντων (ΣΕΔΙΓΕΠ) Παραλιμνίου Λτδ, Συνεργατική Εταιρεία Διαθέσεως Γεωργικών Προϊόντων (ΣΕΔΙΓΕΠ) Σωτήρας Λτδ, Συνεργατική Εταιρεία Διαθέσεως Γεωργικών Προϊόντων (ΣΕΔΙΓΕΠ) Περιφέρειας Πόλης Χρυσοχούς Λτδ, ΣΕΔΙΓΕΠ Ορεινής Πιτσιλιάς Τροόδους Λτδ), οι εκπρόσωποι του αγροτικού κόσμου καταγγέλλουν τις παράνομες πρακτικές που εφαρμόζονται εδώ και χρόνια. Όπως αναφέρουν, οι οργανώσεις έχουν επενδύσει πέραν των €800.000 την τελευταία τετραετία για την κατασκευή περισσότερων από 150.000 κιβωτίων, συμμορφούμενες πλήρως με τον νόμο.
Αντιθέτως, καταγγέλλουν πως ορισμένοι έμποροι, εκμεταλλευόμενοι την προηγούμενη έλλειψη ελέγχων, χρησιμοποιούσαν τα κιβώτια των οργανώσεων χωρίς άδεια και χωρίς να επωμίζονται το κόστος κατασκευής. Οι παραγωγοί χαρακτηρίζουν την πρακτική αυτή ως «γελοία και τριτοκοσμική» και ζητούν την άμεση παύση της.
Όπως υποστηρίζουν, η ευθύνη για την προμήθεια κιβωτίων δεν βαραίνει τον απλό γεωργό, αλλά τον εμπορικό προμηθευτή που δραστηριοποιείται στη λιανική πώληση. Οι διαμαρτυρίες από μερίδα εμπόρων, επισημαίνουν, προέρχονται από εκείνους που αρνούνται να συμμορφωθούν με τη νομοθεσία.
Οι οργανώσεις παραγωγών καλούν το Υπουργείο Γεωργίας να μην ενδώσει σε πιέσεις για αλλαγή της νομοθεσίας, υπογραμμίζοντας ότι ο ρόλος του είναι να προστατεύει τους γεωργούς και όχι τα συμφέροντα όσων αρνούνται να συμμορφωθούν με τον νόμο.
Παράλληλα, σημειώνεται ότι η σωστή εφαρμογή της νομοθεσίας θα συμβάλει και στην πάταξη της παραπλανητικής πρακτικής βάπτισης εισαγόμενων προϊόντων ως κυπριακών, με θετικό αντίκτυπο στην προστασία των τοπικών παραγωγών και του καταναλωτή.
Διερεύνηση ευρωπαϊκών πρακτικών και λύσεις
Το Τμήμα Γεωργίας εξετάζει πρακτικά παραδείγματα από άλλα κράτη-μέλη της Ε.Ε., όπως η Ιταλία, η Γερμανία, η Ολλανδία, η Σλοβακία και το Βέλγιο, όπου την ευθύνη για τη διαχείριση κιβωτίων έχουν αναλάβει εξειδικευμένες εταιρείες. Οι εταιρείες αυτές παρέχουν καθαρά, επαναχρησιμοποιούμενα κιβώτια στους παραγωγούς και τα συλλέγουν μετά τη χρήση, με αντίτιμο την ενοικίαση. Στα κράτη μέλη δραστηριοποιούνται οι εταιρείες IFCO, EUROPOOL, STECO, CPR.
Στο πλαίσιο αυτό, συζητείται και η δυνατότητα δημιουργίας παγκύπριου συστήματος διαχείρισης κιβωτίων, που θα περιλαμβάνει κεντρικούς σταθμούς συλλογής, καθαρισμού και διανομής, με πιθανές τοποθεσίες τις δημοτικές αγορές και παραγωγικές περιοχές. Πιθανά σημεία είναι οι χώροι των δημοτικών αγορών σε Λευκωσία, Λεμεσό, Λάρνακα, καθώς και περιοχές παραγωγής.
Τα κιβώτια θα ανήκουν στον ιδιώτη και στο κάθε ένα από αυτά οι απαιτούμενες ενδείξεις σήμανσης θα πρέπει να αναγράφονται ευανάγνωστα και εμφανώς στη μία πλευρά του. Είτε αυτές θα τυπώνονται ανεξίτηλα απευθείας στα κιβώτια είτε σε ετικέτα που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των κιβωτίων ή επικολλάται σ’ αυτά. Ο ιδιώτης θα παρέχει σύστημα συλλογής των κιβωτίων από τον ιδιώτη τελικό χρήστη και μεταφορά τους στο σταθμό διαχείρισης για περαιτέρω χειρισμό (καθαρισμό επαναπροώθηση).
Εξετάζεται επίσης η θέσπιση διπλής χρέωσης για τα κιβώτια: α) Ένα ποσό εγγύησης που επιστρέφεται κατά την επιστροφή του κιβωτίου, β) και ένα ποσό ενοικίου που μετακυλίεται στον τελικό καταναλωτή.
Το σύστημα θα είναι προαιρετικό, ώστε επιχειρήσεις που διαθέτουν δικά τους κιβώτια να συνεχίσουν να τα χρησιμοποιούν. Υπάρχει επίσης πρόταση να ενισχυθεί οικονομικά η εφαρμογή του μέσω των διατάξεων de minimis.
