Η Κύπρος ήταν από τις πρώτες χώρες που έσπευσαν και δήλωσαν ετοιμότητα συνδρομής στην αντιμετώπιση της επισιτιστικής κρίσης που μάστιζε την Γάζα. Χρειάστηκε να περάσουν τουλάχιστον πέντε μήνες μέχρι να ευθυγραμμιστούν τα άστρα και να αρχίσει να παίρνει μπρος η κυπριακή πρόταση. Η Λευκωσία παίζοντας όλο το προηγούμενο διάστημα σωστά τα χαρτιά της πέτυχε μια σημαντική διπλωματική επένδυση για την οποία θα κάνει ταμείο σε βάθος χρόνου.
Η Λευκωσία έχει κάθε λόγο, σήμερα, να μιλά για μια διπλωματική επιτυχία: Πρώτον, γιατί η πρότασή της υιοθετήθηκε, και δεύτερον πέραν από την λειτουργία του ανθρωπιστικού διαδρόμου, αξιωματούχοι από 40 χώρες και οργανισμού βρέθηκαν στη Λάρνακα για να συμφωνήσουν και να συντονίσουν τις κινήσεις τους. Επιστέγασμα όλων αυτών η πρόθεση των Ηνωμένων Εθνών να προχωρήσουν στη σύσταση ενός ταμείου το οποίο θα ενισχύσει οικονομικά την όλη προσπάθεια. Ένα ταμείο που θα συσταθεί σε συνεργασία των Ηνωμένων Εθνών και της Κυπριακής Δημοκρατίας. ΟΗΕ και ΚΔ θα συνεργαστούν και τη σύσταση μιας γραμματείας του διεθνούς οργανισμού η οποία θα παρακολουθεί και θα συντονίζει την όλη προσπάθεια.
Παρ’ όλο που η κυπριακή πρόταση στα αρχικά της στάδια πέρασε από νωρίς στο πλάι των συζητήσεων ανάμεσα σε ισχυρούς παίχτες που είχαν εμπλοκή σ’ όλες τις συζητήσεις που αφορούσαν τον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς, η Λευκωσία επέμενε να προτάσσει τον θαλάσσιο ανθρωπιστικό διάδρομο. Όλο αυτό το διάστημα διπλωματικοί κύκλοι με τους οποίους ο Φ μιλούσε κατέγραφαν τα δεδομένα ως είχαν και ήταν εμφανές πως – σε αντίθεση με την γενική αντίληψη που υπήρχε στο εσωτερικό – στην κυβέρνηση γνώριζαν και τις δυσκολίες αλλά και που βρίσκονταν τα κλειδιά για την εφαρμογή του σχεδίου.
Ήταν από την αρχή πολύ ξεκάθαρο για την κυπριακή κυβέρνηση πως η όποια λειτουργία ενός τέτοιου ανθρωπιστικού διαδρόμου θα έπαιρνε μπρος μόνο μετά τη σύμφωνη γνώμη του Ισραήλ. Το οποίο από πλευράς του είχε ξεκαθαρίσει πως εάν δεν εφαρμόζονται συγκεκριμένα μέτρα ασφάλειας δεν είχε καμία πρόθεση ή διάθεση να επιτρέψει την μεταφορά βοήθειας προς τη Γάζα μέσω θαλάσσης, χωρίς προηγουμένως να ασκείται έλεγχος από το ίδιο το Ισραήλ. Από την άλλη χωρίς τη σύμφωνη γνώμη των ίδιων των Παλαιστινίων αλλά και των αραβικών κρατών της περιοχής το εγχείρημα δεν μπορούσε να προχωρήσει.
Οι κινήσεις και οι προτάσεις της Λευκωσίας είχαν στο μεταξύ καταγραφεί στο ραντάρ χωρών οι οποίες είχαν και τις δυνατότητες και την ισχύ να πετύχουν την εφαρμογή ενός σχεδίου μεταφοράς βοήθειας προς τη Γάζα. Ηνωμένες Πολιτείες και Βρετανία έδειξαν ότι η κυπριακή πρόταση είχε μια βάση. Σε αντίθεση με τους αξιωματούχους της ΕΕ (της οποίας η Κύπρος είναι κράτος μέλος) που όχι μόνο αδιαφόρησαν στα αρχικά στάδια αλλά λοιδορούσαν την κυπριακή πρόταση.
Η αμερικανική αναγνώριση
Κομβικό σημείο για την κυπριακή πρόταση αποτέλεσε η στάση των Αμερικανών οι οποίοι έδειξαν ότι δεν άφησαν να περάσει απαρατήρητη η πρωτοβουλία της Λευκωσίας. Στα τέλη Ιανουαρίου φτάνει στην Κύπρο από την Ουάσιγκτον ο προσωπάρχης του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας στο Λευκό Οίκο, Κέρτις Ριντ. Μια επίσκεψη η οποία πέρασε σχεδόν απαρατήρητη, αλλά ήταν άκρως καθοριστική. Ουσιαστικά το ταξίδι Ριντ στη Λευκωσία αποσκοπούσε στο να ακούσει από τους Κύπριους συνομιλητές του λεπτομέρειες για το πως μπορεί να υλοποιηθεί ο ανθρωπιστικός διάδρομος για μεταφορά βοήθειας από τη Λάρνακα προς τη Γάζα. Και επιστρέφοντας πίσω στην Ουάσιγκτον το σχέδιο άρχισε να υλοποιείται με τις ΗΠΑ να ρίχνουν το ειδικό τους βάρος όχι μόνο για να ξεκινήσει η αποστολή βοήθειας αλλά και για έργα που απαιτούνται στην Γάζα, όπως η κατασκευή προκυμαίας.
Τα μηνύματα που κι εμείς λαμβάναμε από το υπουργείο Εξωτερικών έδειχναν πως ο ανθρωπιστικός διάδρομος βαίνει προς υλοποίηση. Κι αυτό γιατί όλοι οι βασικοί παίχτες – Αμερικανοί, Βρετανοί, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, αλλά και εν συνεχεία το Κατάρ – διαμήνυαν ότι θα πρέπει να αρχίσει η μαζική μεταφορά βοήθειας προς τη Γάζα. Και με τον Κύπριο υπουργό Εξωτερικών, όλο αυτό το διάστημα να βρίσκεται στο επίκεντρο όλων των διεργασιών και επαφών.
Ο Κέρτις Ριντ επέστρεψε στα μέσα αυτής της εβδομάδας για να συμμετάσχει σε μια πρωτοφανή για τα κυπριακά δεδομένα διεθνή συνάντηση με τη συμμετοχή 40 χωρών και διεθνών οργανισμών. Στη διάρκεια σύντομης συνομιλίας που είχαμε με τον κ. Ριντ (στο πλαίσιο συνάντησής του με μικρή ομάδα δημοσιογράφων) εκείνο το οποίο υπογράμμισε ήταν το ρόλο της Κύπρο. Ο Αμερικανός αξιωματούχος ανέφερε ότι η συνάντηση ήταν «καθοριστικής σημασίας για τη διαμόρφωση μιας κοινής αντίληψης, ανάμεσα στους σχεδόν 40 εταίρους, των προκλήσεων αλλά και ευκαιριών που προσφέρονται με την ενεργοποίηση αυτού του θαλάσσιου διαδρόμου». Είπε ακόμα στηριζόμενοι στα όσα έχουν συμφωνηθεί στη συνάντηση της Λάρνακας θα προσπαθήσουν από κοινού να καλύψουν τόσο υλικά όσο και οικονομικά κενά που προκύπτουν. Πρόθεση μας, είπε ο Κέρτις Ριντ, είναι να συνεχίσουμε αυτό το διάλογο τις επόμενες ημέρες και εβδομάδες για να διασφαλίσουμε ότι μεγιστοποιείται αυτό κοινό ανθρωπιστικό σχέδιο, αντί να προωθούνται χωριστές πρωτοβουλίες.
Ο Κέρτις Ριντ εξέφρασε και δημοσίως τις ευχαριστίες του προς την ηγεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας «όχι μόνο γιατί φιλοξένησε αυτή την κρίσιμη συνάντηση, αλλά και για το έργο της και τη δημιουργία της Αμάλθειας». Μια πρωτοβουλίας, όπως είπε, που έθεσε τα θεμέλια για τις κοινές προσπάθειες που συμφωνήθηκε να αναληφθούν. Τόνισε παράλληλα πως «η Κυπριακή Δημοκρατία μετέτρεψε τη στρατηγική της θέση σε ανθρωπιστική λύση, και οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ευγνώμονες για τη συνεργασία και το ηγετικό πνεύμα που επιδείχθηκε».
Το ταμείο «Αμάλθεια»
Σε ανακοίνωσή του, ο υπουργός Εξωτερικών Κωνσταντίνος Κόμπος, που προήδρευσε της συνάντησης για τον Θαλάσσιο Διάδρομο της Κύπρου αναφέρει ότι σε συνέχεια των κοινών δηλώσεων της 8ης Μαρτίου και της 14ης Μαρτίου 2024, συγκλήθηκε συνάντηση ανώτατων αξιωματούχων για τεχνικές συζητήσεις με στόχο την επιτάχυνση του «Σχεδίου Αμάλθεια» για την παράδοση της πολύ αναγκαίας πρόσθετης ανθρωπιστικής βοήθειας μέσω θαλάσσης στη Γάζα. Αυτό, επισημαίνει, συμπληρώνει και δεν υποκαθιστά όλες τις υπάρχουσες διαδρομές, ιδίως μέσω της Ράφα, της Αιγύπτου και της Ιορδανίας, και των σημείων εισόδου από το Ισραήλ στη Γάζα για την παροχή βοήθειας σε κλίμακα. Το άνοιγμα του λιμένα Ashdod για ανθρωπιστική βοήθεια θα ήταν ευπρόσδεκτο και θα ήταν σημαντικό συμπλήρωμα του διαδρόμου, συνεχίζει.
Κατά τη συνάντηση περισσότερες από τριάντα πέντε χώρες και αρκετοί διεθνείς φορείς συζήτησαν σχετικά με τεχνικές πτυχές με στόχο την αύξηση της χωρητικότητας καθώς και ευέλικτους τρόπους χρηματοδότησης. Προς το σκοπό αυτό, ανακοινώθηκε το «Ταμείο Αμάλθεια», στο οποίο μπορούν να συνεισφέρουν τα μέρη και συζητήθηκε η δυνατότητα δημιουργίας ταμείου πολλών δωρητών υπό τον ΟΗΕ. Περαιτέρω συζητήσεις με τους βασικούς εταίρους θα ακολουθήσουν τις επόμενες ημέρες, αναφέρεται. Τέλος, σημειώνεται ότι οι συμμετέχοντες δήλωσαν ότι η προστασία της ζωής των αμάχων είναι βασικό στοιχείο του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου που πρέπει να γίνεται σεβαστό και ότι όλοι μαζί πρέπει να κάνουμε περισσότερα για να διασφαλίσουμε ότι η βοήθεια θα φτάσει σε ανθρώπους που τη χρειάζονται απεγνωσμένα.
Αποτελεσματικός μηχανισμός
Σημαντικό για την Κύπρο το ότι οι Ισραηλινοί, σε μια ιδιαίτερα λεπτή περίοδο, την εμπιστεύονται όσον αφορά τους ελέγχους των υλικών που θα μεταφέρονται από τη Λάρνακα προς τη Γάζα. Αναφορικά με τον μηχανισμό ελέγχου στη Λάρνακα, ο κ. Ρίντ δήλωσε ότι «έχει ήδη αποδειχθεί ότι είναι πολύ αποτελεσματικός με τον έλεγχο του πρώτου φορτίου της WCK». «Αντιλαμβάνομαι ότι υπάρχουν πρόσθετα εμπορεύματα που έχουν ήδη ελεγχθεί στην αποθήκη του λιμανιού της Λάρνακας» είπε και εξέφρασε την ελπίδα ότι «μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την περίοδο που μεσολαβεί από τώρα μέχρι να λειτουργήσει η προβλήτα μας, για να φορτώσουμε εμπορεύματα. Αντιλαμβανόμαστε τόσο από τους Κύπριους όσο και από τους Ισραηλινούς εταίρους μας ότι ήταν μια πολύ αποτελεσματική διαδικασία ελέγχου».
Ανοικτή γραμμή με σημαντικά κέντρα
Όλο αυτό το διάστημα η Κύπρος κατάφερε να ανοίξει γραμμές επικοινωνίας με σημαντικά κέντρα όπως είναι η Ουάσιγκτον και το Λονδίνο. Οι τακτικές επικοινωνίες μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών των τριών χωρών (Κύπρου, ΗΠΑ, Βρετανία) δεν έμεναν, σύμφωνα με πληροφορίες μας, μόνο στο θέμα της ανθρωπιστικής βοήθειας, αλλά επ’ ευκαιρία συζητούσαν και άλλα θέματα.
Η Κύπρος κατάφερε να βρίσκεται στον πυρήνα των αποφάσεων για τη Γάζα κυρίως γιατί είχε παίξει σωστά τα δικά της χαρτιά. Μέσω αυτής της προσπάθειας δημιουργήθηκαν προοπτικές για το μέλλον τις οποίες η κυπριακή διπλωματία ήδη έχει ξεκινήσει να εκμεταλλευθεί.
Φαίνεται από την άλλη πως θα χρειαστεί να κοπιάσει περισσότερο προκειμένου να καταφέρει οι εταίροι της στην ΕΕ να αποδεχθούν την κυπριακή πρωτοβουλία στο βαθμό που την αποδέχθηκαν οι Αμερικανοί. Στο κείμενο των συμπερασμάτων χαιρετίζει μεν η κυπριακή πρωτοβουλία αλλά καταβλήθηκε και μια προσπάθεια να πιεστεί προς τα κάτω: Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο «καλωσορίζει την πρωτοβουλία Αμάλθεια που ανοίγει θαλάσσιο διάδρομο για έκτακτη βοήθεια από την Κύπρο στη Γάζα, η οποία συμπληρώνει τους χερσαίους διαδρόμους οι οποίοι παραμένει ο κύριος τρόπος για παράδοση των όγκων (βοήθειας) που χρειάζονται». Χρειάζονται επιπρόσθετες χερσαίες διαδρομές και διελεύσεις, αναφέρει.
