Δ. Αληθεινός: Παραλάβαμε πολιτισμό από μάρμαρο και τον κάναμε άχυρο

ΔΕΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΩ ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΩΣ ΕΚΘΕΣΙΑΚΟ ΧΩΡΟ. Θα ήταν σφάλμα να εκθέσεις σε ένα αρχαιολογικό μουσείο και να το χρησιμοποιήσεις σαν γκαλερί. Εκεί είναι άλλη η σχέση με τα πράγματα. Παίρνω ένα ρίσκο με αυτή την έκθεση. Το μουσείο είναι γεμάτο έννοιες και ενέργειες, όχι φόρμες. Μια σαρκοφάγος είναι γεμάτη ενέργεια, παρόλο που είναι άδεια σήμερα. Τι αντιπαραβάλλεις πλάι σε μια σαρκοφάγο;  Πρέπει να αντιμετωπίσεις τα έργα του μουσείου σαν τις ελιές, που βγάζουν καρπούς και ας είναι 500 χρόνων. Δεν είναι νεκρά τα αρχαία έργα, έχουν καρπούς. Και εγώ τρώω τους καρπούς τους. Με γοητεύει όλο το μουσείο.

ΣΤΟ ΠΡΟΑΥΛΙΟ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΤΟΠΟΘΕΤΗΘΗΚΕ ΕΝΑΣ ΠΕΣΜΕΝΟΣ ΚΙΟΝΑΣ, ο οποίος δημιουργήθηκε από τις μπάλες του άχυρου που βλέπουμε στα χωράφια. Αυτές οι μπάλες είναι ό,τι έμεινε από το στάρι, ο καρπός ο πανάρχαιος που με αυτόν έχει μεγαλώσει όλη η ανθρωπότητα. Στάρι, κριθάρι, αλεύρι, ψωμί. Σκέφτομαι λοιπόν πως παραλάβαμε έναν πολιτισμό από μάρμαρο και τον κάναμε άχυρο. Έτσι και αυτός ο πεσμένος κίονας, με μιαν αναφορά και στην πεσμένη κολώνα στους στύλους του Ολυμπίου Διός, μπαίνει μπροστά στο Μουσείο για να δείξει το πέσιμο. Εννοιολογικά, θέλω να δείξω πώς έχει μεταπλαστεί ο πολιτισμός.

ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΣΑΡΚΟΦΑΓΟΥΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ, ΤΟΠΟΘΕΤΩ ΔΥΟ ΣΥΜΠΙΕΣΜΕΝΑ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΑ. Μέσα σ’ αυτή τη συμπίεση περικλείονται τα όνειρα των ανθρώπων που έζησαν σ’ αυτό το  αυτοκίνητο. Τα αυτοκίνητα είναι γεμάτα επιθυμίες, όνειρα, αγάπες, καβγάδες, παρανομίες σε σκοτεινά μέρη με την ερωμένη ή τον ερωμένο, με τα παιδιά και την οικογένεια. Κάποια στιγμή, όλα αυτά συμπιέζονται και περικλείονται εκεί, προτού μπουν στην υψικάμινο και μεταπλαστούν σε κάτι άλλο. Εγώ λοιπόν το παίρνω προτού λιώσει το μέταλλο και το τοποθετώ πλάι στις σαρκοφάγους, δίνοντας την ίδια έννοια που περιέκλειε και η σαρκοφάγος. Γιατί και αυτή κάποια όνειρα είχε εκεί μέσα, κάποιες αγωνίες, κάποιες φιλοδοξίες.

ΕΝΑ ΕΡΓΟ ΤΕΧΝΗΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΦΟΡΜΑ, ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΨΗ. Το υλικό είναι το μέσον για να εκφράσεις τις ιδέες σου. Λυπάμαι πραγματικά τους ανθρώπους που κολλάνε στα υλικά. Δηλαδή κάποιος χρησιμοποιεί στη δουλειά του, για παράδειγμα, λάστιχα και απορρίπτει οτιδήποτε άλλο. Εγώ δεν δεσμεύομαι από το υλικό. Ο Πικάσο το πρωί ζωγράφιζε λουλούδια και το βράδυ έκανε κυβισμό και ενδιάμεσα σουρεαλισμό. Αλλά πάντα είναι Πικάσο, γιατί αυτό που κουβαλά είναι η προσωπικότητά του. Το έργο είναι άποψη.

ΑΝ ΒΑΛΕΙΣ ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΣΟΥ ΣΕ ΜΙΑ ΜΠΑΤΑΡΙΑ ΚΑΙ ΠΙΑΣΕΙΣ ΤΟΥΣ ΔΥΟ ΠΟΛΟΥΣ, ΘΑ ΝΙΩΣΕΙΣ ΤΟ ΡΕΥΜΑ ΝΑ ΣΕ ΔΙΑΠΕΡΝΑ. Εγώ συγκινούμαι μπροστά σε ένα έργο, όταν νιώσω αυτό το ρεύμα. Θυμάμαι, ακόμη φοιτητής, πήγα σε μια έκθεση στη Φλωρεντία για να δω τη «Γέννηση»  του Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Στο ενδιάμεσο, σταμάτησα σε ένα μικρό έργο του Μποτιτσέλι, με τρεις φιγούρες αγορίστικες να τραγουδούν. Δεν μπόρεσα να συνεχίσω για να πάω στο έργο του Ντα Βίντσι. Κάθησα εκεί… ήταν σαν να έβαλα το χέρι μου στην μπαταρία και δεν με άφηνε να φύγω αυτή η ενέργεια. Έρχεται κάποια στιγμή όμως που, είτε δικό σου είναι το έργο είτε άλλου, πρέπει να το αποχωριστείς, να το προδώσεις. Αυτή είναι η πιο συγκινητική στιγμή, γιατί είναι αυτή που σε αφήνει να πας παραπέρα. 

ΕΝΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΔΟΥΛΕΙΑΣ ΜΟΥ ΑΦΟΡΑ ΤΙΣ ΚΑΤΑΚΡΥΨΕΙΣ ΠΟΥ ΞΕΚΙΝΗΣΑΝ ΤΟ 1981.  Έως τώρα έχω πραγματοποιήσει Κατακρύψεις σε 210 σημεία του πλανήτη, αλλά τα έργα είναι περισσότερα γιατί σε μια Κατάκρυψη μπορεί να έχω περισσότερα από ένα. Όσο υπάρχει λόγος, το έργο θα συνεχίζεται. Οι Κατακρύψεις θα σταματήσουν, όταν πάψει ο κίνδυνος αφανισμού του ανθρώπινου είδους από τον άνθρωπο. Αυτό το έργο έχει κοινωνικό ρόλο – δεν πιστεύω ότι μπορεί να υπάρχει έργο τέχνης που να μην έχει κοινωνικό ρόλο. Παλιά έλεγα ότι οι Κατακρύψεις προσπαθούσαν να ευαισθητοποιήσουν για τον κίνδυνο καταστροφής του πλανήτη. Όμως, όσο υπάρχει ο ήλιος θα υπάρχει και ο πλανήτης. Το ανθρώπινο είδος δεν θα υπάρχει.

ΟΠΩΣ ΟΙ ΡΑΒΔΟΣΚΟΠΟΙ ΒΡΙΣΚΟΥΝ ΝΕΡΟ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗ ΓΗ, ΕΤΣΙ ΚΑΙ ΕΓΩ, περπατάω σε διάφορα μέρη του κόσμου και βρίσκω τα σημεία. Μπορεί  να είναι στη Λευκωσία, στην Αθήνα, στο Μάτσου Πίτσου, στον Βόρειο Πόλο ή στον Νότιο Πόλο. Το θέμα δεν είναι γεωγραφικό αλλά κοινωνικό. Σε κάθε Κατάκρυψη, προσπαθώ να είναι «παρών» τουλάχιστον ένας άνθρωπος για να έχει νόημα η πράξη. Έτσι, με αυτόν τον ένα, που καταλαβαίνει γιατί γίνεται αυτό το έργο, έχω καταφέρει να ευαισθητοποιήσω 210 ανθρώπους.

ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Η ΠΡΩΤΗ ΚΑΤΑΚΡΥΨΗ ΕΓΙΝΕ ΤΟ 1983, ΛΑΘΡΑΙΑ, ΣΕ ΕΝΑΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΧΩΡΟ. Μια από τις αγαπημένες μου Κατακρύψεις έγινε στο Καϊμακλί. Είναι από τα έργα που αγαπώ πάρα πολύ. Πολύ συχνά παίρνω το αυτοκίνητο και παρκάρω από πάνω, ενώ κανείς δεν ξέρει τι έχει από κάτω. Αυτή η Κατάκρυψη περιλαμβάνει συμπυκνωμένη την ιστορία του τόπου στη μνήμη μου. Ήταν μια Κατάκρυψη ανοιχτή στο κοινό για ένα χρόνο, την έβλεπε ο κόσμος στη γειτονιά. Τώρα είναι καλυμμένη και δεν ξέρει κανείς πού είναι. 

ΚΑΘΕ ΚΑΤΑΚΡΥΨΗ ΕΧΕΙ ΚΑΙ ΜΙΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΙΣΤΟΡΙΑ. Για ορισμένες με έχουν κυνηγήσει να με πάνε φυλακή. Όπως στο Περού, επειδή έσκαβα σε αρχαιολογικό χώρο. Επίσης, σε ορισμένες ζούγκλες κινδύνευσα επειδή ήταν επικίνδυνος ο τόπος. Κάποιες φορές πηγαίνω κάπου και δεν ξέρω αν θα γυρίσω. Από τις αγαπημένες μου, πέραν από αυτές τις Κύπρου, είναι η δέκατη Κατάκρυψη: Ένας μεγάλος φωτεινός ασημένιος κύκλος, που θα παρουσιάσω και στο Μουσείο της Λεμεσού. Είναι η είσοδος στο φως ή στο σκοτάδι. 

ΟΙ ΚΑΤΑΚΡΥΨΕΙΣ ΓΕΝΝΗΣΑΝ ΤΟ ΕΡΓΟ ΠΟΥ ΟΝΟΜΑΣΑ «ΠΡΟΑΣΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ». Μέσα από αυτό το δεύτερο έργο, έρχομαι σε επαφή με πολιτισμούς που κινδυνεύουν με αφανισμό. Δεν είναι δύσκολο να χαθεί ένας πολιτισμός όπως οι φυλές στον Αμαζόνιο. Σε αυτές τις φυλές και τους Ινδιάνους της Αμερικής, τώρα υπάρχει μια συνείδηση, γίνεται μια προσπάθεια να ξαναβρούν τη γλώσσα τους, να ξαναζωντανέψουν τις θεότητες και τα έθιμά τους. Υπάρχει δηλαδή μια ανάγκη από πολλούς να ξαναποκτήσουν αυτό που τους κλέψανε. Εμείς εδώ δεν έχουμε καταλάβει ότι χάνεται ο πολιτισμός μας, με κύριο στοιχείο τη γλώσσα.

Η ΓΛΩΣΣΑ ΕΙΝΑΙ ΣΠΟΡΟΣ. Σπέρνεις κάθε φορά και φυτρώνουν πράγματα. Αλλά αν δεν έχεις σπόρους, τι θα σπείρεις; Χάνεται αυτή η υπέροχη ρίζα της ελληνικής γλώσσας, η κυπριακή. Είναι ενοχλητικό, ιδιαίτερα στους νέους, να πετάνε τρεις λέξεις αγγλικές και δυο ελληνικές. Συνήθως, μάλιστα, οι αγγλικές έχουν ελληνική ρίζα. Θα μου πεις, «εντάξει, και τι έγινε;». Όχι, δεν είναι «και τι έγινε». Η δουλειά μου ως καλλιτέχνη είναι να προασπίζομαι τους πολιτισμούς. 

*Η έκθεση του Δημήτρη Αληθεινού  με τίτλο «Το Ύστερον, το Πρότερον, Εμείς» στο Αρχαιολογικό Μουσείο Λεμεσού εγκαινιάζεται στις 31 Οκτωβρίου, στις 7μ.μ., και θα διαρκέσει ώς τις 15 Ιανουαρίου, τηλ. 25 305157.