Μόνιμα επιστρέφεται από το Παλέρμο το «θραύσμα Fagan» του Παρθενώνα

Το Μουσείο Ακρόπολης υποδέχεται κατ’ αρχάς για ένα διάστημα οκτώ ετών το περίφημο «θραύσμα Fagan» του Παρθενώνα από το Περιφερειακό Αρχαιολογικό Μουσείο Antonino Salinas του Παλέρμο.

Παράλληλα, ξεκίνησαν οι συζητήσεις για τον οριστικό επαναπατρισμό του θραύσματος, μιας πλάκας που ανήκει στην ανατολική ζωφόρο του Παρθενώνα.

Πρόκειται για μια κίνηση έντονης συμβολικής αξίας για τον ελληνικό πολιτισμό: η Σικελία γίνεται στην πραγματικότητα πρόδρομος στο θέμα της επιστροφής στην Ελλάδα των μαρμάρων του Παρθενώνα, συμβάλλοντας καθοριστικά στη συζήτηση που διεξάγεται εδώ και καιρό σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η ιδιαιτερότητα αυτής της επιστροφής δεν έγκειται στην μακροχρόνια κατάθεση (‘deposito’) του θραύσματος στο μνημείο που ανήκει, τον Παρθενώνα, και στο Μουσείο Ακρόπολης, αλλά στην προοπτική που έχει ξεκινήσει από την Περιφερειακή Κυβέρνηση της Σικελίας προς το ιταλικό Υπουργείο Πολιτισμού, ώστε αυτό να παραμείνει σε μόνιμη βάση (‘sine die’) στο Μουσείο Ακρόπολης.

Η βούληση της Σικελίας, στην πραγματικότητα, είναι αυτή της επ’ αόριστον επιστροφής στην Ελλάδα του ευρήματος.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Νέα θραύσματα του Παρθενώνα στο Μουσείο Ακρόπολης

Πρόκειται για απόσπασμα του λίθου VI της ανατολικής ζωφόρου του Παρθενώνα, όπου απεικονίζονται οι θεοί του Ολύμπου καθιστοί, να παρακολουθούν την πομπή  και την παράδοση του πέπλου στην Αθηνά, την Πολιούχο θεά της Αθήνας.

Απεικονίζει τα κάτω άκρα της θεάς Αρτέμιδας, μεταξύ άλλων θεάς του κυνηγιού, η οποία ατενίζει προς την πομπή των Παναθηναίων, που προσέρχεται προς τον μεγάλο ναό. 

Το θραύσμα φυλασσόταν στο Παλέρμο ως μέρος της αρχαιολογικής συλλογής του Άγγλου προξένου Ρόμπερτ Φάγκαν και αγοράστηκε από το Βασιλικό Πανεπιστήμιο του Παλέρμο το 1820. Την αττική καταγωγή του θραύμαστος αναγνώρισε μόλις το 1893 ο Γερμανός αρχαιολόγος Βάλτερ Άμελουνγκ, καθώς εσφαλμένα συγχεόταν μεταξύ των μαρμάρων που ανακάλυψε ο Φάγκαν κατά τις ανασκαφές του στο Τυνδάριο της Σικελίας το 1808. 

Υπογεγραμμένη η συμφωνία προβλέπει σύμφωνα με την ιταλική νομοθεσία ότι για μια περίοδο τεσσάρων ετών, με δυνατότητα ανανέωσης άλλων τεσσάρων ετών, το Salinas μεταφέρει στο Μουσείο της Ακρόπολης το θραύσμα.

Το αντάλλαγμα 

Σε αντάλλαγμα, δύο πολύ σημαντικά αντικείμενα από τις συλλογές του Μουσείου της Ακρόπολης θα φτάσουν στο Παλέρμο, το καθένα για μια περίοδο τεσσάρων ετών: πρόκειται για ένα σημαντικό ακέφαλο άγαλμα της Αθηνάς που χρονολογείται περί τα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ. και έναν γεωμετρικό αμφορέα του πρώτου μισού του 8ου αιώνα π.Χ.

Η συμφωνία προβλέπει, επίσης, τη διοργάνωση κοινών πρωτοβουλιών που θα υλοποιηθούν με σύμπραξη των δύο μουσείων σε θέματα πολιτιστικού ενδιαφέροντος διεθνούς εμβέλειας.

«Πρόκειται για μια πολιτιστική συμφωνία εξέχουσας διεθνούς σημασίας» σημειώνει ο Assessore της Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Σικελικής Ταυτότητας, Δρ Αλμπέρτο Σαμονά. 

Η συμφωνία υπεγράφη μεταξύ του Περιφερειακού Αρχαιολογικού Μουσείου A. Salinas του Παλέρμο και του Μουσείου Ακρόπολης Αθηνών, σύμφωνα με το άρθρο 67 του Κώδικα περί Πολιτιστικής Κληρονομιάς, που προβλέπει την πολυετή μεταφορά και ανταλλαγή αρχαιολογικών ευρημάτων μεταξύ των δύο έγκριτων μουσείων.

«Η επιστροφή στην Αθήνα του θραύσματος επιβεβαιώνει το αίσθημα πολιτιστικής αδελφότητας που συνδέει τη Σικελία και την Ελλάδα, στο πλαίσιο αναγνώρισης των κοινών μεσογειακών ριζών και των αρχαίων και βαθέων δεσμών μεταξύ των δύο χωρών» σημειώνει ο Αλμπέρτο Σαμονά.

Μενδώνη: Η Σικελία υποδεικνύει τον δρόμο

Εκφράζοντας βαθύτατες ευχαριστίες προς την Περιφερειακή Κυβέρνηση της Σικελίας, η Υπουργός Πολιτισμού της Ελλάδας Λίνα Μενδώνη σημειώνει ότι με την χειρονομία της αυτή η Κυβέρνηση της Σικελίας υποδεικνύει τον δρόμο για την οριστική επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα. Η ίδια ανακοίνωσε ότι στο πλαίσιο αυτό το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού  ξεκινά τη συνεργασία του με το Μουσείο «A. Salinas», όχι μόνον για την έκθεση σημαντικών αρχαιοτήτων από το Μουσείο της Ακρόπολης, αλλά και για γενικότερες δράσεις και πρωτοβουλίες. «Η πρόθεση και η επιδίωξη της Κυβέρνησης της Σικελίας να επαναπατριστεί οριστικά το απότμημα του Παλέρμο στην Αθήνα, επιβεβαιώνει τους μακρότατους δεσμούς πολιτιστικής συνάφειας και αδελφοσύνης των δύο περιοχών» αναφέρει. 

Η διευθύντρια του Μουσείο Antonino Salinas, Κατερίνα Γκρέκο, σημειώνει ότι πρόκειται για την επίτευξη ενός στόχου που η ίδια είχε θέσει κατά την ανάληψη των καθηκόντων της πριν από δύο χρόνια. Η ίδια εκτιμά ότι η επιστροφή στην Αθήνα του θραύσματος της ζωφόρου του Παρθενώνα «σημαίνει όχι μόνο επιστροφή στην Ελλάδα ενός κομματιού από τα πιο επιφανή της αρχαιολογικής της ιστορίας, αλλά και νέο φως στην περίπλοκη και συναρπαστική ιστορία του συλλεκτισμού του 19^ου αιώνα που διακρίνει τα παλαιότερα των μουσείων μας και του οποίου η μαρτυρία της παρουσίας στο Παλέρμο της ‘πλάκας Fagan’ αντιπροσωπεύει ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα επεισόδια».

Ο Γενικός Διευθυντής του Μουσείου της Ακρόπολης καθ. Νικόλαος Σταμπολίδης επισημαίνει από την πλευρά του ότι το λεγόμενο «θραύσμα Fagan» είναι εξαιρετικά σημαντικό όχι γιατί είναι το πρώτο που θα έρθει τις επόμενες ημέρες στο Μουσείο της Ακρόπολης, ούτε γιατί προέρχεται από έναν από τους κεντρικούς λίθους της ζωφόρου στην ανατολική πλευρά του ναού, όπου απεικονίζονται καθιστοί οι θεοί του Ολύμπου: 

«Θα έλεγα ακόμα ούτε γιατί είναι ένα από τα αρχαιότερα απομακρυσμένα κομμάτια των γλυπτών του Παρθενώνα, τόσο παλιά όσο σχεδόν και αυτά που έφερε στη γηραιά Αλβιόνα ο Έλγιν στις αρχές του 19^ου αι., αφού είναι γνωστό ότι το θραύσμα έφτασε στο βασιλικό Μουσείο του Πανεπιστημίου του Παλέρμο μεταξύ του 1818 και 1820 και υπήρχε στη συλλογή Φάγκαν πολύ πιο πριν. Κατά τη γνώμη μου σημαντικός είναι ο τρόπος που οι αρχές της Σικελίας χειρίστηκαν την κατάθεση (‘deposito’) του θραύσματος στο Μουσείο Ακρόπολης και την κίνηση της διαδικασίας με το Υπουργείο Πολιτισμού της Ιταλίας για τη μόνιμη παραμονή του στην Αθήνα. Ο όλος χειρισμός, πέραν της καλής διάθεσης, της αναγνώρισης της συγγένειας του πολιτισμού μας, ουσιαστικά του ευρωπαϊκού πολιτισμού, που ενώνει και δεν διαιρεί, που παραδέχεται τις κοινές μας ρίζες και αξίες, αξίες όλου του δυτικού τουλάχιστον κόσμου, που ξεκίνησαν από την αρχαία Ελλάδα και την Αθήνα, αποτελεί συγχρόνως και  εξαιρετικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο θα προχωρήσουν και άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, με κορύφωση αυτή του Λονδίνου και του Βρετανικού Μουσείου, στην επιστροφή και την επανένωση των αρχιτεκτονικών γλυπτών του κοινού μας παγκόσμιου μνημείου-συμβόλου, του Παρθενώνα, έτσι όπως άλλωστε αποτυπώνεται και στη βούληση της πλειονότητας του βρετανικού λαού αλλά και στην παγκόσμια βούληση, όπως αυτή εκφράστηκε με την Απόφαση της Unesco στις 29 Σεπτεμβρίου 2021».