Έφυγε από τη ζωή η ιστορικός τέχνης και επιμελήτρια Ελένη Νικήτα, πρώην Διευθύντρια των Πολιτιστικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού (νυν Τμήμα Σύγχρονου Πολτισμού). Ήταν 76 ετών και το τελευταίο διάστημα αντιμετώπιζε σοβαρό πρόβλημα υγείας.
Yπηρέτησε με πάθος και συνέπεια τον πολιτισμό από πολλές σημαντικές θέσεις, στήριξε την καλλιτεχνική κοινότητα με βαθιά μέριμνα για τα προβλήματα και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει, ενώ υπήρξε η θεμελιώτρια σημαντικού αριθμού θεσμών στο πεδίο του σύγχρονου πολιτισμού.
Ενεργούσε με θάρρος και έμπνευση, πάντα ανοικτή στις προκλήσεις, ακόμα και με προσωπικό κόστος, προκειμένου να πετύχει τις απαραίτητες βελτιώσεις στον χώρο του σύγχρονου πολιτισμού. Αυτό το σπάνιο χάρισμά της να συνδυάζει μια αιώνια έφηβη ψυχή με μια κυριολεκτικά μητρική αγάπη για τους ανθρώπους του πολιτισμού και τα επιτεύγματά τους, τής χάρισε την εκτίμηση και τον θαυμασμό των καλλιτεχνών και συνεργατών της. Η επιστημονική της κατάρτιση, οι μελέτες και δημοσιεύσεις της, βοήθησαν τα μέγιστα στην ανάπτυξη της έρευνας στον τομέα των εικαστικών τεχνών- και όχι μόνο.
Η Ελένη Νικήτα γεννήθηκε στις 9 Μαΐου 1947 στη Λευκωσία. Σπούδασε κοινωνικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Γενεύης και στη συνέχεια ολοκλήρωσε το διδακτορικό της με διατριβή πάνω στη ζωή και το έργο του Αδαμάντιου Διαμαντή.
Εργάστηκε στο Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών και στις Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού από το 1977 μέχρι το 2009, ενώ διετέλεσε και διευθύντρια των ΠΥ από το 2003 έως την αφυπηρέτησή της το 2009.
Υπήρξε για σειρά ετών η εκπρόσωπος του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού στην Επιτροπή Πολιτισμού του Συμβουλίου της Ευρώπης και σε διάφορες επιτροπές της ΕΕ. Διετέλεσε επίσης Γενική Γραμματέας της Κυπριακής Εθνικής Επιτροπής UNESCO από το 2001 έως το 2009. Ήταν επίσης η Επίτροπος του Κυπριακού περιπτέρου στην Μπιεννάλε Βενετίας από το 1986 μέχρι το 2001, για οκτώ συνεχόμενες συμμετοχές.
Ήταν συγγραφέας πολλών μελετών, τεχνοκριτικών σημειωμάτων και βιβλίων για τη σύγχρονη τέχνη. Το βιβλίο της «Χριστόφορος Σάββας, η απαρχή μιας νέας εποχής στην κυπριακή τέχνη», τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας 2009 στην κατηγορία δοκίμιο-έρευνα.
Τιμήθηκε από τη γαλλική κυβέρνηση με το παράσημο του Ιππότη του Τάγματος του Ακαδημαϊκού Φοίνικα και από την αυστριακή κυβέρνηση με τον Σταυρό Τιμής για τις Επιστήμες και τις Τέχνες.
Ήταν μέλος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης (AICA) και της Εταιρείας Ιστορικών Τέχνης Ελλάδος. Aνέλαβε, το 2012, τη μελέτη της κυπριακής συλλογής της Λεβεντείου Πινακοθήκης και συνέχισε, από τη θέση της επιμελήτριας της Κυπριακής Συλλογής, να γράφει εκτενώς, όχι μόνο για την ίδια τη συλλογή (της οποίας συνέταξε έναν εξαιρετικό κατάλογο), αλλά και για το θέμα που αποτελούσε επί μακρόν το επίκεντρο του ακαδημαϊκού της έργου και των ενδιαφερόντων της: την ιστορία της κυπριακής ζωγραφικής και την πρώτη γενιά σύγχρονων Κύπριων εικαστικών.
Ήταν σύζυγος του πρώην Γενικού Εισαγγελέα Σόλωνα Νικήτα (1937-2005) και μητέρα της ιστορικού τέχνης και ποιήτριας Δάφνης Νικήτα και του νομικού Ορέστη Νικήτα.
Σύνδεσμος Εικαστικών Καλλιτεχνών: Η Ελένη ήταν μια από μας
Ο Σύνδεσμος Εικαστικών Καλλιτεχνών και Θεωρητικών Τέχνης -φυτώριο εξέφρασε τη βαθιά του λύπη για την απώλεια της Ελένης Νικήτα.
Σε ανακοίνωσή του στέκεται ιδιαίτερα στο γεγονός ότι η εκλιπούσα πρωτοστάτησε για τη συμμετοχή της Κύπρου στην Μπιενάλε Βενετίας το 1986, εξασφαλίζοντας από τότε μια συστηματική παρουσία της Κύπρου στην μεγάλη αυτή διεθνή έκθεση, για τη συμμετοχή των Κύπριων καλλιτεχνών στις διεθνείς Μπιενάλε Τέχνης Νέων, στην ίδρυση του θεσμού των χορηγιών για καλλιτέχνες από τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού.
«Πίστεψε στους καλλιτέχνες της Κύπρου, πίστεψε στη σημασία του πολιτισμού και αγωνίστηκε για να δημιουργηθούν οι συνθήκες συντήρησης και ανάπτυξης του. Έχοντας πλήρη επίγνωση της αδυναμίας στην Πολιτική βούληση για τον Πολιτισμό εκ μέρους της εκάστοτε εκτελεστικής εξουσίας, προχωρούσε με ‘νύχια και με δόντια’ και όπως η ίδια μπορούσε, να διασφαλίσει μεγάλο μέρος αυτού που μάς επιτρέπει σήμερα να ονομάζουμε σύγχρονη τέχνη του τόπου. Μαζί μας έστηνε τις πρώτες εγκαταστάσεις στις μεγάλες διεθνείς εκθέσεις λόγω έλλειψης κονδυλίων, ανέβαινε σε σκάλες για να στηθούν τα έργα , ‘καθόταν στα κεφάλια των ανθρώπων’ σε θέσεις λήψης αποφάσεων μέχρι να καταφέρει έστω μέρος των αναγκών. Η Ελένη ήταν μέλος της κοινότητας των καλλιτεχνών. Ήταν μια από μας! Είναι αναπόσπαστο κομμάτι της Τέχνης στο τόπο. Αιωνία της η μνήμη» αναφέρεται.
Tο Ίδρυμα Α. Γ. Λεβέντη και η Λεβέντειος Πινακοθήκη αποτίουν φόρο τιμής στην Ελένη Σ. Νικήτα. «Ήταν ένας υπέροχος άνθρωπος και μια πραγματικά ευγενική ψυχή. Η Ελένη Νικήτα ήταν μια λαμπρή και λιτή μελετήτρια. Όσοι από εμάς είχαμε τη χαρά και το προνόμιο να την ακούσουμε να μιλάει, θα τη θυμόμαστε πάντα για την αληθινή αγάπη της για το αντικείμενό της, για τον τρόπο με τον οποίο προσέγγισε τη νέα έρευνα με μια γνήσια αίσθηση θαυμασμού, για τη γενναιοδωρία της να μοιραστεί τις γνώσεις της με όλους – αν μη τι άλλο με νεότερους συναδέλφους τους οποίους καλλιέργησε και στήριξε» αναφέρει σχετική ανακοίνωση.
«Είμαστε συντετριμμένοι γνωρίζοντας ότι υπήρχαν ακόμα τόσα πολλά να κάνει, έργα και έρευνες που είχαν ήδη ξεκινήσει που δεν είχε το χρόνο να ολοκληρώσει. Η απώλεια της αφήνει ένα ανεκπλήρωτο κενό στην ιστορία της κυπριακής τέχνης και στις καρδιές μας. Η αγάπη μας και η σκέψη μας απευθύνεται και στην οικογένειά της, στους αγαπημένους της: την κόρη της Δάφνη, και τον γιο της, Ορέστη, και τα εγγόνια της, Ελένη και Αλέξη. Είθε να αναπαυθεί εν ειρήνη».
Το Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου εκφράζει τη βαθύτατη θλίψη του για την απώλεια της Ελένης Νικήτα. «Η συμβολή της Ελένης Νικήτα στον πολιτισμό στην Κύπρο υπήρξε σημαντική και πολύπλευρη και το κενό που αφήνει στην μελέτη της τέχνης στην Κύπρο δυσαναπλήρωτο. Υπήρξε στενή συνεργάτης του Ιδρύματος και η συγγραφέας των μονογραφιών ‘Αδαμάντιος Διαμαντής, Η Ζωή και τo Έργo τoυ’ (1998) και ‘Χριστόφορος Σάββα, Η απαρχή μιας νέας εποχής στην κυπριακή τέχνη’ (2008).
Πρόσφατα είχε αναλάβει την επιστημονική καταγραφή και αξιολόγηση της συλλογής έργων τέχνης του Ιδρύματος, έργο το οποίο δυστυχώς δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει. Εκφράζουμε τα ειλικρινή μας συλλυπητήρια στην οικογένεια της» αναφέρει ανακοίνωση του ΠΙΤΚ.
Συλλυπητήρια από Υφυπουργείο Πολιτισμού
Το Υφυπουργείο Πολιτισμού και ιδιαίτερα το Τμήμα Σύγχρονου Πολιτισμού Κύπρου εκφράζει τη βαθύτατη θλίψη του για την απώλεια της Ελένης Νικήτα. «Η συνεισφορά της Ελένης Νικήτα στην εξέλιξη του σύγχρονου κυπριακού πολιτισμού υπήρξε τεράστια και καθοριστική. Ως ιστορικός τέχνης κατόρθωσε να φωτίσει σημαντικές πτυχές των Εικαστικών Τεχνών στην Κύπρο, καταλείποντας ένα πολυσχιδές σώμα δουλειάς το οποίο, κατά γενική ομολογία, αποτελεί, για τους νεότερους ερευνητές, καίριο σημείο αναφοράς στον τομέα αυτό και αφετηρία για νέες προσεγγίσεις και ερμηνείες. Η Ελένη Νικήτα υπηρέτησε με πάθος και αφοσίωση τον κυπριακό πολιτισμό από όλες τις θεσμικές θέσεις στις οποίες εργάστηκε. Στάθηκε με αγάπη και γνήσια έγνοια δίπλα στους Κύπριους καλλιτέχνες υποστηρίζοντας τα αιτήματά τους και συμβάλλοντας στην άνθιση της καλλιτεχνικής δημιουργίας στην Κύπρο» αναφέρεται στη σχετική ανακοίνωση.
Από την πλευρά της, η Υφυπουργός Λίνα Κασσιανίδου εξέφρασε τη βαθιά της εκτίμηση για το έργο της. «Εγώ την γνώριζα από παιδί όχι μόνο λόγω της μαμάς μου και της Γκαλερί Γκλόρια αλλά και επειδή ο παππούς μου ήταν προσωπικός φίλος με τον πατέρα της (και οι δύο γιατροί με καταγωγή από Λυθροδόντα). Ο πατέρας της μάλιστα βάφτισε τον δικό μου πατέρα. Τα χρόνια που εργάστηκε στις Πολιτιστικές Υπηρεσίες αλλά και μετά τη συνταξιοδότησή της από το δημόσιο πρόσφερε πολλά και άφησε ένα ουσιαστικό συγγραφικό έργο για την ιστορία της σύγχρονης τέχνης της Κύπρου. Αιωνία της η μνήμη» ανέφερε.
