Ο Κύπριος σκηνοθέτης μοιράζεται τις σκέψεις του με αφορμή την προβολή της νέας ταινίας του στο 22ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογραφικές Μέρες Κύπρος 2024.
Η ταινία «Κάμπια, νύμφη, πεταλούδα» έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στο τελευταίο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Κάρλοβι Βάρι και διακρίθηκε με Βραβείο Κοινού τόσο στο Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης, όσο και στο 36o Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου στην Αθήνα. Περιγράφει έναν κόσμο όπου ο χρόνος αλλάζει αυθαίρετα, στον οποίο η σχέση ενός ζευγαριού δοκιμάζεται καθώς αλλάζουν αδιάκοπα οι αναμνήσεις τους για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Σύμφωνα με τον Κύρο Παπαβασιλείου, ο κόσμος αυτός αποτελεί μια αλληγορία του σύγχρονου τρόπου ζωής, όπου η ανοχή για τον Άλλο έχει εξαντληθεί.
–Ποιο ήταν το έναυσμα γι’ αυτή την ταινία; Άρχισα να νιώθω ότι εισέρχομαι στη μέση ηλικία κι ότι οι γονείς μου προχωρούσαν σιγά- σιγά μπροστά στο φάσμα του θανάτου. Παράλληλα, είχα και τα μικρά μου ανιψάκια, που είχαν ολόκληρη τη ζωή μπροστά τους. Ένιωθα ότι είμαι στη μέση, ανάμεσα σ’ αυτά τα στάδια. Αναλογίστηκα, πώς θα ήταν να μπει κανείς στη θέση αυτών που έχουν μπροστά τους τον θάνατο, ή ολόκληρη τη ζωή; Έτσι, με τη συνείδησή μου άρχισα να ταξιδεύω μπρος και πίσω στο χρόνο. Κι αυτό ήταν έναυσμα για την ιδέα: να ταξιδεύει κανείς σε μια ταινία μπρος και πίσω στον χρόνο. Βέβαια, στη ταινία υπάρχει ένα ολόκληρο σύστημα που εξυπηρετεί αυτό το ταξίδι. Πιστεύω ότι δεν έχουμε μια μόνο ηλικία, αλλά περισσότερες. Έχω την αντικειμενική μου ηλικία, αλλά μέσα μου κουβαλώ χρονολογίες στις οποίες έχω κολλήσει στο παρελθόν και σίγουρα μια στο μέλλον: αυτήν που θα χαραχτεί με τον θάνατό μου.
–Πώς μιλάει η ταινία με τις πραγματικότητες της εποχής μας; Καταρχάς μιλάει για το ότι είμαστε παγιδευμένοι στον χρόνο. Δηλαδή, είμαστε παγιδευμένοι μέσα στη ζωή. Η ζωή είναι το μόνο μας καταφύγιο, και, όσο μπανάλ κι αν ακούγεται, πρέπει να συνεχίσουμε να ζούμε. Κατά δεύτερον, είμαστε παγιδευμένοι σ’ ένα σύστημα όπου οι ουσιαστικές επιλογές που έχουμε είναι λίγες. Σε πολλές περιπτώσεις, οι άνθρωποι προβαίνουν σε πράξεις που έχουν περισσότερο συμβολικό παρά πρακτικό χαρακτήρα, επειδή δεν έχουν δικαίωμα στην επιλογή. Η εποχή μας είναι ένα συνονθύλευμα από δράσεις που αποσκοπούν σε ένα όφελος, ή δράσεις απονενοημένες, ή δράσεις συμβολικές. Είμαστε όλοι παγιδευμένοι σ’ ένα σύστημα που δημιουργεί πολέμους, ανισότητες και τώρα πια και φυσικές καταστροφές, ενώ προσφέρει λίγες επιλογές. Μέσα στον ιδιαίτερο κόσμο που δημιουργεί η ταινία, καταλαβαίνουμε ότι κυριαρχεί ένα απολυταρχικό υπαρξιακό καθεστώς. Ο κόσμος αυτός αποτελεί μια αλληγορία του σύγχρονου τρόπου ζωής, όπου η ανοχή για τον Άλλο έχει εξαντληθεί και όπου, δυστυχώς, ο κάθε είδους φασισμός κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος.
–Ποια είναι η απάντηση σ’ αυτά; Η αγνοημένη προσπάθεια να προσφέρεις χωρίς προσωπικό όφελος, κάτι που κάνουν οι αληθινοί καλλιτέχνες και ο καθημερινός άνθρωπος που προσπαθεί να επιβιώσει χωρίς να ποδοπατά τον άλλο. Σ’ αυτά τα πλαίσια, θα έλεγα ότι δεν υπάρχει κάτι απολύτως αγνό από ηθικής άποψης. Για να επιβιώσουμε πρέπει να λερώσουμε τα χέρια μας με τον ιδρώτα ή και το αίμα του άλλου.
–Γιατί ο Χρόνος και η Μνήμη αποτελούν διαχρονικά κυρίαρχες θεματικές στην τέχνη; Είμαστε παγιδευμένοι στο Χρόνο. Είναι το κουβούκλιο μέσα στο οποίο ζούμε. Δεν ξέρω αν μπορούμε να πούμε ότι ο Χρόνος είναι κυρίαρχη θεματική στην τέχνη, αλλά είναι σίγουρα κάτι που απασχολεί αρκετούς γιατί είναι το υπαρξιακό μας σπίτι. Το να μπορείς με τη Μνήμη και τη Φαντασία να παίξεις μ’ αυτή την έννοια, είναι κάτι απελευθερωτικό αν αναλογιστεί κανείς πόσο παγιδευμένοι είμαστε μέσα της. Παράλληλα, η Μνήμη και η Φαντασία είναι το όχημα που μάς ταξιδεύει μέσα στο Χρόνο. Αυτό τις κάνει σημαντικές στη ζωή μας και στην τέχνη. Βέβαια, υπάρχει και μια άλλη διέξοδος: το παρόν.
–Η συνειδητοποίηση ότι όλα συμβαίνουν στο παρόν κι ότι ο χρόνος είναι ανεπίστροφος ποια θέση κατέχει στο δικό σου σύμπαν; Το παρόν μάς απελευθερώνει τόσο από τη Μνήμη όσο και από τη Φαντασία. Πιο νέος, θρηνούσα την κάθε στιγμή που περνούσε και δεν μπορούσε να αξιοποιηθεί στο έπακρό της, αυθεντικά, μέσα στο παρόν. Θεωρούσα ότι έπρεπε να ζούμε με ελευθερία μέσα στο παρόν κι ότι ο φόβος να το κάνουμε είναι πολύ μικρότερος από τα οφέλη τού να ζήσουμε αυθεντικά. Όμως, δεν έχω πια αυτή την ουτοπική άποψη. Χάνω έτσι, βραδέως, τις ώρες μου χωρίς να με πιάνει η υπαρξιακή αγωνία που μ’ έπιανε στο παρελθόν όταν συνειδητοποιούσα ότι η ζωή κυλάει μέσα από τα χέρια μας.
–Ποια είναι για σένα η κυριότερη πηγή κινηματογραφικής έμπνευσης; Μετά από κάποια ηλικία αρχίζεις να αποκόπτεσαι από τις αναφορές που είχες νεότερος. Για μένα αυτές οι αναφορές ήταν ο Μπουνιουέλ, ο Ταρκόφκσι, ο Μπέλα Ταρ, ο Αντονιόνι, ο Λιντς κι ο Απιτσατπόνγκ. Αναχωρώντας πλέον από αυτούς, πηγή έμπνευσής μου είναι ο Άλλος, αυτός/ή που προσπαθούμε να σεβαστούμε και που πολλές φορές προδίδουμε.
–Είναι στόχος η αναζήτηση της τελειότητας; Όχι, δεν είναι. Είναι σχεδόν φασιστική μια τέτοια τάση. Προσπαθώ πλέον να συμπεριλαμβάνω και το λάθος και την τύχη μέσα στα έργα μου. Προσπαθώ κάθε ταινία μου να έχει ένα μικρό λάθος, μια ασυνέχεια ως ένα βαθμό. Δεν πιστεύω ότι ο δημιουργός ενός έργου οφείλει να είναι τέλειος, αντίθετα, είναι καλό να τονίζουμε την αδυναμία και την ατέλεια μέσα σε ένα έργο. Αυτό είναι πιο ειλικρινές και ανθρώπινο. Όμως, οφείλουμε να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε, να τα δίνουμε όλα, από τη στιγμή που έχουμε τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε έργα τέχνης και ειδικότερα από τη στιγμή που τα κινηματογραφικά έργα είναι τόσο ακριβά.
- INFO Η ταινία του Κύρου Παπαβασιλείου «Κάμπια Νύμφη Πεταλούδα» παρουσιάζεται στη Λεμεσό (Ριάλτο) μετά την τελετή έναρξης του 22ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογραφικές Μέρες, την Παρασκευή 12 Απριλίου στις 8μ.μ. Στη Λευκωσία παρουσιάζεται την Τρίτη 16 Απριλίου (Ζήνα Πάλας) στις 8μ.μ. cyprusfilmdays.com
Ελεύθερα, 31.3.2024
