Στο προηγούμενο σημείωμά μας παρουσιάσαμε πώς τιμήθηκαν στην Κύπρο τα εκατό χρόνια της ελληνικής επανάστασης του 1821 και η αντίστοιχη επέτειος για τη συμπλήρωση ενός αιώνα ελληνικής ανεξαρτησίας (1930). Επανερχόμαστε σήμερα για να δούμε, όσο γίνεται επιγραμματικά, πώς γιορτάστηκαν τα 150 χρόνια της επανάστασης, το 1971. Ήταν εντελώς άλλη εποχή, με βασικές διαφορές, σε σύγκριση με τους εορτασμούς του 1921, ότι πλέον τα σύνορα του ελληνικού κράτους ήταν περιορισμένα, σε σχέση με τα μεγαλοϊδεατικά οράματα πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Και, πάνω από όλα, το 1971 το κεντρικό πρόσταγμα των εορτασμών, στην Αθήνα, είχε η «εθνοσωτήριος» απριλιανή δικτατορία με την ανάλογη κακόγουστη αισθητική της, πέρα από την κραυγαλέα αντίφαση της απόδοσης τιμών στον μεγαλύτερο αγώνα του σύγχρονου Ελληνισμού για ελευθερία και εθνική ανεξαρτησία από ένα ανελεύθερο σκοταδιστικό καθεστώς.
Όπως θυμόμαστε έντονα, όλοι όσοι έχουμε μνήμες από την Κύπρο των αρχών της δεκαετίας του 1970, τα 150 χρόνια της Παλιγγενεσίας γιορτάστηκαν με εκατοντάδες εκδηλώσεις στο νησί μας, με κέντρο τη Λευκωσία. Την παραμονή του Ευαγγελισμού, στις 24 Μαρτίου 1971, στο κτίριο της Παλιάς Αρχιεπισκοπής ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, εγκαινίασε έκθεση έργων τέχνης, ιστορικών εγγράφων και κειμηλίων του 1821. Την κεντρική ευθύνη της έκθεσης είχε ο υφυπουργός Πάτροκλος Σταύρου, πρόεδρος της «Συντονιστικής Επιτροπής Εορτασμού του έτους παλιγγενεσίας». Ο Σταύρου έφερε από την Αθήνα κειμήλια από το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, το Μουσείο Μπενάκη και ιδιωτικές συλλογές. Παράλληλα, ο δήμαρχος Μεσολογγίου προσκόμισε από την Ιερά πόλη κειμήλια και όπλα της Εξόδου. Τα πιο σημαντικά «κυπριακά» εκθέματα ήταν  η σημαία με την επιγραφή «ΣΗΜΕΑ ΕΛΗΝΗΚΙ ΠΑΤΡΗΣ ΚΥΠΡΟΥ», που για πρώτη φορά έβγαινε από το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, ένα γιαταγάνι και ένα καριοφίλι του Κύπριου οπλαρχηγού (από τη Λόφου) Ιωάννη Σταυριανού, αλλά και η χάλκινη νεκρική μάσκα του Κολοκοτρώνη. Η επιτροπή είχε ζητήσει από όλους τους Έλληνες της Κύπρου να παραχωρήσουν για την έκθεση οποιοδήποτε αντικείμενο ή κειμήλιο είχαν στην κατοχή τους από το Εικοσιένα. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Αθήνα ο Κύπριος υφυπουργός μετείχε συνεδρίας της «Επιτροπής Εορτασμών της Εθνικής Παλιγγενεσίας» υπό την προεδρία του Στυλιανού Παττακού («αντιπροέδρου της κυβερνήσεως»), όπου συμφωνήθηκε πρόγραμμα συνεργασίας.
Η έκθεση στην Παλιά Αρχιεπισκοπή παρέμεινε ανοικτή μέχρι τις 9 Μαΐου 1971 και στέφθηκε από μεγάλη επιτυχία, καθώς μόνο την πρώτη βδομάδα την επισκέφθηκαν περίπου 8.000 πρόσωπα.
 
Το βράδυ της παραμονής της 25ης Μαρτίου μεταδόθηκε από το ΡΙΚ διάγγελμα του προέδρου Μακαρίου για τα 150 χρόνια από το 1821. Αναφερόταν στη σημασία της ελληνικής επανάστασης, στη συμμετοχή της Εκκλησίας και έκλεινε με την παρακάτω αναφορά στην Κύπρο:
«Η Κύπρος, υπερήφανος διά την ελληνικήν της υπόστασιν, είναι επίσης υπερήφανος διά την μικράν έστω, προσφοράν της εις τον αγώνα του 1821. Συμμετέχοντες εις τους επί τη εθνική παλιγγενεσία εορτασμούς ως τέκνα γνήσια της μεγάλης Ελλάδος αποτίομεν πρωτίστως φόρον τιμής προς όλους εκείνους, οίτινες εκράτησαν διά μέσου μακρών αιώνων στυγνής δουλείας αδούλωτον το φρόνημα της φυλής και άσβεστον την δάδα της εθνικής συνειδήσεως. Στρέφομεν ευγνώμονα την σκέψιν προς τας ηρωικάς εκείνας μορφάς, οίτινες υπέρ το ζην την ελευθερίαν προεκρίναντο και διά των θυσιών των κατέστησαν θεμελιωταί και δημιουργοί της νεωτέρας Ελλάδος. Ευλαβώς δ’ υποκλινόμενοι καταθέτομεν εις μνήμην των στεφάνους τιμής και αναβαπτιζόμενοι εις το πνεύμα της θυσίας των ανανεούμεν την πίστιν μας προς την αιωνίαν Ελλάδα.
Η εθνική παλιγγενεσία δεν ωλοκληρώθη εισέτι. Αλλ’ η Κύπρος πιστεύει και παραδειγματίζεται. Με αρραγές το εσωτερικόν της μέτωπον, με εσωτερικήν σύμπνοιαν και ενότητα, όπως υπαγορεύουν ωρισμένα διδάγματα του 1821, θα παραμένη πάντοτε η Κύπρος πιστή προς την Ελλάδα, μητέρα πατρίδα της, σκοπόν των αγώνων και στόχον των θυσιών των τέκνων της.»
Κεντρικό ρόλο στους εορτασμούς είχε το ραδιόφωνο του ΡΙΚ. Στις 24 Μαρτίου συνδέθηκε με την Αθήνα και μετέδωσε τη δοξολογία από τη Μονή της Αγίας Λαύρας, ενώ το απόγευμα, μετά την απευθείας μετάδοση του ποδοσφαιρικού αγώνα Παναθηναϊκού – Έβερτον (όπου «ο Παναθηναϊκός εδόξασε την Ελλάδα», όπως έγραφαν και οι κυπριακές εφημερίδες της 25ης Μαρτίου 1971, μετά την πρόκρισή του), μεταδόθηκε ο επίσημος εορτασμός στο Δημοτικό Θέατρο Λευκωσίας, και ηχογραφημένη η πανηγυρική συνεδρία της Ακαδημίας Αθηνών. Στις 25 Μαρτίου 1821 μεταδόθηκε το μνημόσυνο των πεσόντων (στον ναό του Αγίου Ιωάννη), η δοξολογία (στη Φανερωμένη) και, από την Αθήνα, η «μεγάλη στρατιωτική παρέλασις έμπροσθεν του μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτου».
 
Για τους κυπριακούς εορτασμούς των 150 χρόνων του 1821 θα επανέλθουμε.
 
* Ο Π. Παπαπολυβίου είναι αναπλ. καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.
www.papapolyviou.com