Σε λίγες μέρες συμπληρώνονται τέσσερα χρόνια από την έξοδο της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μια ιστορική απόφαση που διαμόρφωσε νέες συνθήκες για το νησί. Ήταν μια καλή απόφαση; Δύσκολη η απάντηση.

Το οικονομικό κόστος που κατέβαλε το Λονδίνο ήταν πολύ μεγάλο. Το Brexit μείωσε το μέγεθος της βρετανικής οικονομίας της κατά 6% μέχρι στιγμής, με ένα ετήσιο κόστος της τάξης των 140 δισεκατομμυρίων στερλινών εκτίμησε προ ημερών ο δήμαρχος του Λονδίνου, Σαντίκ Χαν. Η μακροπρόθεσμη παραγωγικότητα στη χώρα είναι 4% χαμηλότερη από ό,τι θα ήταν χωρίς το Brexit, ενώ εμφανείς είναι οι δυσμενείς συνέπειες και στο εμπόριο.

Είναι πιθανόν πως αν γινόταν δημοψήφισμα σήμερα, θα κέρδιζε το remain. Αυτό, βέβαια δεν σημαίνει πως υπάρχουν πολλοί στη Βρετανία που είναι διατεθειμένοι να ξεκινήσουν τη συζήτηση για επιστροφή στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Αν κάτι δεν έχει αλλάξει από τότε που συνέβη το Brexit είναι το αίσθημα πως η χώρα επανάκτησε τον «έλεγχο» και πως πλέον κάνει η ίδια ότι θέλει, χωρίς να λογαριάζει τις Βρυξέλλες.

Με το οικονομικό πλήγμα να είναι μεγάλο, θα περίμενε κανείς πως το παράδειγμα της Βρετανία θα δρούσε αποτρεπτικά. Και όμως. Το ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), το οποίο βρίσκεται σε πορεία ανόδου, εξετάζει το ενδεχόμενο, αν έρθει στην εξουσία, να οργανώσει ένα δημοψήφισμα για ενδεχόμενη έξοδο της Γερμανίας από την ΕΕ. «Θα μπορούσαμε να οργανώσουμε ένα δημοψήφισμα για το Dexit, την δική μας έξοδο», ανέφερε εκπρόσωπος του κόμματος χαιρετίζοντας ως ένα πρότυπο για τη Βερολίνο τις κινήσεις που έκανε το Λονδίνο το 2016.

Ο λόγος για τον οποίο η AfD ονειρεύεται ένα Dexit είναι απλός. Ζητά να περιοριστούν σημαντικά τις εξουσίες της «μη εκλεγμένης Ευρωπαϊκής Επιτροπής», όπως καταγγέλλει, και μιλά για δημοκρατικό έλλειμμα εντός της ΕΕ. Οι πολίτες πρέπει να αποφασίζουν, διαμηνύουν, τονίζοντας πως πρέπει να επανακτηθεί ο έλεγχος.

Ακούγεται, αστείο, η ισχυρότερη χώρα της ΕΕ την οποία όλοι οι άλλοι πολλές φορές κατηγορούν πως κάνει ό,τι θέλει και πως δεν τους λαμβάνει υπόψη να παραπονιέται πως έχει χάσει τον έλεγχο. Πόσες και πόσες φορές έγινε λόγος για «γερμανική Ευρώπη» ακριβώς για να φανεί ποιος κάνει κουμάντο.

Θα μπορούσε ένα Dexit να συμβεί; Όσο απίθανο και αν ακούγεται κανένας δεν μπορεί να αποκλείσει τίποτε. Το Brexit έγινε και ας βασίστηκε σε ψευδείς υποθέσεις. Το ίδιο είναι δυνατόν να συμβεί και με μια έξοδο της Γερμανίας. Άλλωστε, αν έχουμε μάθει τα τελευταία χρόνια είναι μην αποκλείουμε τίποτε στις αβέβαιες εποχές που ζούμε.