Ήθελα να ‘ξερα από τι είναι φτιαγμένοι όλοι αυτοί οι διαπρύσιοι κήρυκες της χασμπάρα που κυκλοφορούν ανάμεσά μας. Αίμα τρέχει στις φλέβες τους;

Αισθάνονται έστω κι ένα τσίμπημα ενσυναίσθησης στη σκέψη ότι ο πλανήτης παρακολουθεί ράθυμα σε πραγματικό χρόνο ένα μεθοδικό ξεκλήρισμα; Ότι άμαχοι σφάζονται συστηματικά από ένα κράτος- αστακό και αφήνονται σαδιστικά να λιμοκτονήσουν, ενώ βομβαρδίζονται νοσοκομεία και ισοπεδώνεται μια ολόκληρη περιοχή;

Και καλά οι Ισραηλινοί να επικαλούνται το ένστικτο της επιβίωσης, την γκεουλά, το αβάσταχτο διαγενεακό τραύμα από το Ολοκαύτωμα, τον μακραίωνο αντισημισμό και τους διωγμούς των προγόνων τους. Οι υπόλοιποι, που λειτουργούν ως κομισάριοι της σιγουριάς, πώς απέκτησαν το τομάρι του παχύδερμου;

Είναι αξιοσημείωτο -και θα μας το χρεώσουν οι ιστορικοί του μέλλοντος- το πώς το δυτικό βλέμμα έχει συνηθίσει να βλέπει τους Παλαιστίνιους είτε ως «τρομοκράτες», είτε κυρίως ως θύματα δευτέρας διαλογής. Οι νεκροί τους δεν έχουν ονόματα, πρόσωπα, ιστορίες. Είναι απλώς αριθμοί. Δεν τους αξίζει ούτε η λέξη «θάνατος». Απλά εξολοθρεύονται. Πού να έχει άραγε τις ρίζες της αυτή η απανθρωποποίηση, αυτός ο ανάλγητος ωφελιμισμός, η ανοικτίρμονα καιροσκοπία; Στην αίσθηση ιστορικής υπεροχής; Στην αποικιοκρατία; Σε απλές ιδεολογικές αγκυλώσεις;

Είναι σοκαριστικό ένα τόσο μαζικό και τεκμηριωμένο έγκλημα, με χιλιάδες νεκρούς, τραυματίες, πρόσφυγες, άστεγους, πείνα, με εξώφθαλμη καταπάτηση κάθε έννοιας διεθνούς ανθρωπιστικού- και όχι μόνο- δικαίου, να μην αντιμετωπίζεται με την ίδια ηθική και πολιτική συνέπεια και ευαισθησία με άλλες περιπτώσεις, όπως λ.χ. αυτή της Ουκρανίας. Αρκεί που το Ισραήλ είναι σταθερός, ισχυρός και στρατηγικός σύμμαχος.

Παράλληλα, ένας καλολαδωμένος μηχανισμός «επεξήγησης» εργάζεται νυχθημερόν, ελέγχοντας ή επηρεάζοντας σε μεγάλο βαθμό αφηγήματα, συνειδήσεις, ατζέντες, πλαίσια συζήτησης. Τα πολυαίμακτα γεγονότα έχουν ξεπεράσει προ πολλού τα «επιχειρήματα» και τις «αντιπαραθέσεις». Μιλάμε για μια γενοκτονία σε απευθείας μετάδοση, με τους εκτελεστές να τη φέρνουν εις πέρας σχεδόν με υπερηφάνεια και ενθουσιασμό, ενώ τα κέντρα εξουσίας του πλανήτη σφυρίζουν αδιάφορα, όταν δεν στηρίζουν ενεργά.

Ακόμα κι όταν πρόκειται για εξώφθαλμες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο παραμικρός ψόγος- περιλαμβανομένου προφανώς κι αυτού που διαβάζετε αυτή τη στιγμή- απορρίπτεται ως «αντισημιτικός» και οι εγκαλούντες εξοβελίζονται στο πυρ το αιώνιον και το σκότος το εξώτερον, ή ελέγχονται για «μειωμένη αντίληψη».

Επίσημες κυβερνήσεις, κοινωνίες, συλλογικότητες, δεξαμενές σκέψης, ή ξέμπαρκα τρολ έχουν πείσει τον εαυτό τους ότι εκπροσωπούν… το καλό της οικουμένης, την πρόοδο, τη δημοκρατία, την ελευθερία. Δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν ότι είναι συνεργοί σε εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας ή απλά δεν τους πειράζει; Δεν νομίζω να είναι άγνοια· μάλλον είναι επιλογή. Μια επιλογή που πέρα από χιλιάδες ανθρώπινες σορούς κι ένα πρωτοφανές για την εποχή μας ξερίζωμα, έχει βαρύ κόστος ως προς την ηθική συνοχή στη Δύση. Δεν μπορεί να μη συνεπάγεται υποχώρηση της ορθολογικής σκέψης, απομάγευση των διαφωτιστικών αξιών, διολίσθηση στο σκοτάδι.

Μέσα σ’ αυτή τη βαρβαρότητα, κάτι αρχίζει να ραγίζει. Η πλήρης αποθράσυνση των μηχανισμών αφήγησης, που προσπαθούν να μας πείσουν ότι ο γάιδαρος πετάει κι ότι ο λιμός «καταπολεμά τη παχυσαρκία» (sic), άρχισε να εντείνει τους τριγμούς. Δεν ξέρω αν ποτέ στην ιστορία υπήρξε τόσο εκτενής και ανοικτή διαφοροποίηση από Εβραίους και Ισραηλινούς διανοουμένους, εντός και εκτός, καλλιτέχνες, επιχειρηματίες, επιστήμονες, ακόμα και θρησκευτικούς ηγέτες, ή και απλούς πολίτες, απέναντι στην πολιτική καρμανιόλας.

Πυκνώνουν φωνές, παρεμβάσεις, καταγγελίες, διαδηλώσεις, μποϊκοτάζ. Ακόμη και μεγάλα, συστημικά ΜΜΕ, όχι μόνο ο Guardian ή η Le Monde Diplomatique, αλλά και «οχυρά» της νεοφιλελεύθερης «ορθοδοξίας», όπως οι Financial Times, άρχισαν να ψελλίζουν τη λέξη «γενοκτονία» και να «απορούν» για την ένοχη σιωπή μας.

Οι εικόνες και οι μαρτυρίες είναι αδύνατο να καλυφθούν. Συνθέτουν ένα εκκωφαντικό αντι-αφήγημα που διαρρηγνύει το ερμητικό φίλτρο των ελεγχόμενων «επεξηγήσεων». Μεγάλη μετατόπιση παρατηρείται στους νέους, που δεν παίζουν το παιχνίδι της υποκριτικής αβροφροσύνης και των ίσων αποστάσεων και αντιδρούν χωρίς περιστροφές, μισόλογα, υπεκφυγές και δηλώσεις αποποίησης ευθύνης. Το ερώτημα, βέβαια, είναι αν αυτή η συσσωρευμένη αηδία και οργή αρκεί για να αντιστραφεί το κλίμα ή κι αν θα είναι αρκετή μια αντιστροφή του κλίματος ώστε να ιδρώσουν τ’ αυτιά που πρέπει.

Οι αναγωγές και οι σχετικοποιήσεις είναι δίκοπο μαχαίρι. Ενώ μπορούν να κινητοποιήσουν ηθικά αντανακλαστικά, συχνά λειτουργούν συγκριτικά και εξισωτικά, καταλήγοντας να ξεπλένουν, είτε το παρελθόν είτε το παρόν. Αυτό συμβαίνει λ.χ. όταν λέμε ότι ο Πούτιν είναι «ο νέος Χίτλερ» ή ότι το Ισραήλ εφαρμόζει «ναζιστικές πρακτικές». Αγνοώντας το ιστορικό πλαίσιο κινδυνεύουμε να υπονομεύουμε τα ίδια τα εργαλεία του διεθνούς δικαίου.

Παράλληλα, εντελώς άστοχη και άδικη είναι η ταύτιση ενός ολόκληρου λαού, όπως λ.χ. του ισραηλινού, με τις γενοκτονικές πρακτικές. Όπως δεν ταυτιζόταν όλος ο γερμανικός λαός με τον χιτλερισμό και το όραμα του lebensraum, ή δεν ταυτίζεται όλος ο ρωσικός λαός με την επαίσχυντη εισβολή στην Ουκρανία.

Ωστόσο, εντοπίζονται μοτίβα απανθρωπιάς. Χάριν της συζήτησης, φανταστείτε άνθρωποι στη Νέα Υόρκη, το Λονδίνο, ή το Σίδνεϊ να έβλεπαν ζωντανά από τις οθόνες τους εικόνες από το Άουσβιτς και την Τρεμπλίνκα, με μαζικές εκτελέσεις, κρεματόρια, παιδιά να σέρνονται σε μπλοκ θανάτου. Αν Εβραίοι από το γκέτο, τσιγγάνοι από το Μαρτσάν, αντιφρονούντες από το Νταχάου, Σέρβοι από το Γιασένοβατς ανεβάζαν βίντεο- κραυγές στο TikTok. Αν έγραφαν με αίμα ποιήματα, αν κρυφοχάρασσαν με τα νύχια στους τοίχους «δεν είμαστε αριθμοί» και τα ανέβαζαν σε story να τα κάνουμε repost. Πάλι θα υπήρχαν κάποιοι που θα κατάπιναν την προπαγάνδα.

Άραγε αυτή η γνώση επί της παλάμης που απολαμβάνουμε σήμερα είναι δύναμη ή αδυναμία και εργαλείο αναισθητοποίησης; Φρίττουμε όταν βλέπουμε μανάδες να κρατάνε κομμάτια από το παιδί τους; Η υπερκατανάλωση φρίκης συχνά παράγει κόπωση, ακόμη και κυνισμό. Στις μέρες μας έχει μεγαλώσει αισθητά η απόσταση ανάμεσα στο να βλέπεις κάτι και να το συναισθάνεσαι κιόλας.

Το σίγουρο είναι ότι πλέον, παρά τη θολούρα της υπερπληροφόρησης και της παραπληροφόρησης, δεν χωράνε «δεν γνώριζα». Έστω κι αν η συνειδητοποίηση αυτή δεν αρκεί. Έστω κι αν γνωρίζουμε πια ότι οι ισχυροί ποντάρουν ιστορικά στην αυτορρύθμιση της χρονικής παρέλευσης.

Σε 80 χρόνια από σήμερα, οι εναπομείναντες απόγονοι των γενοκτονημένων θα μνημονεύουν από κάπου μακριά τη 2η και οριστική Νάκμπα, όχι πια ως τραύμα που ζητά δικαίωση, αλλά ως ακούσιο άλλοθι για τον επόμενο θύτη, που θα θάβει ανελέητα λαούς- πρώτα κάτω από τα ερείπια κι ύστερα κάτω από τη σιωπή και τη λήθη.

Ελεύθερα, 18.5.2025