Οι συμφορές του Αυγούστου

Τούτες τις μέρες ο άνεμος μας κυνηγάει μας κυνηγάει/Γύρω σε κάθε βλέμμα το συρματόπλεγμα/Γύρω στην καρδιά μας το συρματόπλεγμα/Γύρω στην ελπίδα το συρματόπλεγμα/Πολύ κρύο, πολύ κρύο, πολύ κρύο εφέτος/Πιο κοντά, πιο κοντά/Μουσκεμένα χιλιόμετρα μαζεύονται γύρω τους… Έτσι ακούγεται να θρηνεί τούτες τις μέρες ο Ρίτσος, με τη μουσική του Λεοντή και την ανατριχιαστική φωνή του Ξυλούρη. Έτσι καθώς και ο Αύγουστος είναι για την Κύπρο μήνας θανάτου και θρήνου. Με την κατακαμένη από ναπάλμ Τηλλυριά το 1964, και τους 121 νεκρούς της «Ήλιος» το 2005.  Μιλάμε δηλαδή για σχεδόν διακόσιες οικογένειες με το σημάδι της απώλειας, έκτοτε καρφωμένο στις ζωές τους.

Το «Καπνισμένο Τσουκάλι» άκουγα όταν ταξίδευα για την Τηλλυριά το 2019, στο πλαίσιο της αναζήτησης των οστών του Γιώργου Εικοσάρη από το Δάλι ο οποίος έφυγε από το ΚΕΝ της Λάρνακας τον Αύγουστο του 1964 και χάθηκε στον Παχύαμμο, στους βομβαρδισμούς της τουρκικής αεροπορίας. Έκτοτε η οικογένεια του δεν τον είδε. Τους είπαν ότι χάθηκε στο πρόχειρο στρατιωτικό νοσοκομείο Παχυάμμου. Η ηλικία του Εικοσάρη ήταν από τις πρώτες που κλήθηκαν για κατάταξη στην Εθνική Φρουρά. Παρουσιάστηκε τον Ιούλιο του 1964 στο Κέντρο Εκπαίδευσης Νεοσυλλέκτων Λάρνακας και τοποθετήθηκε στο 216 Τάγμα Πεζικού. Προτού ολοκληρωθεί η εκπαίδευση και χωρίς να γίνει ορκωμοσία, οι νεοσύλλεκτοι μεταφέρθηκαν στην περιοχή Τηλλυρίας, για να επιτεθούν και να καταλάβουν το Λωρόβουνο. Εκεί τραυματίσθηκε και μεταφέρθηκε στο πρόχειρο νοσοκομείο Παχυάμμου. Ήταν στις 9 Αυγούστου όταν το νοσοκομείο βομβαρδίστηκε με βόμβες ναπάλμ από την τουρκική αεροπορία και καταστράφηκε ολοσχερώς. Λόγω του ότι μέρος του νοσοκομείου χρησιμοποιείτο και ως αποθήκη πυρομαχικών της ΕΦ, από τις εκρήξεις τα σώματα του νοσηλευτικού προσωπικού και των τραυματιών διαμελίστηκαν. Μέρη του νοσοκομείου εκτοξεύτηκαν σε απόσταση πέραν των 500 μέτρων, κάτι που υποδηλώνει τη σφοδρότητα των εκρήξεων. Το 1964, κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων στην Τηλλυρία, βομβαρδίστηκαν κυρίως τα χωριά  Κόκκινα, Μανσούρα, Μοσφίλι, Πηγαίνια και Παχύαμμος. Τα Κόκκινα και η Μανσούρα ήταν τουρκοκυπριακοί θύλακες, ενώ τα άλλα τρία ήταν ελληνοκυπριακά χωριά.

Το 2018 ο Παναγιώτης Εικοσάρης ρολογάς στην οδό Ρηγαίνης, αδελφός του Γιώργου, με ειδοποίησε ότι ήθελε να μου μιλήσει. Μου εξιστόρησε  το δράμα της οικογένειας που από το 1964 μνημόνευε τον Γιώργο πάνω από ένα κενό τάφο και η οποία οικογένεια πήγαινε κάθε χρόνο στο μνημόσυνο που γινόταν στον Παχύαμμο. «Τώρα με τις αναλύσεις DNA ίσως, βρούμε και τον Γιώργο», είπε παρακλητικά ο Παναγιώτης. Μετέφερα τα διαδραματισθέντα στον αείμνηστο πια Ξενοφώντα Καλλή και το νερό μπήκε στ’ αυλάκι. Κατόπιν απόφασης που έλαβε σχετικά το Υπουργικό Συμβούλιο, άρχισε τον Οκτώβριο του 2019 η εκταφή στο χώρο, και το Νοέμβριο εντοπίστηκε σε κρατήρα που δημιουργήθηκε από τον βομβαρδισμό του νοσοκομείου, μέρος λειψάνων καθώς και κάποια προσωπικά αντικείμενα, που με βάση τα αποτελέσματα των εξετάσεων DNA, επιβεβαιώθηκε ότι ανήκαν στον πεσόντα Γιώργο Εικοσάρη. Στις 2 Αυγούστου 2020, 56 χρόνια μετά το θάνατο του, τα οστά του Γεώργιου Εικοσάρη κηδεύτηκαν στη γενέτειρα του, το Δάλι, με τιμές ήρωα. Όταν ο τότε Επίτροπος Ανθρωπιστικών Θεμάτων Φώτης Φωτίου ανακοίνωσε στην οικογένεια Εικοσάρη την ταυτοποίηση των οστών του Γιώργου, ο Παναγιώτης αντέδρασε λέγοντας: «Με την κηδεία που θα του τελέσουμε, θα αναπαυθεί και η ψυχή των γονιών μας». Ο Γιώργος γεννήθηκε στις 16 Νοεμβρίου του 1944, ήταν το δεύτερο παιδί της οικογένειας, και έχει δυο αδέλφια, τον Παναγιώτη, και τον Κυριάκο. Γονείς του ήταν ο Χαράλαμπος που απεβίωσε το 1972 και μητέρα του η Αναστασία που απεβίωσε το 1991. Συνολικά, 364 Τουρκοκύπριοι και 174 Ελληνοκύπριοι σκοτώθηκαν στη σύγκρουση του 1963-64. Περίπου 25.000 Τουρκοκύπριοι από 104 διαφορετικά χωριά εγκατέλειψαν τα σπίτια τους. Αυτά αποτελούσαν 72 μεικτά και 24 τουρκοκυπριακά χωριά που εκκενώθηκαν πλήρως και 8 μεικτά χωριά που μερικώς εκκενώθηκαν. Ο εκτοπισμός ανήλθε στο ένα τέταρτο του τουρκοκυπριακού πληθυσμού. Περίπου 1200 Αρμένιοι της Κύπρου και 500 Ελληνοκύπριοι εκτοπίστηκαν επίσης. Έτσι στην Κύπρο, ο Αύγουστος του 1964 «είδε ένα Σκάµανδρο να ξεχειλάει κουφάρια», όπως έγραψε και ο Σεφέρης, στην «Ελένη»!

Κι ύστερα, ο Αύγουστος του 1974 άφησε στις οικογένειες μας 2002 αγνοούμενους, από τους οποίους 751 Ε/Κ και  196 Τ/Κ ακόμα αγνοούνται. Μετά από τον αγαπημένο φίλο Ξενοφώντα Καλλή, τον άνθρωπο των αγνοουμένων, που έφυγε στις 24 του Σεπτέμβρη του 2023, καθήκον έχω να μνημονεύσω και τον καρδιακό μου φίλο Τ/Κ ακαδημαϊκό Ζεκκί Μπεσίκτεπελι από την Μελάντρα της Πάφου, ένα πανέμορφο Τ/Κ χωριό που πια δεν υπάρχει, ο οποίος αγωνίστηκε μια ζωή για την ειρήνη και την ενοποίηση της Κύπρου και έφυγε από καρδιά στις 14 του Ιούλη του 2022.

Μια δεύτερη πτυχή των συμφορών του Αυγούστου είναι αναμφίβολα η τραγωδία στο Γραμματικό Αττικής του αεροσκάφους της κυπριακής εταιρείας Helios, στην οποία έχασαν τη ζωή τους 121 άνθρωποι. Έξι χρόνια μετά την πτώση και συντριβή του Μπόινγκ 737-300 της Helios στο Γραμματικό, η εφημερίδα “Καθημερινή “, αναφέρει στο σχετικό ρεπορτάζ της δημοσιογράφου Μιράντας Λυσάνδρου, ότι, πέραν των πέντε κατηγορουμένων για εμπλοκή στα σοβαρότερα αδικήματα που επισύρει ο ποινικός κώδικας, δηλαδή την ανθρωποκτονία ή την πρόκληση θανάτου λόγω απερίσκεπτης ή επικίνδυνης πράξης, που τιμωρούνται με ισόβια κάθειρξη ή ποινή φυλάκισης τέσσερα χρόνια αντίστοιχα, υπήρχαν άλλοι επτά τους οποίους εισηγείτο για ποινική δίωξη ο κ. Καλλής. Το σύνολο των προτεινόμενων για ποινικές διώξεις ήταν 12.

Σύμφωνα με το δημοσίευμα, η Επιτροπή Καλλή εντόπισε ευθύνες και στους κόλπους του κράτους και λειτουργών του. “Ευθύνες κάποιων υψηλόβαθμων αξιωματούχων (μερικοί ήταν συνταξιούχοι όταν εκδόθηκε το πόρισμα), τις οποίες και απέκρυψε και κάλυψε το κράτος”.

Η Επιτροπή Καλλή, ύστερα από μελέτη όλων των φακέλων που έθεσε στη διάθεσή της η Αστυνομία και μετά που έλαβε καταθέσεις από 58 μάρτυρες, είχε εντοπίσει, εκτός των ποινικών, και πειθαρχικές ευθύνες σε συγκεκριμένα άτομα στο Τμήμα Πολιτικής Αεροπορίας, τα οποία επίσης δεν διώχθηκαν, παρά τις προεδρικές δεσμεύσεις “περί απόδοσης των ευθυνών όπου ανήκουν, ανεξαρτήτως τίτλου, αξιώματος ή διασύνδεσης τυχόν υπευθύνων”.

Ο Γενικός Εισαγγελέας της Κυπριακής Δημοκρατίας Πέτρος Κληρίδης δήλωσε στην εφημερίδα ότι ο λόγος της μη δημοσιοποίησης του πορίσματος ήταν “για να μην επηρεαστούν οι ποινικές διώξεις”. Ωστόσο το Τμήμα Πολιτικής Αεροπορίας είχε μετά από επιθεώρηση την Άνοιξη του 2005 καταλήξει στο ότι το συγκεκριμένο αεροσκάφος δεν ήταν αξιόπλοο κι έπρεπε μέχρι τον Ιούνιο του 2005 να υποστεί τις ανάλογες επιδιορθώσεις. Πράγμα που ουδέποτε έγινε και στις 14 Αυγούστου 2005, σκότωσε 121 ανθρώπους. Τον Μάρτη το αεροπλάνο κρίθηκε ακατάλληλο να πετά και ενώ έπρεπε να αποσυρθεί πετούσε μέχρι που έπεσε αλλά οι 7 της Πολιτικής Αεροπορίας  δεν είχαν οποιαδήποτε πειθαρχική επίπτωση. Καθαρή συγκάλυψη από τον ίδιο τον Γενικό Εισαγγελέα. Είναι προφανώς μια παράδοση που δημιουργήθηκε στη Νομική Υπηρεσία και συνεχίζεται… χωρίς να λαμβάνουν υπόψιν ότι οι ανθρώπινες απώλειες συνιστούν ανεπούλωτες πληγές