Οι εκλογές αποτελούν θεμελιώδη λίθο κάθε δημοκρατικού πολιτεύματος. Στην εποχή της πληθώρας πληροφοριών και της εύκολης διάδοσης συνθημάτων, η διαδικασία της επιλογής συχνά επισκιάζεται από επιφανειακά στοιχεία, λαϊκιστικές υποσχέσεις και μια γενικευμένη απαξίωση του πολιτικού κόσμου. Είναι επιτακτική ανάγκη οι πολίτες να υπερβούν τις παγίδες και να επικεντρωθούν στην ουσία, στις προτάσεις και στη σοβαρότητα των υποψηφίων και των κομμάτων.
Η παγίδα των συνθημάτων είναι ιδιαίτερα δελεαστική. Λιτές, εύηχες φράσεις που υπόσχονται άμεσες λύσεις σε σύνθετα προβλήματα μπορούν να συνεπάρουν το κοινό. Όμως, πίσω από την ελκυστική επιφάνεια, συχνά κρύβεται μια ρηχότητα ιδεών και μια έλλειψη συγκεκριμένου σχεδίου δράσης. Οι πολίτες οφείλουν να αναρωτηθούν: τι ακριβώς σημαίνει αυτό το σύνθημα στην πράξη; Ποιος είναι ο οδικός χάρτης για την υλοποίησή του; Χωρίς απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, το σύνθημα παραμένει κενό περιεχομένου, μια φούσκα που σκάει μόλις έρθει η ώρα της εφαρμογής.
Παράλληλα, ο λαϊκισμός αποτελεί άλλη μία ύπουλη παγίδα. Υποσχέσεις που απευθύνονται στα πιο βασικά ένστικτα, που διχάζουν την κοινωνία σε «εμείς» και «αυτοί», που απλοποιούν εξαιρετικά σύνθετα ζητήματα σε εύκολες λύσεις, μπορεί να συγκεντρώσουν πρόσκαιρη δημοφιλία. Όμως, ο λαϊκισμός σπάνια οδηγεί σε βιώσιμες και δίκαιες πολιτικές. Αντίθετα, συχνά καλλιεργεί την πόλωση, υπονομεύει τους θεσμούς και θυσιάζει τη μακροπρόθεσμη ευημερία για βραχυπρόθεσμα οφέλη. Οι πολίτες πρέπει να είναι καχύποπτοι απέναντι σε αυτούς που υπόσχονται «τα πάντα σε όλους» χωρίς να εξηγούν πώς θα επιτευχθεί αυτό, και σε αυτούς που επιδιώκουν να εκμεταλλευτούν τον φόβο και την οργή για να ανέλθουν στην εξουσία.
Ένας άλλος κίνδυνος που υπονομεύει την ορθή εκλογική διαδικασία είναι η γενικευμένη απαξίωση του πολιτικού κόσμου. Η φράση «όλοι οι πολιτικοί είναι ίδιοι» μπορεί να ακούγεται ελκυστική στην απογοήτευση, αλλά είναι βαθιά ανακριβής και επικίνδυνη. Υπάρχουν διαφορές, και μάλιστα σημαντικές, μεταξύ των πολιτικών και των κομμάτων. Διαφορές στις ιδεολογικές τους βάσεις, στις προτεραιότητές τους, στην εμπειρία τους, στην ικανότητά τους να διαχειριστούν κρίσεις και, κυρίως, στην ειλικρίνεια και τη σοβαρότητά τους. Η εξίσωση όλων των πολιτικών οδηγεί σε μια απάθεια και σε μια τυφλή επιλογή, η οποία συχνά ευνοεί τους δημαγωγούς και τους καιροσκόπους.
Απέναντι σε αυτές τις προκλήσεις, οι πολίτες οφείλουν να υιοθετήσουν μια πιο κριτική και ουσιαστική προσέγγιση. Να εστιάσουν στις προτάσεις των κομμάτων και των υποψηφίων. Να μελετήσουν, να αναλύσουν τις κοστολογημένες δεσμεύσεις τους, να κατανοήσουν τον τρόπο με τον οποίο σκοπεύουν να αντιμετωπίσουν τα κρίσιμα ζητήματα που απασχολούν την κοινωνία. Δεν αρκεί μια γενική υπόσχεση για ανάπτυξη ή για δικαιοσύνη, όπως δεν αρκεί μια γενική παραδοχή άγνοιας συνοδευόμενη με μια υπόσχεση προσπάθειας. Χρειάζονται συγκεκριμένες πολιτικές, μετρήσιμοι στόχοι και ένα σαφές χρονοδιάγραμμα υλοποίησης. Χρειάζεται κάτι περισσότερο από μία προσπάθεια εναντίωσης του συστήματος καθώς η πολιτική δεν είναι χώρος πειραμάτων και δοκιμών. Η κάθε απόφαση και η κάθε πράξη έχει συγκεκριμένα αποτελέσματα με τον ανάλογο αντίκτυπο.
Επιπλέον, η σοβαρότητα των πολιτικών είναι ένας κρίσιμος παράγοντας. Η ικανότητα ενός πολιτικού να αναγνωρίζει την πολυπλοκότητα των προβλημάτων, να ακούει διαφορετικές απόψεις, να συνεργάζεται και να λαμβάνει υπεύθυνες αποφάσεις είναι ζωτικής σημασίας. Η επιπολαιότητα, η έλλειψη προετοιμασίας και η τάση προς τον εντυπωσιασμό δεν αποτελούν εχέγγυα για αποτελεσματική άσκηση πολιτικής. Οι πολίτες πρέπει να αναζητούν πολιτικούς που επιδεικνύουν συνέπεια, ήθος και βαθιά γνώση των θεμάτων που καλούνται να διαχειριστούν.
Τέλος, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η αλλαγή συχνά έρχεται μέσα από τα κόμματα. Είτε μας αρέσει αυτό είτε όχι είναι γεγονός και αν δεν το αποδεχτούμε δεν θα μπορέσουμε να αλλάξουμε τα όσα μας δυσαρεστούν και μας απογοητεύουν. Παρότι η ατομική αξία κάθε υποψηφίου είναι αναμφισβήτητη, τα κόμματα αποτελούν οργανωμένες δομές με συγκεκριμένες ιδεολογικές κατευθύνσεις και μηχανισμούς διαμόρφωσης πολιτικής. Άλλωστε σε όλες τις δημοκρατικές χώρες υπάρχουν κόμματα, εκεί που δεν υπάρχουν κυβερνούν οι δικτατορίες.
Οι πολίτες πρέπει να εξετάσουν ποιο κόμμα ανταποκρίνεται καλύτερα στις αξίες και στις ανάγκες τους, και μέσα από αυτό το κόμμα να επιλέξουν τους υποψηφίους που πιστεύουν ότι έχουν την ικανότητα και τη βούληση να προωθήσουν την αλλαγή. Αυτό απαιτεί μια βαθύτερη κατανόηση των εσωτερικών δυναμικών των κομμάτων και μια ρεαλιστική προσέγγιση για το πώς η αλλαγή μπορεί να επιτευχθεί συλλογικά.
Η επιλογή στις εκλογές δεν πρέπει να είναι μια επιφανειακή άσκηση εντυπώσεων. Απαιτεί από τους πολίτες να είναι κριτικοί, ενημερωμένοι και απαιτητικοί. Να κοιτάξουν πέρα από τα συνθήματα και τον λαϊκισμό, να αξιολογήσουν τις προτάσεις με βάση τη ρεαλιστικότητα και την αποτελεσματικότητά τους, και να επιλέξουν πολιτικούς που επιδεικνύουν σοβαρότητα, γνώση, ειλικρίνεια και ακεραιότητα. Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορούν οι πολίτες να διασφαλίσουν ότι οι εκλογές θα οδηγήσουν σε μια ουσιαστική βελτίωση της ζωής τους και στην πρόοδο της κοινωνίας. Η ευθύνη είναι δική μας να κάνουμε την ώρα της κρίσης μια ευκαιρία για μια συνειδητή και ουσιαστική επιλογή.
*Γενικός Γραμματέας ΔΗΚΟ.
