Η πρώτη ολοκληρωμένη μελέτη και πρόταση για την πάταξη διαφθοράς κατατέθηκε την προηγούμενη εβδομάδα για δημόσια διαβούλευση από τον ΔΗΣΥ και την πρόεδρο του, κυρία Αννίτα Δημητρίου, μέσω του οριζόντιου Χαρτοφυλακίου Διαφάνειας και Πάταξης Διαφθοράς του Συμβουλίου Παρακολούθησης Κυβερνητικού Έργου. Ο ΔΗΣΥ ανέλαβε την πολιτική και θεσμική του ευθύνη παρουσιάζοντας μια άρτια πολιτικά και τεχνοκρατικά πρόταση, εν μέσω ανυπαρξίας κυβερνητικής στρατηγικής, πολιτικής ή έστω ενός πλάνου για τη διαφθορά.
Αδιαμφισβήτητα, η εφαρμογή αυτής της πρότασης μπορεί να αλλάξει ριζικά τον τρόπο που λειτουργεί το κράτος και να μετασχηματίσει την Κύπρο σε κράτος-πρότυπο θεσμικής ακεραιότητας.
Με την ανακοίνωση της πρότασης από τον ΔΗΣΥ, τα υπόλοιπα κόμματα περιορίστηκαν δυστυχώς είτε σε αδιαφορία και σιωπή, είτε σε αναπαραγωγή ανούσιων ατάκων, επιθέσεις με αναφορές στο παρελθόν. Καμία σοβαρή ή καλόπιστη κριτική επί της ουσίας της πρότασης. Θα λύσουμε τη διαφθορά με τις εκατέρωθεν επιθέσεις; Μέχρι στιγμής, κανένα πολιτικό κόμμα δεν ανέλαβε την αντίστοιχη θεσμική του ευθύνη για να παράξει πολιτική, να συνεργαστεί για να αναπτύξουμε την πρόταση μας μέσω μιας σοβαρής διαβούλευσης που θα ωφελήσει τον τόπο.
Τέθηκε το ερώτημα «Γιατί τώρα;» και όχι ενόσω κυβερνούσε ο ΔΗΣΥ. Με αυτό το σκεπτικό όποιο κόμμα κυβέρνησε ή έχει ιστορία, θα πρέπει να σταματήσει να παράγει πολιτική. Προτιμούμε τους πολιτικούς μας σιωπηλούς και πολιτικά ανενεργούς; Να κοιτάνε πίσω ή μπροστά; Γιατί έχουμε τα πολιτικά κόμματα αν όχι για παραγωγή πολιτικών;
Ο ΔΗΣΥ κυβέρνησε το τόπο συνολικά 20 χρόνια στα 65 χρόνια κυπριακής ανεξαρτησίας. Έμπρακτα άσκησε κατά καιρούς, και συνεχίζει να ασκεί την αυτοκριτική του, ειδικά με τη νέα ηγεσία. Θα μπορούσαν κάποια μέτρα να λαμβάνονταν και πριν 5-10 χρόνια και κακώς δεν λήφθηκαν, κάποια όντως λήφθηκαν τα προηγούμενα χρόνια (πχ. η δημιουργία Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς), ταυτόχρονα όμως κάποια μέτρα δεν υπήρχαν ούτε ως πρακτικές ούτε ως συστάσεις, και ίσως ούτε ως δυνατότητα (πχ. χρήση τεχνητής νοημοσύνης).
Με τεχνοκρατική μεθοδολογία, εντοπίσαμε τα κρίσιμα σημεία όπου εμφανίζεται αυξημένος κίνδυνος για αθέμιτες πρακτικές και χρησιμοποιήσαμε κατάλληλα μέτρα αντιμετώπισης. Ο τομέας των δημοσίων συμβάσεων αποτέλεσε επίκεντρο της πρότασης μας.
Προτείναμε μεταξύ άλλων:
• τον καθολικό επανασχεδιασμό των αρμόδιων Αρχών επίβλεψης και εποπτείας δημόσιων συμβάσεων και των διαδικασιών προσφοράς και υλοποίησης τους, προτείνοντας οριζόντιους και σύγχρονους μηχανισμούς απόλυτης διαφάνειας και λογοδοσίας,
• τη διαφοροποίηση προσφορών ανά έργο με ειδικά κριτήρια και κατηγοριοποίηση σε στρατηγικά, μεγάλα, ταχείας εκτέλεσης έργα και λοιπά,
• την υποχρεωτική εισαγωγή του Συμφώνου Ακεραιότητας ως ενός νέου εργαλείου μεταξύ όλων όσων συμμετέχουν σε διαγωνισμούς/προσφορές,
• τη δημιουργία Λευκής λίστας και Γκρίζας λίστας προσφοροδοτών με σύστημα αρνητικής βαθμολόγησης από προηγούμενες συμβάσεις,
• την περιοδική μετακίνηση και τακτική εναλλαγή δημόσιων λειτουργών σε κρίσιμα πόστα για αποτροπή διαπλοκής ή δημιουργίας “κλειστών κυκλωμάτων”,
• την εφαρμογή μηχανισμών που διασφαλίζουν το Four-Eye principle σε όλα τα στάδια,
• την δημιουργία δημόσια προσβάσιμης πλατφόρμας με Πίνακες Δεδομένων σε Πραγματικό Χρόνο (Real Time Dashboards) για όλες υποχρεωτικά τις δημόσιες συμβάσεις και πληρωμές, τις αποφάσεις και πράξεις του δημοσίου, όπου χωρίς τη δημοσίευση να μην μπορεί να γίνεται εκταμίευση οποιουδήποτε ποσού (ως και η υπό συζήτηση Πρόταση Νόμου από τον ΔΗΣΥ),
• την αύξηση των πόρων της Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς (ΑΑΚΔ) για εκπαίδευση και καλλιέργεια κουλτούρας διαφάνειας,
• τον Ηθικό Γραμματισμό στα Σχολικά Προγράμματα,
• την εισαγωγή προληπτικής υποχρεωτικής δήλωσης συμφερόντων για τους πολιτειακούς και τοπικούς αξιωματούχους και την υποχρεωτική Δήλωση Μη Σύγκρουσης Συμφέροντος για όσους συμμετέχουν σε οποιοδήποτε στάδιο στις διαδικασίες προσφορών του Δημοσίου κατά τον χρόνο εκτέλεσης πράξης ή τις συνεδρίες που απαρτίζουν τη διαδικασία δημόσιας προσφοράς
• τη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών και τεχνητής νοημοσύνης για ανίχνευση κινδύνου ύποπτων ή μοτίβων συναλλαγών,
• την δημιουργία ασφαλούς, ανώνυμης πλατφόρμας για καταγγελία περιστατικών διαφθοράς,
• τη θεσμοθέτηση βραβείων ακεραιότητας σε δημοσιογράφους και πολίτες, φορολογικές εκπτώσεις και κίνητρα για εταιρείες με πιστοποιημένη ηθική συμπεριφορά,
• αυστηρό χρονοδιάγραμμα 1 έτους για εφαρμογή των συστάσεων των Διεθνών Οργανισμών για την Κύπρο, και
• αυστηροποίηση των ποινών και δημόσια καταγραφή των ενόχων (name and shame).
Η αποτελεσματική πρόληψη και πάταξη της διαφθοράς προϋποθέτει συστημική προσέγγιση που διαπερνά οριζοντίως όλους τους τομείς της δημόσιας δράσης, συνδυασμό νομοθετικών μέτρων, θεσμικών μηχανισμών ελέγχου και κουλτούρας ακεραιότητας και διαρκή προσπάθεια καλλιέργειας εμπιστοσύνης μεταξύ κράτους και πολιτών, καθώς και πολιτική βούληση και δράση πέραν από κομματικές παρωπίδες. Φέραμε μια εφαρμόσιμη και ολοκληρωμένη δέσμη προτάσεων στο τραπέζι του δημόσιου διαλόγου. Καλέσαμε όλους τους θεσμικούς φορείς, την κοινωνία και τις παραγωγικές ομάδες, την εκτελεστική εξουσία ακόμα, σε δημόσια διαβούλευση. Η αξία των κομμάτων κρίνεται απο τη διαχρονική τους προσφορά και παραγωγή πολιτικών. Ο ΔΗΣΥ είναι εδώ με μια ολοκληρωμένη πρόταση, στην προσπάθεια του να βελτιωθεί και να βελτιώσει. Οι υπόλοιποι πού είναι;
*Υπεύθυνη Οριζόντιου Χαρτοφυλακίου Διαφάνειας/Πάταξης Διαφθοράς, ΔΗ.ΣΥ
