Εδώ και τέσσερεις δεκαετίες η εγκληματικότητα στην Κύπρο αυξάνεται και σήμερα το 2025 είναι εκτός ελέγχου. Σε αυτό έχουν συμβάλει μεταξύ άλλων τόσο σημαντικές αλλαγές στην κοινωνία, εξελίξεις στην τεχνολογία, η χρονική υποστελέχωση της αστυνομίας όσο και η έλλειψη μιας εθνικής στρατηγικής για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της εγκληματικότητας.
Το σύστημα της ποινικής δικαιοσύνης νοσεί σοβαρά. Οι Κεντρικές Φυλακές έχουν καταντήσει εστία διαφθοράς και οργανωμένου εγκλήματος, ακόμη δεν έχει ιδρυθεί ένα ξεχωριστό σωφρονιστικό ίδρυμα για ανήλικους και η μάστιγα της εμπορίας και χρήσης ναρκωτικών είναι και στα σχολεία μας ενώ το οργανωμένο έγκλημα συνεχίζει να πουλά προστασία, να εμπλουτίζει και να ελέγχει ουκ ολίγες περιοχές στην ελεύθερη Κύπρο. Πρόεδροι της Δημοκρατίας έρχονται και φεύγουν, Υπουργοί Δικαιοσύνης παρομοίως, λειτουργοί στα συναφή υπουργεία κτυπούν κάρτα, πληρώνονται καλούς μισθούς και αφυπηρετούν με καλές συντάξεις αλλά αποτελεσματικές πολιτικές για την αντιμετώπιση της εγκληματικότητας γιοκ ενώ αρκετοί δημοσιογράφοι απαλύνουν την συλλογική ενοχή αποκαλώντας «παραβατική» σοβαρή αντικοινωνική συμπεριφορά και εγκληματικότητα των νέων μας. Σίγουρα μερικοί εξ αυτών είναι ευσυνείδητοι και προσπαθούν να κάνουν το καλύτερο. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά.
Παραβατικότητα, αντικοινωνικήσυμπεριφορά και Εγκληματικότητα.
Υπάρχουν τρεις τρόποι να ορίσουμε την παραβατικότητα: ηθικά, στατιστικά και με το ποινικό δίκαιο. Επίσης, έχομε αντικοινωνική συμπεριφορά που δεν συνιστά ποινικό αδίκημα και έχομε και πράξεις ή παραλείψεις που είναι εγκληματικές σύμφωνα με τον ποινικό μας κώδικα. Όταν κάποιοι αναφέρονται σε σοβαρές αντικοινωνικές συμπεριφορές και σε ποινικά αδικήματα ως ‘παραβατικές’, ένα κατάλοιπο μιας Μαρξιστικής σχολής στην εγκληματολογία από την δεκαετία του 1970, μειώνουν αδικαιολόγητα της σοβαρότητα τέτοιων συμπεριφορών, διαχύουν την ευθύνη αντιμετώπισης τους και δικαιολογούν τα αδικαιολόγητα.
Διαχρονική Αύξηση της Εγκληματικότητας
Όπως παρατηρούμε και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, τα επίσημα στατιστικά στοιχεία του κράτους τεκμηριώνουν μία συνεχή αύξηση των σοβαρών υποθέσεων που αναφέρονται στην αστυνομία. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειώσουμε επίσης ότι ο όγκος αυτός του εγκλήματος είναι η μύτη του παγόβουνου διότι υπάρχει το γνωστό φαινόμενο της αφανούς εγκληματικότητάς/ dark figure of crime που το αποτελούν όλα εκείνα τα εγκλήματα που διαπράττονται μεν αλλά δεν αναφέρονται στην αστυνομία για διάφορους λόγους. Επίσης, λόγω της έλλειψης εθνικών ερευνών για τα ποσοστά εγκληματικής θυματοποίησης είναι δύσκολο να ερμηνεύσουμε με σιγουριά τις αυξομειώσεις στον συνολικό αριθμό σοβαρών εγκλημάτων που αναφέρονται στην αστυνομία κάθε χρόνο.
Αξιοποιώντας επίσημες στατιστικές για το έγκλημα στη Κύπρο βρίσκομε ότι το συνολικό σοβαρό έγκλημα ήταν 2014 (6775), 5094 (2016), 3984 (2020) , 4429 (2021), 5422 (2022), 5649 (2023) & 6014 (2024).Αν δούμε τα στατιστικά στοιχεία κατά ποινικό αδίκημα, παρατηρούμε ότι είχαμε
- εμπρησμούς και απόπειρες1981 (25), 1996 (60), 2009 (200), 2016 (167, 2020 (172) και 2024 (167).
- Φόνους και απόπειρες 1981 (7), 2009 (37), 2016 (18), 2020 (31), 2024 (23).
- Ληστείες και απόπειρες 1981 (5), 1996 (19) 2009 (140), 2016 (105), 2020 (97), 2024127
- Ναρκωτικά 1981 (30), 1996 (180), 2009 (700), 2016 893), 2020 (820), 2024 1079)
- Καταστροφή περιουσίας με εκρηκτικές ύλες 1981 (22) 1996 (34), 2009 (51), 2016 (56), 2020 (33), 2024 (40).
- Διαρρήξεις 1981 (583), 1996 (1300), 2009 (2500), 2016 (1687), 2020 (842), 2024 (966)
- Βιασμοί και απόπειρες 2016 (24), 2020 (29), 2024 (40)
- Κλοπές 1981 850, 1996 (860), 2009 1250), 2016 (722), 2020 (513 )2024 (634)
Η εγκληματικότητα έχει, βέβαια, σχέση με το μέγεθος και την σύνθεση του πληθυσμού μίας χώρας. Σύμφωνα με την EUROSTAT, ο πληθυσμός της ελεύθερης Κύπρου ήταν 2016 (701,318), 2020 (717, 727), 2024 (734,706).
Από τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία βγαίνουν τα εξής συμπεράσματα:
- Oι σοβαρές υποθέσεις που αναφέρθηκαν στην αστυνομία την περίοδο 2016 και 2024 αυξήθηκαν 11.3%
- Την ίδια περίοδο ο πληθυσμός της ελεύθερης Κύπρου αυξήθηκε κατά 12.2% και το ποσοστό των ατόμων από χώρες εκτός της ΕΕ αυξήθηκε από 7.3% στο 9.9%, δηλαδή 2.6%
Όσο αφορά στο ποσοστό των μη Κυπρίων μεταξύ των δραστών που εμπλέκονται σε σοβαρές ποινικές υποθέσεις για πολίτες της ΕΕ αυξήθηκα από 16.5% σε 18%, δηλαδή 1.5%ενώ για πολίτες από τρίτες χώρες αυξήθηκε από 21.9% σε 28.8%, δηλαδή 6.9%
Άρα, η εγκληματικότητα στην Κύπρο διαχρονικά αυξάνεται σημαντικά ενώ ταυτόχρονα τα ποσοστά εμπλοκής σε σοβαρές ποινικές υποθέσεις που αναφέρονται στην αστυνομία μεταξύ πολιτών από τρίτες χώρες είναι:
(α) 4.5 πιο ψηλό το 2024 σε σύγκριση με το 2015 και
(β), όπως ίσως θα περίμενε κανείς, είναι συγκριτικά σημαντικά δυσανάλογα πιο ψηλό από εκείνο των ατόμων από χώρες της ΕΕ στην Κύπρο.
Η εγκληματικότητα έχει πολύ σοβαρές συνέπειες σε μια κοινωνία και, γενικά ομιλούντες, έχει ένα αστρονομικό οικονομικό κόστος καθώς και ένα τεράστιο κοινωνικό κόστος και μειώνει σημαντικά την ποιότητα ζωής για τους πολίτες. Το κράτος στην Κύπρο διαχρονικά έχει αποτύχει να διαμορφώσει μία εθνική στρατηγική για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του φαινομένου με συγκεκριμένα μέτρα άμεσα , μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα βασισμένα στην επιστημονική εμπειρογνωμοσύνη. Κρίμα μεγάλο.
*Ομότιμος Καθηγητής, Τμήμα Νομικής Πανεπιστήμιο Κύπρου – Μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών – Επίτιμος Καθηγητής Έρευνας, Ινστιτούτο Εγκληματολογίας, Πανεπιστήμιο Κέιμπριτζ – Ισόβιο Μέλος, Clare Hall, Πανεπιστήμιο Κέιμπριτζ.
