Πρωταθλητές οι Κύπριοι στη μικροβιακή αντοχή – Στην πρώτη θέση η χώρα μας στον σταφυλόκοκκο

Η μικροβιακή αντοχή μας τρίζει τα δόντια με τα δεδομένα στην Κύπρο, όπως αυτά καταγράφονται στις εκθέσεις που έδωσε χθες στη δημοσιότητα το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου Λοιμώξεων (ECDC), με την ευκαιρία της Ευρωπαϊκής Ημέρας για τα αντιβιοτικά να προκαλούν ιδιαίτερο προβληματισμό.

Σε ό,τι αφορά τα περιστατικά σταφυλόκοκκου ανθεκτικού στη μεθικιλλίνη (MRSA), η Κύπρος βρίσκεται στην πρώτη θέση ενώ στην περίπτωση των λοιμώξεων του αίματος. Αναφορικά με την πολυανθεκτική Klebsiella pneumoniae, η χώρα κατέγραψε από το 2019 μέχρι το 2024 αύξηση 659% στις λοιμώξεις του αίματος από αυτό το συγκεκριμένο βακτήριο.

Στα θετικά, το γεγονός ότι η Κύπρος έπεσε στην έκτη θέση της ΕΕ σε ό,τι αφορά την κατανάλωση αντιβιοτικών, παραμένοντας, ωστόσο, πολύ κοντά στην κορυφή στον σχετικό πίνακα κατάταξης.

Συγκεκριμένα, ο MRSA, ένα από τα πιο γνωστά μικρόβια που δυσκολεύουν τη θεραπεία, καταγράφει μέσο όρο στην ΕΕ λίγο πάνω από 4 περιστατικά ανά 100.000 κατοίκους. Στην Κύπρο, όμως, η αντίστοιχη τιμή φτάνει τα 13,63 περιστατικά ανά 100.000, δηλαδή, πάνω από το τριπλάσιο από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο και ακριβώς στο ανώτατο όριο που έχει καταγραφεί σε οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ. Μάλιστα, η Κύπρος εμφανίζει συνεχή άνοδο την τελευταία πενταετία, φτάνοντας πλέον στο υψηλότερο επίπεδο που καταγράφει πανευρωπαϊκά το ECDC.

Ακόμη πιο ανησυχητική είναι η εικόνα για την Klebsiella pneumoniae που είναι ανθεκτική σε πολύ ισχυρά αντιβιοτικά (τα καλούμενα, αντιβιοτικά ευρέος φάσματος), όπως οι καρβαπενέμες. Στην Ευρώπη ο μέσος όρος για την επίπτωση αυτών των λοιμώξεων στο αίμα είναι 3,51 περιστατικά ανά 100.000 κατοίκους. Στην Κύπρο, το 2024, το αντίστοιχο νούμερο αγγίζει τα 19,81 περιστατικά, σχεδόν έξι φορές πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και πολύ κοντά στο απόλυτο ανώτατο όριο που καταγράφει οποιοδήποτε κράτος.

Ψηλά τα ποσοστά της Κύπρου και σε ό,τι αφορά την ανθεκτική E.coli με 19,56 περιστατικά ανά 100.000 πληθυσμού το 2024. Στην περίπτωση αυτή η Κύπρος παρουσιάζει αύξηση 215,5% την τελευταία πενταετία και κατατάσσεται ψηλά στην Ευρώπη ως προς τη συχνότητα εμφανίσεων βακτηριαιμιών.

Σε ό,τι αφορά την κατανάλωση αντιβιοτικών, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει ως στόχο μέχρι το 2030 να μειώσει τη συνολική χρήση κατά 20% σε σχέση με το 2019. Ωστόσο, τα σημερινά στοιχεία δείχνουν ότι όχι μόνο δεν πράττει το αναμενόμενο, αλλά η κατανάλωση αντιβιοτικών είναι σήμερα κατά 2% υψηλότερη απ’ ό,τι ήταν πριν πέντε χρόνια.

Ο μέσος όρος στην ΕΕ βρίσκεται στα 20,3 καθορισμένες ημερήσιες δόσεις ανά 1.000 κατοίκους την ημέρα, ενώ οι χώρες κινούνται σε ένα εύρος από 9,8 έως 29,9. Στην πρώτη θέση βρίσκεται η Ελλάδα, με την υψηλότερη κατανάλωση αντιβιοτικών στην Ευρώπη. Η Κύπρος, σύμφωνα με τα στοιχεία του ECDC, ανήκει ξεκάθαρα στις χώρες με υψηλή κατανάλωση, πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. 

«Παθογόνα δολοφόνοι»

Σχολιάζοντας τα δεδομένα που δόθηκαν χθες στη δημοσιότητα, ο Παθολόγος-Λοιμωξιολόγος, Νικόλαος Σπερνοβασίλης, τόνισε, μιλώντας στον «Φ», ότι «το γεγονός ότι εξακολουθεί να υφίσταται στη Δημοκρατία σημαντικό πρόβλημα μικροβιακής αντοχής για αρκετά πολυανθεκτικά βακτηριακά παθογόνα, συμπεριλαμβανομένου στελεχών της E.coli, της Klebsiella pneumoniae, του Acinetobacter spp. και του ανθεκτικού στη μεθικιλλίνη S. aureus (MRSA), προκαλεί ιδιαίτερο προβληματισμό». Μάλιστα, όπως ανέφερε, «στην Κύπρο η επίπτωση της βακτηριαιμίας (παρουσία βακτηρίου στο αίμα) από ανθεκτική στις κεφαλοσπορίνες 3ης γενιάς E.coli, είναι η 19,56 περιστατικά ανά 100.000 κατοίκους (τρίτη υψηλότερη στην Ευρώπη), της βακτηριαιμίας από ανθεκτική στις καρβαπενέμες Klebsiella pneumoniae 19,81 περιστατικά ανά 100.000 κατοίκους (δεύτερη υψηλότερη στην Ευρώπη), και της βακτηριαιμίας από MRSA 13,63 περιστατικά ανά 100.000 κατοίκους (υψηλότερη στην Ευρώπη)».

Ειδικά τα δύο τελευταία βακτήρια, είπε, «είναι “παθογόνα-δολοφόνοι”,  όταν κυκλοφορούν στο αίμα». Τα δεδομένα αυτά, είπε, «είναι εξόχως ανησυχητικά και, όπως κάθε χρόνο αναφέρεται, θα πρέπει να θορυβήσουν όλους εκείνους τους αρμόδιους οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την υγεία του πληθυσμού. Σε μια επικείμενη χρονιά κατά την οποία η Κύπρος θα αναλάβει την Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα ευρήματα αυτά δεν περιποιούν τιμή για τη Δημοκρατία και θα πρέπει άμεσα, κυριολεκτικά. να αναληφθούν ακόμα περισσότερες ενέργειες περιορισμού του σοβαρότατου αυτού προβλήματος της μικροβιακής αντοχής». 

Σήμα κινδύνου εκπέμπουν οι ειδικοί

Καταναλώνουμε 23,5 καθορισμένες ημερήσιες δόσεις αντιβακτηριακών ανά 1.000 κατοίκους ανά ημέρα

Η κατάταξη της Κύπρου στην 6η θέση της ΕΕ σε ό,τι αφορά την κατανάλωση αντιβιοτικών «δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να προκαλέσει εφησυχασμό», τόνισε από πλευράς του ο επιστημονικός συντονιστής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ελέγχου Λοιμώξεων, Κωνσταντίνος Τσιούτης. «Μπορεί να φαίνεται μια μείωση στο πόσα αντιβιοτικά καταναλώνουμε, αλλά παραμένουμε ψηλά, και πολύ ψηλότερα από την Ευρώπη, ενώ καταναλώνουμε και μεγάλο ποσοστό αντιβιοτικών που δεν θα έπρεπε να χορηγούνται στην πρώτη γραμμή», υπέδειξε.

Τα δεδομένα δείχνουν ότι «η εικόνα όχι μόνο δεν είναι θετική, αλλά ούτε φαίνεται ότι θα επιτευχθούν οι πανευρωπαϊκοί στόχοι μείωσης της αντοχής και βελτίωσης της κατανάλωσης αντιβιοτικών. Αυτό δείχνει ότι χρειάζεται σημαντική δουλειά σε διεθνές επίπεδο και, προφανώς, δεν αρκούν οι ανακοινώσεις και οι δράσεις ευαισθητοποίησης».

Στην Κύπρο, επεσήμανε, «προφανώς και έχουν γίνει θετικά βήματα. Η υποχρεωτική ηλεκτρονική συνταγογράφηση αντιβιοτικών, οι καμπάνιες ενημέρωσης και εκπαίδευσης του προσωπικού, οι καταγραφές δεικτών στα νοσηλευτηρια, όπως και η πρόσφατη απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου για λειτουργία Τοπικών Επιτροπών Ελέγχου Λοιμώξεων και Ομάδων Επιμελητείας Αντιβιοτικών σε όλα τα νοσηλευτήρια της Κύπρου είναι θετικές εξελίξεις. Ωστόσο, αποτελούν μόνο το πρώτο βήμα, διότι, στην ουσία, πρέπει να μιλάμε για θέματα ασφάλειας των ασθενών».

Ο Λοιμωξιολόγος Νικόλαος Σπερνοβασίλης με εξειδίκευση στην ορθολογική χρήση των αντιμικροβιακών, σε ό,τι αφορά την κατανάλωση αντιβιοτικών, επεσήμανε πως «η εικόνα αποτυπώνεται βελτιωμένη σε ό,τι αφορά την αθροιστική κατανάλωση αντιβακτηριακών (αντιβιοτικών) στη κοινότητα και στον νοσοκομειακό τομέα για το 2024, με 23,5 καθορισμένες ημερήσιες δόσεις αντιβακτηριακών ανά 1.000 κατοίκους ανά ημέρα, έναντι 33,5 για το 2022 (το 2023 δεν υφίστανται στοιχεία για την Κύπρο)». Ωστόσο, σημείωσε, «η παρατήρηση αυτή, εκτός από πραγματική μείωση δύναται να αντιπροσωπεύει και αλλαγές στον τρόπο υπολογισμού της κατανάλωσης των αντιβακτηριακών σε εθνικό επίπεδο. Όπως και να έχει, είναι συγκρατημένα ενθαρρυντική αυτή η ελάττωση και η προσπάθεια για έτι περαιτέρω ελάττωση της αλόγιστης χρήσης τους θα πρέπει να συνεχιστεί και να εντατικοποιηθεί. Ήδη, υπάρχουν προς υλοποίηση κάποιες σημαντικές δράσεις για το πρόβλημα αυτό, αλλά τόσο το Υπουργείο όσο και ο ΟΑΥ δεν θα πρέπει επουδενί να παραμείνουν μόνο σε αυτές, γιατί υπάρχουν πολλά ακόμα να γίνουν».

Το υπουργείο Υγείας, με αφορμή τη χθεσινή ημέρα ευαισθητοποίησης για τα αντιβιοτικά, σε δική του ανακοίνωση υπενθύμισε την «κρίσιμη σημασία της ορθολογικής χρήσης των αντιβιοτικών και της ενίσχυσης της ανθεκτικότητας του συστήματος υγείας. Η μικροβιακή αντοχή, δηλαδή, η ικανότητα βακτηρίων και άλλων μικροοργανισμών να επιβιώνουν, παρά τη χρήση αντιβιοτικών, αποτελεί σημαντική απειλή για τη Δημόσια Υγεία, καθώς καθιστά τη θεραπεία λοιμώξεων πιο δύσκολη ή και ανέφικτη. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση καταγράφονται χιλιάδες θάνατοι ετησίως εξαιτίας λοιμώξεων από ανθεκτικά μικρόβια. Τα αντιβιοτικά είναι φάρμακα ζωτικής σημασίας, αλλά η αλόγιστη ή η εσφαλμένη χρήση τους μειώνει δραστικά την αποτελεσματικότητά τους. Στην Κύπρο, το ζήτημα αποκτά ιδιαίτερη διάσταση, δεδομένης της υψηλής κατανάλωσης αντιβιοτικών και των αυξημένων ποσοστών μικροβιακής αντοχής».