Μπορεί οι αρμόδιοι να κάνουν εκκλήσεις για εξοικονόμηση νερού και οι γεωργοί να το κυνηγάνε μέχρι και την τελευταία σταγόνα και να προειδοποιούν ότι καταστρέφονται οι φυτείες τους και οι ίδιοι ένεκα των περικοπών που εφαρμόστηκαν, αλλά την ίδια ώρα σημαντικές ποσότητες ανακυκλωμένου καταλήγουν στη θάλασσα.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία την περίοδο 2020-2023 οι απορριφθείσες ποσότητες στη θάλασσα ανήλθαν σε 8,8 εκατομμύρια κυβικά μέτρα ανακυκλωμένου νερού. Αν υπολογίσει κανείς, ότι το ανακυκλωμένο νερό, το οποίο πλέον βαφτίστηκε «ανακτήσιμο» κοστίζει περίπου 80 σεντ ανά κυβικό μέτρο για να εξαγνιστεί (δηλαδή να τύχει τριτοβάθμιας επεξεργασίας και να καταστεί κατάλληλο για άρδευση) τότε μαζί με τα εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού απορρίπτονται στη θάλασσα, και εκατομμύρια ευρώ. Συγκεκριμένα, η ανάκτηση των 8.800.000 κοστίζει πέραν των €7 εκατομμυρίων και συγκεκριμένα €7.040.000.

Όμως, στη θάλασσα δεν απορρίφθηκαν μόνο οι πιο πάνω ποσότητες αλλά πετάγονται εκατομμύρια άλλα κυβικά μέτρα ανακτήσιμου νερού από το εργοστάσιο επεξεργασίας της κατεχόμενης Μιας Μηλιάς, το οποίο εξυπηρετεί και τις δύο κοινότητες.  Με βάση επικαιροποιημένα στοιχεία, κάθε χρόνο χάνονται σχεδόν 11 εκατομμύρια κυβικά μέτρα ανακτήσιμου νερού (συγκεκριμένα 10.950.000 των οποίων η επεξεργασία κοστίζει περίπου €8.760.000. Ο υπολογισμός γίνεται με βάση τα 80 σεντ που κοστίζει το κάθε κυβικό μέτρο νερού για να τύχει επεξεργασίας. Το νερό χάνεται επειδή δεν κατέστη ακόμη δυνατό να στηθεί η υποδομή μεταφοράς του νερού στις ελεύθερες περιοχές, ενώ την ίδια ώρα δεν εξυπηρετείται ούτε η τουρκοκυπριακή κοινότητα δεδομένου ότι οι ποσότητες που της αναλογούν απορρίπτονται στον ποταμό Πεδιαίο, με το περισσότερο νερό να καταλήγει στη θάλασσα.  

Αξίζει να σημειωθεί, πως η κατασκευή του σταθμού της Μιας Μηλιάς άρχισε το Φεβρουάριο του 1996 και συμπληρώθηκε το Φεβρουάριο του 1998 οπότε και τέθηκε σε σταδιακή λειτουργία με την απόρριψη των οικιακών λυμάτων και στη συνέχεια των βιομηχανικών αποβλήτων. Βεβαίως, ο σταθμός άρχισε να λειτουργεί σταδιακά μέχρι να φτάσει στη σημερινή δυναμικότητα του που είναι η ημερήσια παραγωγή 30.000 κυβικών μέτρων ανακτήσιμου νερού. Αν θεωρήσουμε ότι αναβαθμίστηκε και λειτούργησε πλήρως το 2013 τότε συμπληρώθηκαν ήδη δέκα χρόνια λειτουργίας και παραγωγής ανακτήσιμου νερού.

Ωστόσο λόγω διαφωνιών ως προς τη διέλευση των αγωγών (οι Τούρκοι δεν επέτρεπαν να διέλθουν από στρατιωτικές ζώνες) το ανακτήσιμο νερό δεν μπορούσε να διοχετευθεί στις ελεύθερες περιοχές αλλά τα προβλήματα υπερπηδήθηκαν στη συνέχεια και η σχετική μελέτη ολοκληρώθηκε το 2016, οπόταν αν υπολογίζουμε και 3-4 χρόνια για υλοποίηση του έργου, μπορούμε να υποθέσουμε πως από το έτος 2020 θα μπορούσε να παράγει ανακτημένο νερό.  

Χοντρικά-χοντρικά, αν λάβουμε υπόψιν το έτος 2020, μέχρι σήμερα χάθηκαν περίπου 36 εκατομμύρια ανακτήσιμου νερού το οποίο απορρίφθηκε στον ποταμό Πεδιαίο και το οποίο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για άρδευση καλλιεργειών στην ευρύτερη περιοχή της Αθηαίνου. Το κόστος του νερού αυτού κυμαίνεται στα €28 εκατ. τα οποία επίσης χάνονται, υπό την έννοια ότι το κόστος καθαρισμού του νερού καταβάλλεται ήδη χωρίς τον νερό να αξιοποιείται. Αν ληφθεί υπόψιν ότι αυτή τη στιγμή στα φράγματα απομένουν 99.631.000 γίνεται αντιληπτό ότι το νερό της ανακύκλωσης είναι σημαντικό.

Το κόστος λειτουργίας του σταθμού της Μιας Μηλιάς ανερχόταν στις €230.000 μηνιαίως. Το εργοστάσιο έχει δυναμικότητα παραγωγής 30.000κμ λυμάτων ημερησίως και περιλαμβάνει σύστημα τριτοβάθμιας επεξεργασίας με τη χρήση της τεχνολογίας των μεμβρανών. Εξυπηρετεί τις δημαρχούμενες περιοχές Λευκωσίας, Αγ. Δομετίου, Έγκωμης, τμήματα των δημαρχούμενων περιοχών Στροβόλου και Αγλαντζιάς καθώς και τμήμα της κατεχόμενης περιοχής Λευκωσίας. Με βάση συμφωνία, το παραγόμενο νερό θα κατανέμεται (εάν και εφόσον ετοιμαστεί η απαραίτητη υποδομή) κατά 70% στην Ελληνοκυπριακή πλευρά και το υπόλοιπο 30% θα καταλήγει στην Τουρκοκυπριακή πλευρά.

Σημειώνεται ότι ο τέως δήμαρχος Λευκωσίας κ. Κωνσταντίνος Γιωρκάτζης απευθύνθηκε στην ΕΕ υποβάλλοντας αίτημα χρηματοδότησης των υποδομών μεταφοράς του νερού στις εγκαταστάσεις των δύο κοινοτήτων, εξασφαλίζοντας διαβεβαιώσεις για συνεισφορά της Ένωσης.

Απευθυνθήκαμε στο Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων ζητώντας ενημέρωση σχετικά με τη διαχείριση του ανακτημένου νερού από τα λύματα.

Σχετικά με τις ποσότητες ανακυκλωμένου νερού που διατίθενται για σκοπούς άρδευσης από τα αποχετευτικά συστήματα παγκυπρίως τα στοιχεία του Τμήματος δείχνουν ότι η τάση παραγωγής είναι αυξητική.

>Συνολικά από το έτος 2020 παρήχθησαν  περίπου 106 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού (106.100.000) εκ των οποίων τα 25,5 εκατομμύρια το έτος  2020, τα 25,1 το 2022, τα 27,3 το έτος 2022 και τα 28,2 εκατ. το έτος 2023.

>Απευθείας για άρδευση διατέθηκαν 63.100.000. Για εμπλουτισμό των υπογείων υδάτων διατέθηκαν 28.400.000. Στον  ποταμό Οβγό απορρίφθηκαν 5.800.000 ενώ στη θάλασσα απορρίφθηκαν 8.800.000.

Με βάση τα πιο πάνω προκύπτει πως απευθείας για άρδευση διατίθεται περίπου το 60% του ανακτήσιμου νερού.

Αν θεωρηθεί ότι το επόμενο χρονικό διάστημα  θα παράγεται αντίστοιχη ποσότητα του έτους 2023, τότε θα πρέπει να προσθέσουμε άλλα περίπου 14,5 εκατομμύρια κυβικά τα οποία θα ενταχθούν στο σύστημα με την δημιουργία νέων σταθμών επεξεργασίας λυμάτων στο Παραλίμνι και την Άχνα καθώς και τις ποσότητες του εργοστασίου της Μιας Μηλιάς. Στην περίπτωση αυτή, η συνολική υφιστάμενη παραγωγή θα κυμαίνεται στα 42 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού.

 Το Τμήμα Υδάτων σημειώνει ότι το ανακυκλωμένο νερό, πέραν της χρήσης του για κάλυψη αρδευτικών αναγκών, χρησιμοποιείται επίσης για τον εμπλουτισμό υδροφορέων, για την άρδευση αστικών και περιαστικών χώρων, για βιομηχανική χρήση και για την άρδευση γηπέδων γκολφ

Σε ερώτηση ως προς το ποσοστό των αναγκών άρδευσης που καλύπτουν οι παραγόμενες ποσότητες, δόθηκε η ακόλουθη απάντηση η οποία δεν αποτυπώνει με αριθμούς την εικόνα που επικρατεί: « Το ακριβές ποσοστό κάλυψης των αναγκών άρδευσης παγκύπρια από ανακυκλωμένο νερό μπορεί να διαφέρει ανάλογα με τις ετήσιες μεταβολές στις ανάγκες άρδευσης και τις συγκεκριμένες συνθήκες σε διάφορες περιοχές της Κύπρου. Ο υπολογισμός του ακριβούς ποσοστού εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως οι ετήσιες μεταβολές στις καιρικές συνθήκες, οι τοπικές ανάγκες άρδευσης, η ικανότητα και αποδοτικότητα των μονάδων επεξεργασίας λυμάτων, και η συγκεκριμένη γεωργική δραστηριότητα στην κάθε περιοχή. Συνεπώς, το ποσοστό κάλυψης μπορεί να διαφέρει σημαντικά ανάλογα με το ποια ΚΥΕ εξετάζουμε και τις τοπικές συνθήκες».

Στην ερώτηση ως προς τις ανάγκες που καλύπτει το ανακτήσιμο νερό, η απάντηση είναι η ακόλουθη:«Οι χρήσεις του ανακυκλωμένου νερού στην Κύπρο είναι ποικίλες και καλύπτουν διάφορους τομείς, συμβάλλοντας στην εξοικονόμηση υδάτινων πόρων και την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης».

Οι κύριες χρήσεις του ανακυκλωμένου νερού στην Κύπρο είναι :

1. Άρδευση Γεωργικών Καλλιεργειών

Η άρδευση γεωργικών εκτάσεων είναι η κύρια χρήση του ανακυκλωμένου νερού στην Κύπρο. Το νερό αυτό χρησιμοποιείται για την άρδευση καλλιεργειών όπως ελιές, αμπέλια, εσπεριδοειδή για τα οποία επιτρέπεται η χρήση του ανακυκλωμένου νερού σύμφωνα με τον κώδικα ορθής γεωργική πρακτικής.

2. Εμπλουτισμός Υδροφορέων

Το ανακυκλωμένο νερό χρησιμοποιείται επίσης για τον εμπλουτισμό υπόγειων υδροφορέων, συμβάλλοντας έτσι στην αναπλήρωση των αποθεμάτων υπόγειου νερού και στη διατήρηση των υδάτινων πόρων. Αυτή η πρακτική έχει διπλή χρησιμότητα: όχι μόνο προστατεύει και αποκαθιστά τον υδροφορέα, αλλά το νερό που εμπλουτίζεται χρησιμοποιείται στη συνέχεια για άρδευση. Με αυτόν τον τρόπο, βοηθά στη διατήρηση των φυσικών υδάτινων αποθεμάτων, εξασφαλίζοντας την επάρκεια νερού για γεωργικούς και άλλους σκοπούς, ακόμη και κατά τις περιόδους ξηρασίας.

3. Άρδευση Αστικών και Περιαστικών Χώρων

Το ανακυκλωμένο νερό χρησιμοποιείται για την άρδευση πάρκων, κήπων, αθλητικών εγκαταστάσεων, και άλλων δημόσιων και ιδιωτικών πράσινων χώρων στις αστικές και περιαστικές περιοχές.

4. Βιομηχανική Χρήση

Ορισμένες βιομηχανίες στην Κύπρο χρησιμοποιούν ανακυκλωμένο νερό για διάφορες διαδικασίες όπως η ψύξη, ο καθαρισμός και άλλες βιομηχανικές εφαρμογές.

5. Αρδευση Γηπέδων Γκολφ

Το Τμήμα αναφέρει, πως τα γήπεδα γκολφ στην Κύπρο, τα οποία απαιτούν μεγάλες ποσότητες νερού για τη συντήρησή τους, χρησιμοποιούν ανακυκλωμένο νερό για την άρδευση των χλοοταπήτων και των διαφόρων εγκαταστάσεων τους.

Που καταλήγει το ανακτήσιμο νερό σε περίοδο πολυομβρίας

Στο ερώτημα «που καταλήγουν οι ποσότητες ανακτήσιμου νερού που δεν αξιοποιούνται τους χειμερινούς μήνες ή και άλλες περιόδους με πολυομβρία, η απάντηση είναι η ακόλουθη:

Όσον αφορά τη διαχείριση του ανακυκλωμένου νερού κατά τους χειμερινούς μήνες ή σε περιόδους με έντονη βροχόπτωση, το νερό δεν χρησιμοποιείται πλήρως για άρδευση ή άλλες χρήσεις λόγω της μειωμένης ζήτησης. Σε αυτές τις περιόδους, το νερό αποθηκεύεται σε δεξαμενές χειμερινής αποθήκευσης, φράγματα ή χρησιμοποιείται για τον εμπλουτισμό υδροφορέων. Σε περιπτώσεις εξαιρετικά υψηλής βροχόπτωσης, γίνεται απόρριψη του ανακυκλωμένου νερού σε φυσικούς αποδέκτες.

Η απόρριψη ανακυκλωμένου νερού σε φυσικούς αποδέκτες υπόκειται σε αυστηρούς περιβαλλοντικούς κανονισμούς για να διασφαλιστεί ότι δεν προκαλεί ρύπανση ή βλάβη στο οικοσύστημα. Αυτή η διαδικασία απαιτεί άδεια από το Τμήμα Περιβάλλοντος του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος.

Στο ερώτημα «κατά πόσον υπάρχει προοπτική αύξησης των ποσοτήτων ανακτήσιμου νερού με την προωθούμενη αύξηση των αποχετευτικών συστημάτων και αν ναι, πόσες ποσότητες δυνατόν να παραχθούν και ποια η πιθανή χρήση τους», το Τμήμα απαντά ότι:

Με την ολοκλήρωση της κατασκευής και λειτουργίας των παρακάτω έργων, και δεδομένου ότι τα υποστατικά που βρίσκονται στους εξυπηρετούμενους οικισμούς θα συνδεθούν με τα αποχετευτικά συστήματα, υπάρχει η δυνατότητα να αυξηθούν οι παραγόμενες ποσότητες ανακτημένου νερού, το οποίο θα εξυπηρετεί αρδευτικές και εμπλουτιστικές ανάγκες.

  • Προγραμματίζεται η επέκταση της τριτοβάθμιας επεξεργασίας του Σταθμού Επεξεργασίας Λυμάτων Παραλιμνίου – Αγίας Νάπας με σχεδιαστική δυναμικότητα επιπλέον 10.000 m³/ημέρα.
  • Προγραμματίζεται η έναρξη της μελέτης για τον σταθμό της Αραδίππου – Λειβάδια – Πύλα – Ορόκλινη.
  • Ολοκληρώθηκε ο Σταθμός Επεξεργασίας Λυμάτων στην Άχνα με σχεδιαστική δυναμικότητα 10.644 m³/ημέρα.
  • Θα ολοκληρωθούν οι μελέτες και θα κατασκευαστεί ο σταθμός στην Πόλη Χρυσοχούς.
  • Προγραμματίζεται η έναρξη της μελέτης για τον σταθμό Επισκοπής – Τραχώνι, Ύψωνα, Ερήμη, Κολόσσι.
  • Από την τελευταία απάντηση προκύπτει πως μόνο από τους σταθμούς επεξεργασίας στην Άχνα και το Παραλίμνι θα παράγονται άλλες περίπου 20.000 κυβικά μέτρα νερού στα οποία θα φτάνουν τα €7.300.000 κυβικά μέτρα ετησίως.

Σημαντικό παράδειγμα δικοικοτικής συνεργασίας

Το έργο Μιας Μηλιάς είχε συνολικό προϋπολογισμό περίπου 29 εκατομμύρια ευρώ και συγχρηματοδοτήθηκε από το Συμβούλιο Αποχετεύσεων Λευκωσίας (70%) και την Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλαίσιο του Προγράμματος Βοήθειας προς την Τουρκοκυπριακή Κοινότητα (30%). Το έργο υλοποιήθηκε από το Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών στο πλαίσιο του Προγράμματος Συνεταιρισμός για το Μέλλον (UNDP-PFF) και είναι το μεγαλύτερο που εκτελείται από το UNDP-PFF στην Κύπρο.

Το έργο θεωρήθηκε από τους εμπνευστές του ένα σημαντικό παράδειγμα δικοινοτικής συνεργασίας στην Κύπρο. Η Μονάδα Επεξεργασίας Λυμάτων Λευκωσίας άρχισε να λειτουργεί το 1980. Το 2003 άρχισε να αντιμετωπίζει περιβαλλοντικά προβλήματα και λήφθηκε απόφαση για εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεων. Οι εργασίες για την καινούργια και υπερσύγχρονη μονάδα ξεκίνησαν τον Μάρτιο 2010 ενώ η μονάδα μπήκε σε δοκιμαστική λειτουργία τον Ιούνιο 2013.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστήριξε πλήρως το έργο από τα πρώτα κιόλας στάδια, καλύπτοντας όλα τα έξοδα σχεδιασμού και 30% του συνολικού κόστους κατασκευής της νέας μονάδας.

Η νέα μονάδα είναι σε θέση να επεξεργαστεί κατά μέσο όρο 30,000 κυβικά μέτρα λυμάτων ημερησίως – ποσότητα που αντιστοιχεί σε πληθυσμό 270.000 ατόμων – και αυτό με τη χρήση τεχνολογιών αιχμής (βιοαντιδραστήρες μεμβρανών) σύμφωνα με τα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιπλέον, η νέα μονάδα μπορεί να μετατρέψει το ενεργειακό περιεχόμενο βιοστερεών σε πράσινη ηλεκτρική ενέργεια και οργανικά λιπάσματα, συμβάλλοντας έτσι στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα και στη μείωση του φυσικού και περιβαλλοντικού «αποτυπώματος» που οφείλεται στη συλλογή και επεξεργασία λυμάτων στο νησί. 

Αναλόγως του είδους της καλλιέργειας και του συστήματος εναλλαγής καλλιεργειών, περίπου 500 εκτάρια γης θα μπορούν να ποτιστούν με το επεξεργασμένο νερό, μειώνοντας έτσι την υπερεκχείλιση των υπόγειων υδάτων στην περιοχή και βελτιώνοντας τους υδάτινους πόρους και την προστασία των υδάτων·

Σημειώνεται, ότι πέραν των 3.000 τόνων ξηρών στερεών που είναι κατάλληλοι για χρήση ως φυσικό λίπασμα θα παράγονται σε ετήσια βάση.

Σταθμοί Βαθιάς Γωνιάς και Ανθούπολης

Το Εργοστάσιο Επεξεργασίας Λυμάτων Ανθούπολης που λειτούργησε στις αρχές του 2008,έχει δυναμικότητα 13.000κ.μ. λυμάτων ημερησίως και περιλαμβάνει σύστημα τριτοβάθμιας επεξεργασίας με τη χρήση της τεχνολογίας των μεμβρανών. Εξυπηρετεί τις δημαρχούμενες περιοχές Λακατάμιας, Τσερίου και μέρος της δημαρχούμενης περιοχής Στροβόλου, ενώ μελλοντικά αναμένεται να δέχεται λύματα και από κάποιες από τις Κοινότητες που εντάχθηκαν στα όρια του Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λευκωσίας με το πρόγραμμα εφαρμογής της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Κοκκινοτριμιθιά, Παλιομέτοχο, Αγ. Τριμιθιάς).

Το Εργοστάσιο Επεξεργασίας Λυμάτων Βαθειάς Γωνιάς έχει δυναμικότητα 22.000κμ λυμάτων ημερησίως και περιλαμβάνει σύστημα τριτοβάθμιας επεξεργασίας με τη χρήση της τεχνολογίας των μεμβρανών. Εξυπηρετεί τις δημαρχούμενες περιοχές Γερίου, Λατσιών και μέρος των δημαρχούμενων περιοχών Αγλαντζιάς και Στροβόλου, ενώ μελλοντικά αναμένεται να δέχεται λύματα και από κάποιες από τις Κοινότητες που εντάχθηκαν στα όρια του Συμβουλίου Αποχετεύσεων Λευκωσίας με το πρόγραμμα εφαρμογής της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Πέρα Χωριό, Νήσου, Λύμπια και Δήμος Ιδαλίου).