Ένα εμβληματικό επετειακό συνέδριο 31 Οκτωβρίου – 2 Νοεμβρίου 2025 – Συνδιοργάνωση 13 + 3 φορέων Κύπρου και Ελλάδας, με πέραν των 110 ομιλητών
«Όταν πια είδαμε κι αποείδαμε
με τα τηλεγραφήματα και τες πρεσβείες
κλείσαμε τη μικρή ζωή μας σ΄ ένα φάκελο
και γράψαμε με κόκκινο μελάνι στη διεύθυνση:
Αξιότιμον Ελληνικόν Κυπριακόν Λαόν,
Οδός Ελευθερίας ή Θανάτου
Χωριά και πόλεις, Κύπρον».
Έτσι αποτύπωσε ο Γιάννης Παπαδόπουλος, το ξέσπασμα του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ, εβδομήντα χρόνια πριν, την 1η Απριλίου 1955.
ΕΟΚΑ: Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών, οργάνωση βγαλμένη από τους πόθους, τις ελπίδες, τις απογοητεύσεις και τα οράματα των Ελλήνων Κυπρίων.
Κατά τις 13 δεκαετίες που προηγήθηκαν, οι Έλληνες Κύπριοι πέρασαν, επανειλημμένα, από την ενίσχυση των ελπίδων για ένωση με την Ελλάδα στην οδυνηρή διάψευση. Οι διαψεύσεις: ζήτημα γεωγραφίας, διεθνών συμφερόντων και πολιτικών επιλογών, σε κρίσιμες στιγμές. Μετά και το αποτέλεσμα του ενωτικού δημοψηφίσματος του 1950 και το «never» του Henry Hopkinson (1954), ήταν σαφές πως η εκδήλωση απελευθερωτικού αγώνα αποτελούσε αναγκαιότητα, την οποίαν επιβεβαίωσε και η απήχηση στον κυπριακό λαό.
«Αυτό τ’ όμορφο όνομα ΕΟΚΑ πού ήταν κρυμμένο τόσους αιώνες και περίμενε;», αναρωτιέται ο Κώστας Μόντης. Ορθά προέβλεψε ο Γιώργος Σεφέρης, το 1953: ο «μαντατοφόρος» έτρεξε και έφερε στους επαρμένους Βρετανούς «το φοβερό μήνυμα της Σαλαμίνας».
Ο Αγώνας της ΕΟΚΑ ο οποίος μας «εθέσπισεν» ως ελεύθερο κράτος, αποτέλεσε την τελευταία επανάσταση της ελληνικής ιστορίας, για την ενσωμάτωση «αλύτρωτης» περιοχής στο ελληνικό κράτος και, παράλληλα, εντάσσεται στο διεθνές αντιαποικιακό κίνημα.
Η βιβλιογραφία, ξένη και ελληνική, περιλαμβάνει πλήθος μελετών, οι οποίες εστιάζουν στον Αγώνα της ΕΟΚΑ ή τον προβάλλουν, ως σημαντικό κεφάλαιο ευρύτερων εξιστορήσεων. Ωστόσο, στο πλαίσιο της εβδομηκοστής επετείου, και καθώς όλο και περισσότερο αρχειακό υλικό καθίσταται προσβάσιμο, κρίνεται απαραίτητη μία συνολική επανεξέταση, επαναξιολόγηση και ανάδειξη πτυχών του αγώνα που ξεκίνησε με στόχο την αυτοδιάθεση – ένωση και οδήγησε στη γέννηση της ανεξάρτητης Κυπριακής Δημοκρατίας. Επιπλέον, ανιστόρητες αναθεωρήσεις και ερμηνείες προβάλλουν την ανάγκη καλλιέργειας της ιστορικής μνήμης και διάδοσης της ιστορικής γνώσης, μέσα από τις πηγές.
Επετειακά, και με ζητούμενο την παραγωγή τεκμηριωμένου ιστορικού λόγου, το Ίδρυμα Απελευθερωτικού Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-1959, η Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου, το Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας, το Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-1959, οι Σύνδεσμοι Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-1959, το Ίδρυμα Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄, το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Κύπρου, το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΑΠΘ, το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΕΚΠΑ, το Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών, η Νομική Σχολή Πανεπιστημίου Λευκωσίας, το Κέντρο Μελετών Τάσσος Παπαδόπουλος και η Ένωση Προφορικής Ιστορίας Κύπρου διοργανώνουν επιστημονικό συνέδριο με τίτλο: «70 χρόνια από τον Αγώνα της ΕΟΚΑ: Απόηχοι, αναλύσεις, επανεκτιμήσεις».
Οπωσδήποτε, η διοργάνωση του Συνεδρίου θα ήταν αδύνατη άνευ της στήριξης των χορηγών: Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου, Συμβουλίου Ιστορικής Μνήμης Αγώνα ΕΟΚΑ, Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, ΟΠΑΠ Κύπρου, Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Κύπρου, Κέντρου Μελετών Τάσσος Παπαδόπουλος, Δικηγορικής Εταιρείας Αιμιλιανίδης & Κατσαρός και Ιδρύματος Πολύκαρπος Γιωρκάτζης. Χορηγός επικοινωνίας το ΡΙΚ. Συνεργαζόμενοι φορείς ο Όμιλος Λογοτεχνίας και Κριτικής, το Κέντρο Μελετών Γρηγόρης Αυξεντίου και το Πολιτιστικό Ίδρυμα Μόδεστος Παντελή και υποστηρικτής ο Αληθινός Λόγος.
Οι εργασίες του Συνεδρίου, το οποίο τελεί υπό την αιγίδα του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Νίκου Χριστοδουλίδη, θα λάβουν χώρα κατά το τριήμερο 31 Οκτωβρίου-2 Νοεμβρίου 2025, στα Κεντρικά Κτήρια του Πανεπιστημίου Κύπρου (Καλλιπόλεως 75). Το απόγευμα της Παρασκευής, τις ομιλίες του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Νίκου Χριστοδουλίδη και του Αρχιεπισκόπου Κύπρου κ.κ. Γεωργίου θα ακολουθήσει στρογγυλή τράπεζα αγωνιστών της ΕΟΚΑ, με συντονιστή τον καθηγητή Πέτρο Παπαπολυβίου. Άλλωστε, όπως σημειώνει και ο Οδυσσέας Ελύτης, «η ζωντανή αλήθεια, βρίσκεται στην ιστορία, όπως την ανακαλύπτεις ν’ αναδύεται από την προσωπική εμπειρία και τα γεγονότα ή τα μνημεία την υπομνηματίζουν και την εικονογραφούν».
Το Σάββατο και την Κυριακή, θα διεξαχθούν 26 παράλληλες συνεδρίες (από τις οποίες οι δύο στα Αγγλικά), σε τρεις αίθουσες, καλύπτοντας πλήθος και ποικιλία θεματικών. Θα λάβουν τον λόγο, με δεκαπεντάλεπτες ανακοινώσεις, περισσότεροι από 110 ομιλητές, από την Κύπρο, την Ελλάδα και το εξωτερικό και θα προσφέρεται χρόνος για συζήτηση με το κοινό. Συνεπώς, οι παρόντες θα βιώσουν το δίλημμα της επιλογής ομιλιών, βάσει των ενδιαφερόντων τους.
Το απόγευμα του Σαββάτου, είναι προγραμματισμένη στρογγυλή τράπεζα ακαδημαϊκών, με συντονιστή τον ομότιμο καθηγητή ΕΚΠΑ Πασχάλη Κιτρομηλίδη.
Ενδεχομένως, ορισμένοι θεωρήσουν τον αριθμό των εισηγήσεων υπερβολικό. Αποτέλεσε συνειδητή επιλογή της Οργανωτικής Επιτροπής και της Επιστημονικής ένα ευρύ, συμπεριληπτικό συνέδριο, ως πλαίσιο συνάντησης επιστημόνων και άλλων μελετητών ποικίλων ειδικοτήτων, με κοινό σημείο αναφοράς την ενασχόληση με τον Αγώνα και την αγάπη για την έρευνα.
Πώς προετοιμάστηκε ο Αγώνας της ΕΟΚΑ;
Ποιες οι διπλωματικές εξελίξεις, που τον σημάδεψαν;
Ποια η συμβολή της Εκκλησίας σε αυτόν;
Πώς συμπλέκεται η ιστορία της εκπαίδευσης με τον Αγώνα της ΕΟΚΑ;
Ποια η απήχηση του εθνικοαπελευθερωτικού μας αγώνα στην ελλαδική και διεθνή διανόηση;
Πώς καταγράφηκε ο Αγώνας στον εγχώριο και διεθνή Τύπο;
Ποιος ο ρόλος συγκεκριμένων προσώπων, επώνυμων και αφανών, στον Αγώνα;
Πώς συνδέεται ο Αγώνας της ΕΟΚΑ με τα απελευθερωτικά κινήματα άλλων αποικιών;
Πώς αντιμετώπισαν τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων Κυπρίων οι Αρμένιοι, οι Λατίνοι και οι Μαρωνίτες;
Πώς αποτυπώθηκε ο Αγώνας στις εικαστικές τέχνες και τη λογοτεχνία;
Ποια η αντανάκλαση του Αγώνα της ΕΟΚΑ στη συλλογική μνήμη;
Αυτά είναι ορισμένα μόνο από τα ερωτήματα, στα οποία θα αναζητηθούν απαντήσεις, με στόχο τον εμπλουτισμό της ακαδημαϊκής αλλά και της ευρύτερης συζήτησης για τον Αγώνα της ΕΟΚΑ, τοπικά και διεθνώς.
Μέσα από τις ανακοινώσεις και τις συζητήσεις, στις στρογγυλές τράπεζες ανάμεσα στους επιστήμονες, τους αγωνιστές και με το κοινό, θα αναπτυχθεί ένας γόνιμος, ουσιαστικός διάλογος ανάμεσα σε παράλληλες και διασταυρούμενες αφηγήσεις, θα τεθούν επί τάπητος προβληματισμοί και θα αναδειχθούν αθέατες ή ανεπαρκώς φωτισμένες πτυχές του Αγώνα. Η διπλωματική ιστορία και η πολιτική θα συναντήσει τον ρόλο και τον λόγο της Εκκλησίας και της εκπαίδευσης, τα στρατιωτικά γεγονότα, τις προφορικές μαρτυρίες, νομικές προσεγγίσεις, ψυχολογικές προεκτάσεις, την προπαγάνδα και, βεβαίως, τις εικαστικές τέχνες, την ποίηση και την πεζογραφία.
Το τέλος των εργασιών θα ακολουθήσει η έκδοση Πρακτικών (βάσει συγκεκριμένων προδιαγραφών), όπου οι συμμετέχοντες θα αναπτύξουν εκτενέστερα το θέμα τους, συνεισφέροντας στη βιβλιογραφία.
Βάσει των παραπάνω, καθίσταται σαφές πως πρόκειται για το μεγαλύτερο συνέδριο που διοργανώθηκε ποτέ, για την περίοδο 1955-1959, και το τελευταίο, προφανώς, όπου οι ιστορικοί θα συνομιλήσουν με πρόσωπα που έζησαν τον Αγώνα. Επιπλέον, δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητη η ανεπανάληπτη συνένωση ατόμων, γενεών, θεσμών και φορέων, για την ιστορική μνήμη.
Ας μην λησμονούμε, άλλωστε, πως η τίμηση των εθνικών επετείων δεν αφορά μόνο το παρελθόν. Ο τρόπος, με τον οποίον επιλέγουμε να προβάλλουμε ή να υποβαθμίζουμε τα ιστορικά γεγονότα, να εμπνεόμαστε από την ιδεολογία τους ή να την αγνοούμε, να αναζητούμε διδάγματα ή να αδιαφορούμε, φανερώνει τους προσανατολισμούς του παρόντος και προδιαγράφει το μέλλον.
Καλούνται επιστήμονες, φοιτητές, μαθητές και άλλους φιλίστορες να τιμήσουν με την παρουσία αλλά και τις παρεμβάσεις τους το συνέδριο και τον Αγώνα. Η γνώση εμπλουτίζεται και ανανεώνεται μέσα από τον διάλογο, βάσει τεκμηρίων και έρευνας, με σεβασμό. Όποιος βρεθεί στο Συνέδριο θα βιώσει αυτή την εμπειρία, θα παρακολουθήσει την ιστορική γνώση να ανεβαίνει ψηλότερα και να διευρύνεται, από το παρελθόν, στο παρόν, για το μέλλον.
Οργανωτική Επιτροπή
Χαράλαμπος Αλεξάνδρου
Σωτηρούλα Βασιλείου
Αναστασία Γιάγκου
Μιχάλης Σταυρή
Ανδρέας Χριστοφή
Επιστημονική Επιτροπή
Αχιλλεύς Αιμιλιανίδης
Γεώργιος Καζαμίας
Ιάκωβος Μιχαηλίδης
Πέτρος Παπαπολυβίου
Ευάνθης Χατζηβασιλείου
Για το πρόγραμμα του Συνεδρίου, τις περιλήψεις των εισηγήσεων και τα βιογραφικά των ομιλητών: eoka.org.cy/conference2025.
Περισσότερες πληροφορίες και παρουσίες: 22305001, 22314659, 22430008, 99791521, 99421241, idryma@eoka.org.cy, archive@amf.org.cy.
Θα δοθούν βεβαιώσεις παρακολούθησης.
*Δρ Ιστορίας
