Τι δείχνει μεγάλη έρευνα του Δρ. Αλέξανδρου Αποστολίδη για την τουρκοκυπριακή οικονομία και τις επιπτώσεις από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία
Ενδιαφέροντα στοιχεία προκύπτουν από έρευνα που έκανε o ερευνητής στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου Αλέξανδρος Αποστολίδης και την οποία δημοσιεύει το Ινστιτούτο Μελετών Πολιτικής και Δημοκρατίας, σε σχέση με την οικονομία των κατεχομένων και τις επιπτώσεις από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2022 και το τέλος της σύγκρουσης δεν φαίνεται στο εγγύς μέλλον και, σύμφωνα με τον Αλέξανδρο Αποστολίδη, η εισβολή στην Ουκρανία ώθησε την έξοδο Ουκρανών που αναζητούσαν καταφύγιο και Ρώσων που ήθελαν να αποφύγουν τις συνέπειες της στρατιωτικής κινητοποίησης και των δυτικών κυρώσεων. Μέρος αυτής της εκροής ανθρώπων και κεφαλαίων βρήκε καταφύγιο στη λεγόμενη “ΤΔΒΚ”, η οποία δεν συμμετέχει στις κυρώσεις της Δύσης κατά της Ρωσίας, όπως δεν συμμετέχει και η Τουρκία.
«Αν και υπήρχαν μερικές θετικές επιπτώσεις από την εισροή ατόμων και κεφαλαίων, η Τουρκοκυπριακή Κοινότητα (ΤΚ) έχει επηρεαστεί περισσότερο αρνητικά παρά θετικά από τον πόλεμο. Η τουρκοκυπριακή οικονομία δεν ήταν υγιής πριν από τον πόλεμο. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας συρρικνώθηκε περαιτέρω κατά 16.2% και η ανάπτυξη το 2021 ήταν πολύ αναιμική, με αύξηση μόνο 4%», σημειώνει.
Ένας από τους κύριους λόγους της αδυναμίας ανάκαμψης, με βάση πάντα τα όσα αναφέρονται στην έρευνα του κ. Αποστολίδη, είναι ο ψηλός πληθωρισμός στην ΤΚ οικονομία, που σχετίζεται με τον αυξημένο πληθωρισμό στην Τουρκία, λόγω της ανορθόδοξης συναλλαγματικής πολιτικής της Τουρκίας.
Η σύγκριση, μάλιστα, συνοπτικών στατιστικών στοιχείων της ΤΚ οικονομίας σε σύγκριση με τις περιοχές υπό τον έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας δείχνει το βάθος των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η ΤΚ οικονομία.
Συγκριτικά στατιστικά στοιχεία για το 2021
Πραγματικό ΑΕΠ (μεταφρασμένο σε ευρώ)
– Κυπριακή Δημοκρατία €22,9 δισ.
– Κατεχόμενα €2 δισ.
Πραγματικό Κατά κεφαλήν ΑΕΠ (μεταφρασμένο σε Ευρώ)
– Κυπριακή Δημοκρατία €25,476
– Κατεχόμενα €9,446
Αύξηση πραγματικού ΑΕΠ 2020-2021
– Κυπριακή Δημοκρατία 6,6%
– Κατεχόμενα 3,9%
Ποσοστό ανεργίας
– Κυπριακή Δημοκρατία 7,5%
– Κατεχόμενα 7,8%
Πληθωρισμός
– Κυπριακή Δημοκρατία 2,5%
– Κατεχόμενα 84,88%
Δημοσιονομικό έλλειμμα ως ποσοστό του ΑΕΠ
– Κυπριακή Δημοκρατία -1,7%
– Κατεχόμενα -4,9%
Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών ως ποσοστό του ΑΕΠ
– Κυπριακή Δημοκρατία -7,3%
– Κατεχόμενα -1,4%
Οι συναλλαγματικές ισοτιμίες, να σημειωθεί, υπολογίζονται με βάση τη μέση ετήσια συναλλαγματική ισοτιμία της τουρκικής λίρας με το ευρώ για το 2021.
Η παραοικονομία στα κατεχόμενα
Τα πιο πάνω στοιχεία, όπως μας εξήγησε ο Δρ. Αποστολίδης, δεν περιλαμβάνουν την παραοικονομία, η οποία είναι πολύ μεγαλύτερη στην οικονομία της TΚ κοινότητας.
«Οι εκτιμήσεις για την άτυπη οικονομία της ΤΚ κοινότητας κυμαίνονται από 60% έως 75% του ΑΕΠ. Συγκριτικά, η άτυπη οικονομία στις περιοχές υπό τον έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας υπολογίζεται στο 3% έως 25% του ΑΕΠ. Έτσι, η διαφορά στο ΑΕΠ μεταξύ της Δημοκρατίας της Κύπρου και της τουρκοκυπριακής κοινότητας δεν είναι τόσο μεγάλη όσο φαίνεται στα επίσημα στατιστικά στοιχεία αλλά το κατά κεφαλήν εισόδημα των ΤΚ παραμένει σημαντικά χαμηλότερο από το κατά κεφαλήν εισόδημα στις περιοχές υπό τον έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας», εξήγησε.
Προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα, ο Δρ. Αποστολίδης μάς ανέφερεότι η αύξηση του πληθωρισμού επηρεάζει το βιοτικό επίπεδο εκείνων των Τουρκοκυπρίων των οποίων τα εισοδήματα πληρώνονται αποκλειστικά σε τουρκικές λίρες. «Αυτή η μερίδα βρίσκεται σε δυσμενέστερη θέση, αφού το μεγαλύτερο μέρος της κατανάλωσης βασίζεται άμεσα ή έμμεσα σε ξένα νομίσματα και το τραπεζικό σύστημα είναι βασισμένο σε αυτά τα ξένα νομίσματα. Επίσης, σημαντικά τμήματα της κατανάλωσης και επενδύσεων των ΤΚ, όπως οχήματα και ακίνητα, καθώς και η ενοικίαση στέγης, κινούνται σε διαφορετικά νομίσματα και όχι σε τουρκικές λίρες», τόνισε.
Η αύξηση τιμών τροφίμων και ενέργειας
Επιπρόσθετα, η εισβολή στην Ουκρανία από τη Ρωσία έχει επιταχύνει τον ρυθμό αύξησης των τιμών, αφού η εισβολή προκάλεσε την αύξηση των τιμών της ενέργειας, των καυσίμων και των τροφίμων.
«Τον Φεβρουάριο του 2022 οι τιμές τροφίμων έφτασαν το 77,5% σε σύγκριση με τον προηγούμενο Φεβρουάριο. Η ανοδική τάση συνεχίστηκε το καλοκαίρι και τον Δεκέμβριο του 2022 οι τιμές τροφίμων ήταν ψηλότερες κατά 98.7% σε σύγκριση με τον προηγούμενο Δεκέμβριο. Αυτό καθιστά τον πληθωρισμό τροφίμων της ΤΚ κοινότητας ως τον τέταρτο υψηλότερο παγκοσμίως, μετά τη Ζιμπάμπουε, τον Λίβανο και τη Βενεζουέλα. Ως αποτέλεσμα, η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών έχει διαβρωθεί από τον αυξανόμενο πληθωρισμό που προκάλεσε ο πόλεμος στην Ουκρανία», υπογράμμισε ο δρ. Αποστολίδης.
Αυτό, εξηγεί, δημιουργεί μεγάλα προβλήματα για τα τουρκοκυπριακά νοικοκυριά και προκαλεί απώλεια ανταγωνιστικότητας για τις ΤΚ βιομηχανίες, μεγεθύνοντας τις δημοσιονομικές ανισορροπίες. «Οι αυξήσεις τιμών οδηγούν σε προβληματική παροχή βασικών υπηρεσιών, όπως η ηλεκτρική ενέργεια. Σύμφωνα με την «τουρκοκυπριακή αρχή ηλεκτρικής ενέργειας» (KIBTEK), το 2022 σημειώθηκαν 5,277 διακοπές ρεύματος. Δεδομένου ότι το χρηματοπιστωτικό σύστημα των κατεχομένων είναι συνδεδεμένο με το τουρκικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα δεν έλαβαν καμία περαιτέρω απόφαση σχετικά με κυρώσεις που στοχεύουν τη Ρωσία ή άτομα που είχαν σχέσεις με το ρωσικό κράτος, αφού η Τουρκία δεν συμμετέχει στις κυρώσεις. Σαν αποτέλεσμα, υπήρξαν αυξημένες ροές κεφαλαίου από τη Ρωσία, ιδίως στον κατασκευαστικό τομέα στην “ΤΔΒΚ”», σημειώνει.
Αυξανόμενο ενδιαφέρον για κατασκευές
Το αυξανόμενο ενδιαφέρον των ξένων αγοραστών είναι μια επίπτωση του πολέμου στην Ουκρανία που για τον κατασκευαστικό τομέα δημιουργεί και κοινωνικά προβλήματα αφού παρατηρείται σημαντική αύξηση στις τιμές των κατοικιών και των τιμών ενοικίασης. Οι Τουρκοκύπριοι, όπως αναφέρει ο Αλέξανδρος Αποστολίδης, που θα ήθελαν να ενοικιάσουν ή να αγοράσουν σπίτι έχουν να αντιμετωπίσουν την αυξημένη ζήτηση από ξένους αγοραστές αλλά και το γεγονός ότι η αγορά ακινήτων λειτουργεί σε λίρες στερλίνας και η αξία της τουρκικής λίρας, του κύριου νομίσματος για τους μισθούς των Τουρκοκυπρίων, υποτιμάται.
Στην έρευνα τονίζεται επίσης πως μετά την έναρξη του πολέμου παρατηρήθηκαν αυξημένες αφίξεις ατόμων από τη Ρωσία. Από το 1,634,560 αφίξεις στο αεροδρόμιο Τύμβου/ Ερκάν το 2022, ο αριθμός των αφίξεων ατόμων από τη Ρωσία ήταν 32,442 (ήταν 5,500 το 2021) και από την Ουκρανία ήταν 8,410 (ήταν 3,054 το 2021). Επιπλέον, τα σημεία διέλευσης της πράσινης γραμμής συνέβαλαν κι αυτά στην αύξηση του αριθμού επισκεπτών από την Ουκρανία και τη Ρωσία. Το 2022 υπήρξαν 59,823 διελεύσεις από Ρώσους (ήταν 17,757 το 2021) και 33,456 για τους Ουκρανούς (ήταν 8,431 το 2021).
Το αυξανόμενο ενδιαφέρον από τη Ρωσία για αφίξεις και επενδύσεις στην οικονομία της «ΤΔΒΚ» αναφέρθηκε από τον ούτω καλούμενο «υπουργό μεταφορών» σαν ο λόγος που δυο ρωσικές αεροπορικές εταιρείες θα προσπαθούσαν να πραγματοποιήσουν απευθείας ή ενδιάμεσες πτήσεις προς το αεροδρόμιο Τύμβου / Ερκάν το 2023.
Στο επίκεντρο το Τρίκωμο για αγορά και ανάπτυξη ακινήτων
Το θετικό αποτέλεσμα για την οικονομία της τουρκοκυπριακής κοινότητας λόγω της εισροής ανθρώπων και κεφαλαίων επικεντρώνεται σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές και συγκεκριμένους κλάδους, όπως η ακίνητη περιουσία και οι κατασκευές, ιδιαίτερα στην περιοχή του Τρικώμου.
Οι καταστηματάρχες της περιοχής δήλωσαν πως «αν δεν υπήρχαν νεοφερμένοι [Ρώσοι και Ουκρανοί] τα περισσότερα καταστήματα θα έκλειναν στην περιοχή» (Yenidüzen, 2023).
«Διευθυντές πωλήσεων για ακίνητα αναφέρουν σε προσωπικές συνεντεύξεις ότι οι περισσότερες πωλήσεις γίνονται στην περιοχή του Τρικώμου. Η πλειοψηφία των αγοραστών κατάγονται από τη Ρωσία, την Τουρκία, το Ιράν και την Ουκρανία. Σημειώνεται ραγδαία αύξηση των τιμών ακινήτων, με τους περισσότερους διευθυντές πωλήσεων ακινήτων να δηλώνουν ότι υπάρχουν αυξήσεις στις τιμές του ποσοστού του 20% με 50% σε ένα χρόνο. Ακόμη μεγαλύτερες αυξήσεις παρατηρούνται στις τιμές ενοικίασης. Κύριος λόγος των αυξήσεων θεωρείται η ζήτηση που δημιουργήθηκε λόγω του πολέμου στην Ουκρανία», τονίζει.
Συνοψίζοντας, στην έρευνά του ο Δρ. Αποστολίδης αναφέρει ότι υπάρχουν θετικές επιπτώσεις στην οικονομία των κατεχομένων από τον πόλεμο στην Ουκρανία, είναι όμως περιορισμένες γεωγραφικά και επικεντρώνονται στους τομείς ακινήτων, κατασκευών και τουρισμού.
«Υπάρχουν όμως και σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις από τον πόλεμο, λόγω του αυξημένου πληθωρισμού που προκλήθηκε με τις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας, των καυσίμων και των τροφίμων, που επηρεάζουν την πλειοψηφία της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Αυτό δημιουργεί μεγάλα προβλήματα για τα ΤΚ νοικοκυριά και προκαλεί απώλεια ανταγωνιστικότητας για τις ΤΚ βιομηχανίες, μεγεθύνοντας τις δημοσιονομικές ανισορροπίες», καταλήγει.
