Όλες οι αποφάσεις του ΝΑΤΟ λαμβάνονται με συναίνεση, έπειτα από συζήτηση και διαβούλευση μεταξύ των κρατών-μελών. Στο πλαίσιο αυτό, το άρθρο 4 της Συνθήκης της Ουάσινγκτον του 1949 δίνει σε κάθε χώρα το δικαίωμα να φέρει ένα ζήτημα προς συζήτηση στο Βορειοατλαντικό Συμβούλιο, εφόσον θεωρεί ότι η εδαφική της ακεραιότητα, η πολιτική της ανεξαρτησία ή η ασφάλειά της απειλούνται.
Το άρθρο 4 δεν συνεπάγεται αυτόματη στρατιωτική εμπλοκή. Αντίθετα, λειτουργεί ως μηχανισμός πολιτικής διαβούλευσης και «προειδοποίησης», επιτρέποντας στους Συμμάχους να ανταλλάξουν απόψεις, να εκτιμήσουν κινδύνους και, εφόσον συμφωνήσουν, να αποφασίσουν διπλωματικά, στρατιωτικά ή αποτρεπτικά μέτρα. Συχνά θεωρείται το βήμα πριν από πιο αποφασιστικές ενέργειες, σε αντίθεση με το άρθρο 5 που προβλέπει συλλογική άμυνα σε περίπτωση επίθεσης.
Οι επτά ενεργοποιήσεις του άρθρου 4
Από την ίδρυση του ΝΑΤΟ μέχρι σήμερα, το άρθρο 4 έχει επικληθεί μόλις επτά φορές. Το 2003 η Τουρκία, επικαλέστηκε τον πόλεμο στο Ιράκ, εκφράζοντας ανησυχία για την ασφάλεια των συνόρων της. Το ΝΑΤΟ αποφάσισε την ενίσχυση της αεράμυνάς της. Το 2012 και πάλυ η Τουρκία, επικαλέστηκε το άρθρο 4 μετά την κατάρριψη τουρκικού μαχητικού από συριακές δυνάμεις. Το 2014, η Πολωνία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, προσέφυγαν ταυτόχρονα στο άρθρο 4 έπειτα από την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία.
Για τρίτη φορά το 2015 η Τουρκία, ζήτησε εκ νέου διαβουλεύσεις λόγω της αστάθειας στη Συρία, της τρομοκρατίας και των απειλών κατά της ασφάλειάς της, ενώ ζήτησε ξανά την ενεργοποίηση του άρθρου 4 το 2020, μετά την κλιμάκωση στο Ιντλίμπ και τον θάνατο δεκάδων στρατιωτών της από αεροπορικό πλήγμα.
Το 2022 η Πολωνία επικαλέστηκε το άρθρο 4 μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, επισημαίνοντας τον κίνδυνο για όλα τα ανατολικά μέλη, ενώ το 2022 η Σλοβακία, Ουγγαρία, Βουλγαρία, Ρουμανία ακολούθησαν λίγες ημέρες αργότερα, με φόντο τη ραγδαία επιδείνωση της κατάστασης στην Ουκρανία.
Η σπανιότητα ενεργοποίησης του άρθρου 4 καταδεικνύει το βάρος που φέρει, καθώς χρησιμοποιείται μόνο σε περιπτώσεις όπου οι Σύμμαχοι θεωρούν ότι υπάρχει σοβαρή απειλή για την περιφερειακή ή τη συλλογική ασφάλεια.
