Η ΕΕ επιχειρεί να μετατρέψει τα δεσμευμένα ρωσικά κεφάλαια σε χρηματοδοτικό μηχανισμό για την Ουκρανία, την ώρα που η αμερικανική βοήθεια εξαντλείται και οι ανάγκες του Κιέβου διογκώνονται, μεταδίδουν σε άρθρο τους οι New York Times.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται ένα βήμα πριν από μια πρωτόγνωρη πολιτική απόφαση: να αξιοποιήσει τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία που βρίσκονται σε βελγικό χρηματοπιστωτικό ίδρυμα, για να εξασφαλίσει τεράστιο δάνειο ύψους 140 δισ. ευρώ προς την Ουκρανία. Η πρόταση, η οποία θα συζητηθεί στη Σύνοδο Κορυφής των 27 στις Βρυξέλλες, αποτελεί την πιο ριζοσπαστική προσπάθεια της Ευρώπης να συνεχίσει τη χρηματοδότηση και την αποστολή όπλων στο Κίεβο, σε μια περίοδο που η στήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών έχει περιοριστεί δραματικά.
Σύμφωνα με το προκαταρκτικό σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τα παγωμένα ρωσικά κεφάλαια που βρίσκονται στην Euroclear τον χρηματοπιστωτικό θεματοφύλακα που διαχειρίζεται κρατικούς τίτλους και ομόλογα στις Βρυξέλλες—και ήδη αποφέρουν τόκους που αποδίδονται στην Ουκρανία, περίπου 8 δισ. δολάρια το 2024— θα χρησιμοποιηθούν ως εγγύηση για το νέο δάνειο. Η Ουκρανία θα υποχρεούται να το αποπληρώσει μόνο εφόσον στο μέλλον λάβει πολεμικές αποζημιώσεις από τη Ρωσία.
Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα δήλωσε πως οι Ευρωπαίοι ηγέτες είναι έτοιμοι «να λάβουν την πολιτική απόφαση που θα εξασφαλίσει τις χρηματοδοτικές ανάγκες της Ουκρανίας για τα έτη 2026 και 2027, συμπεριλαμβανομένων των εξοπλιστικών δαπανών».
Αν εγκριθεί, το σχέδιο θα αποτελέσει το πρώτο βήμα για ένα «δάνειο αποζημιώσεων», όπως το αποκαλούν οι Βρυξέλλες — μια προσπάθεια να παρακαμφθεί η απουσία αμερικανικών κονδυλίων και να διασφαλιστεί μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση για την άμυνα και τη λειτουργία του ουκρανικού κράτους.
Νομικές και γεωπολιτικές παρενέργειες
Η πρωτοβουλία ενέχει όμως σοβαρούς κινδύνους. Η Μόσχα έχει ήδη αντιδράσει έντονα: εκπρόσωπος του Κρεμλίνου χαρακτήρισε το σχέδιο «κλοπή», προειδοποιώντας για πιθανές ποινικές διώξεις εναντίον προσώπων και κρατών που θα εμπλακούν.
Το Βέλγιο, ως έδρα της Euroclear, ανησυχεί ότι θα επωμιστεί το βάρος τυχόν νομικών συνεπειών ή ρωσικών αντιποίνων, ζητώντας να μοιραστούν οι κίνδυνοι ανάμεσα στα κράτη μέλη.
Παράλληλα, οικονομικοί αναλυτές προειδοποιούν ότι η χρήση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων θα μπορούσε να πλήξει την αξιοπιστία της Ευρώπης ως ασφαλούς επενδυτικού προορισμού, προκαλώντας ανησυχία σε χώρες όπως η Κίνα ή η Ινδία, οι οποίες διαθέτουν σημαντικά αποθεματικά σε ευρωπαϊκές τράπεζες.
Το επιχείρημα των Βρυξελλών
Οι αξιωματούχοι της Επιτροπής απορρίπτουν τις επικρίσεις.
«Αν δεν ξεκινήσεις πόλεμο εναντίον άλλης χώρας, δεν κινδυνεύουν τα περιουσιακά σου στοιχεία», δήλωσε χαρακτηριστικά η Κάγια Κάλας, επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, σε πρόσφατη επίσκεψή της στο Κίεβο, όπου συζήτησε με τον πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι τις δημοσιονομικές ανάγκες της Ουκρανίας.
Η Ευρώπη υποστηρίζει ότι το σχέδιο είναι νόμιμο, καθώς τα κεφάλαια δεν θα κατασχεθούν αλλά θα χρησιμοποιηθούν ως εγγύηση, διατηρώντας θεωρητικά το δικαίωμα της Ρωσίας να τα ανακτήσει κάποτε στο μέλλον.
Η ανάγκη για νέα χρηματοδότηση
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη προσφέρει σημαντική βοήθεια στην Ουκρανία, ωστόσο οι δημοσιονομικοί περιορισμοί των κρατών-μελών δυσκολεύουν τη συνέχιση της στήριξης στον βαθμό που απαιτείται.
Την περίοδο 2022–2024, οι ΗΠΑ υπό την κυβέρνηση Μπάιντεν είχαν εγκρίνει περίπου 174 δισ. δολάρια βοήθειας προς την Ουκρανία. Όμως, από την ανάληψη της εξουσίας από τον Ντόναλντ Τραμπ, η αμερικανική στρατιωτική βοήθεια έχει σχεδόν μηδενιστεί, σύμφωνα με στοιχεία του Ινστιτούτου Kiel.
Το κενό αυτό, που η Ευρώπη αδυνατεί να καλύψει μόνη της, επιχειρεί να γεφυρώσει το νέο δάνειο με εγγύηση τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, το οποίο —αν εφαρμοστεί— θα αποτελέσει την πρώτη φορά που η ΕΕ αξιοποιεί παγωμένα κρατικά κεφάλαια για τη χρηματοδότηση τρίτης χώρας.
Ερωτήματα χωρίς απάντηση
Παρά τη γενική συναίνεση, τα πρακτικά ζητήματα παραμένουν ανοιχτά. Δεν έχει αποφασιστεί ακόμη αν τα χρήματα θα διατεθούν αποκλειστικά για αγορά όπλων, όπως επιθυμεί η Γερμανία, ή και για κάλυψη δημοσιονομικών αναγκών, όπως ζητά ο Ζελένσκι.
Επίσης, εξετάζεται αν θα υπάρξουν ευρωπαϊκές εγγυήσεις ώστε να καθησυχαστεί το Βέλγιο, και ποια θα είναι η μορφή τους — εάν δηλαδή θα συμμετέχουν όλα τα κράτη μέλη ή μόνο ορισμένα. Το Βέλγιο ζητεί επίσης τη στήριξη της G7, αν και η στάση της Ουάσιγκτον παραμένει ασαφής.
Ένα επιπλέον νομικό αγκάθι αφορά τη διατήρηση του παγώματος των ρωσικών κεφαλαίων. Επειδή το καθεστώς κυρώσεων δεν είναι μόνιμο, αλλά πρέπει να ανανεώνεται περιοδικά από το Συμβούλιο της ΕΕ με ομοφωνία, χώρες με φιλορωσική στάση —όπως η Ουγγαρία— θα μπορούσαν να μπλοκάρουν τη διαδικασία.
Προς μια νέα εποχή ευρωπαϊκής χρηματοδότησης
Αν οι ηγέτες της ΕΕ δώσουν σήμερα το πολιτικό πράσινο φως, η Επιτροπή θα αναλάβει να επεξεργαστεί τη νομική και τεχνική αρχιτεκτονική του δανείου τους επόμενους μήνες. Παρότι η οριστική συμφωνία θα απαιτήσει χρόνο, οι Βρυξέλλες θεωρούν ότι η Ουκρανία δεν έχει την πολυτέλεια της αναμονής.
Το σχέδιο —όσο ριψοκίνδυνο κι αν είναι— αναδεικνύει τη μετατόπιση της Ευρώπης από την απλή οικονομική στήριξη σε έναν πιο ενεργό, γεωπολιτικό ρόλο. Έναν ρόλο που, σε μεγάλο βαθμό, θα καθορίσει και το μέλλον της ίδιας της Ένωσης, καταλήγει το άρθρο των NYT.
