Η εγκατάσταση «Θεατές σε πόλη φάντασμα» θα αποτελέσει την εθνική συμμετοχή της Κύπρου στη 15η έκδοση της Διεθνούς Έκθεσης Σκηνογραφίας και Θεατρικής Αρχιτεκτονικής της Πράγας (Prague Quadrennial of Performance Design and Space).

Η PQ23 πραγματοποιείται από τις 7 μέχρι τις 18 Ιουνίου υπό την καλλιτεχνική θεματική «RARE» και σ’ αυτή συμμετέχουν ακόμη δύο ανεξάρτητες προτάσεις από την Κύπρο, η διαδραστική εγκατάσταση «Fragments, Pigments and Figments: An Individualized Walk Through a Buffer Zone» σε επιμέλεια Ελλάδας Ευαγγέλου και Νιχάλ Σογαντζί και η συμμετοχική/ βιωματική εμπειρία «Victor X» που επινοήθηκε, σχεδιάστηκε και σκηνοθετήθηκε από τη Μαρία Μιτσή και τη Νάσια Παπαβασιλείου. 

Η 15η έκδοση βρίσκει την Prague Quadrennial 2023 να έχει μετεξελιχθεί σε πλατφόρμα που διερευνά προοδευτικές προσεγγίσεις, νέα μίντια, εικονικούς χώρους και διαθεματικές σχέσεις. Η PQ23 θα εισάξει έργα από δεκάδες χώρες και εκατοντάδες καλλιτέχνες όχι μόνο ως εθνικές συμμετοχές χωρών αλλά και στο πλαίσιο πρότζεκτ που επιμελείται μια διεθνής ομάδα επιμελητών για την PQ. Η PQ23 εγκαινιάζεται στις 7 Ιουνίου στην Πράγα και θα είναι ανοικτή για το κοινό από τις 8-18 Ιουνίου. 

Από το 1967, η διεθνής αυτή έκθεση παρουσιάζει ότι καλύτερο στον τομέα της Σκηνογραφίας με έμφαση στην αυτονομία αυτού του κλάδου.  

«Θεατές σε πόλη φάντασμα»

Η εθνική συμμετοχή «Spectators In A Ghost City» διοργανώνεται από τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου και βασίζεται σε μια αρχική ιδέα της επιμελήτριας της κυπριακής συμμετοχής Μαρίνας Μαλένη, με έμπνευση από τη θεματική της PQ23 και την περίκλειστη πόλη της Αμμοχώστου.

Η επιμελητική ομάδα προτείνει τη χρήση σκηνογραφικών μεθόδων ως διαδικασίες σκέψης, εργαλεία προβληματισμού, πολιτικές πράξεις δράσεις, που δημιουργούν συσχετισμούς μεταξύ πραγματικών χώρων σύγκρουσης και καλλιτεχνικών πρακτικών. Ψήγματα εικόνων από την Αμμόχωστο, από το σήμερα αλλά και πριν από το 1974, πειραματικές γλυπτικές μακέτες εμπνευσμένες από την αστική υφή της πόλης, ακουστικά περιβάλλοντα και  πρακτικές περφόρμανς χρησιμοποιούνται για να συνδέσουν αυτή τη σπάνια πόλη με τους επισκέπτες της PQ23.

Ο επισκέπτης της PQ23 θα εκτεθεί σε μια διαφορετική οπτική της πόλης- φάντασμα της Αμμοχώστου, η οποία είναι απρόσβατη, ως αποτέλεσμα της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο το 1974, χωρίς ανθρώπινη παρουσία, εγκαταλελειμμένη, απρόσιτη. Το γεγονός πως τον Οκτώβριο του 2020 επετράπη η είσοδος παρά τα ψηφίσματα του ΟΗΕ, μέσω μιας συγκεκριμένης διαδρομής, επέτρεψε στους ανθρώπους να βιώσουν την πόλη σαν σε είσοδο σε χρονοκάψουλα, να ανατρέξουν με πόνο στο παρελθόν τους ή απλά (όπως σε πολλά άλλα μέρη στον κόσμο όπου τα ερείπια προσελκύουν τουρίστες) να βγάλουν μια selfie… 

PQ23-Η Εθνική Συμμετοχή της Κύπρου από τον ΘΟΚ ©Μελίτα Κούτα

Στρέφοντας την προσοχή στον ίδιο τον Χώρο της πόλης, μπορούμε να την αντιληφθούμε μέσα από τις έννοιες της μνήμης, του ανήκειν και του εκτοπισμού, προσπαθώντας να κατανοήσουμε πώς το σημαδεμένο και εγκαταλελειμμένο αστικό τοπίο γίνεται ταυτόχρονα «Συγγραφέας» και «Δραματουργία». Κατανοώντας τις συχνά αντιφατικές και πολύπλοκες γεωπολιτικές αφηγήσεις, με σεβασμό παράλληλα στο ανθρώπινο τραύμα και υπερβαίνοντας την αισθητική γοητεία των ερειπίων, η επιμελητική ομάδα προτείνει μια διαδικασία αντίστροφης σκηνογραφίας. Πώς μπορούμε να βιώσουμε πραγματικούς τόπους ως χώρους με δραματουργία και πώς μπορούμε να κατανοήσουμε και να δημιουργήσουμε εναλλακτικές αφηγήσεις σε σχέση με τις προϋπάρχουσες;

Η ομάδα δεν στοχεύει σε απαντήσεις, επίλυση συγκρούσεων ή λύσεις. Κοιτάζοντας στο μέλλον, υποστηρίζει εναλλακτικούς τρόπους οραματισμού τέτοιων χώρων σύγκρουσης μέσω καλλιτεχνικών και παραστατικών πρακτικών. Το «Spectators In A Ghost City» επιχειρεί να επικοινωνήσει μέσω της ενσυναίσθησης, την ποιητικότητα των σκηνογραφικών τεχνών σε ένα ουτοπικό όραμα του μέλλοντος. Η πρόταση διαταράσσει τη σχέση ανάμεσα στο ρόλο του καλλιτέχνη και του θεατή, καθώς πραγματεύεται ζητήματα οικειοποίησης, θεάματος, παρείσακτων θεατών και το ρόλο της ίδιας της τέχνης μπροστά στο ανθρώπινο τραύμα που επεκτείνεται πέρα από την Αμμόχωστο και αντηχεί και σε άλλους αντίστοιχους χώρους φαντάσματα στον κόσμο.

Συντελεστές

  • Επιμελητής – αρχική ιδέα: Μαρίνα Μαλένη
  • Καλλιτεχνική έρευνα-Εικαστική Εγκατάσταση: Μελίτα Κούτα
  • Συνεργαζόμενος τεχνικός σύμβουλος: Χάρης Καυκαρίδης
  • Συνεργάτης τέχνης και τεχνολογίας για τα οπτικοακουστικά μέσα: Γιώργος Λαζόγλου
  • Βίντεο απόδοσης των καλλιτεχνών: Pascal Caron και Μελίτα Κούτα
  • Γραφικός σχεδιασμός και σχεδιασμός ιστοσελίδας: Φίλιππος Βασιλειάδης
  • Τεχνική υποστήριξη στην Πράγα: Δώρος Τσολάκης
  • Τεχνική υποστήριξη στη Λευκωσία: Τεχνικές υπηρεσίες ΘΟΚ

* Η άδεια για τη χρήση αρχειακού υλικού από τον Ψηφιακό Ηρόδοτο δόθηκε από το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου.

«Fragments, Pigments and Figments: An Individualized Walk Through a Buffer Zone»

Η Κύπρος συμμετέχει στη συλλογική έκθεση «The Performance Space» στην PQ23 με τη διαδραστική εγκατάσταση «Fragments, Pigments and Figments: An Individualized Walk Through a Buffer Zone» (Θραύσματα, μπογιές και αποκυήματα: Μια εξατομικευμένη βόλτα μέσω μιας ουδέτερης ζώνης) σε επιμέλεια Ελλάδας Ευαγγέλου και Νιχάλ Σογαντζί. 

Το έργο αποτελείται από φωτογραφία και ποίηση και βασίζεται στην αρχή της παρατήρησης του χώρου. Ο στόχος μέσα από αυτό το έργο είναι να επαναπροσδιοριστεί ο ρόλος της τέχνης και της συνδημιουργίας σε στιγμές και χώρους μεταβατικής πραγματικότητας, έτσι ώστε να επαναπροσδιοριστεί μια εναλλακτική συναισθηματική δράση.

Το έργο τέχνης είναι ένας εξατομικευμένος καλλιτεχνικός περίπατος, μια προσομοίωση των δυνατοτήτων περιδιάβασης στην ουδέτερη ζώνη του Λήδρα Πάλας της Λευκωσίας, των 430 μέτρων μεταξύ των δύο σημείων διέλευσης, μέσω 14 φωτογραφιών και ποίησης. Οι επιμελητές συνεργάζονται με τους φωτογράφους Ράχμε Βεζίρολγου και Κωνσταντίνο Σ. Κωνσταντίνου, οι οποίοι συμμετέχουν με 14 φωτογραφίες από την ουδέτερη ζώνη του Λήδρα Πάλας στη Λευκωσία.   

Η εγκατάσταση αποτελεί την προσομοίωση προσωπικής βόλτας στο χώρο μέσω 14 φωτογραφιών, η καθεμία συνοδευόμενη από το δικό της ποίημα χαϊκού, που συνεισέφεραν για το έργο οι ποιητές με έδρα την Κύπρο: Χαλίλ Καραπασάογλου, Μαρία Κούβαρου, Έρινα Χαραλάμπους, Γιώργος Παπακωνσταντίνου, Γκουργκέντς Κορκμαζέλ, Στέφανος Στεφανίδης, Αυγή Λίλλη, Ταμέρ Οντζούλ, Νάφια Ακτενίζ, Μαρία Σιακαλή, Τουγτσέ Τεκχανλί, Λίζα Σουχάιρ Ματζάτζ, Νεσέ Γιασίν και Νόρα Νατζαριάν.

Αυτός ο αμφισβητούμενος χώρος βρίσκεται υπό τον έλεγχο του ΟΗΕ και χαρακτηρίζεται από οδοφράγματα και διακοινοτικές εντάσεις ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1950. Στη συνέχεια, έγινε μια ζώνη οικοδόμησης της ειρήνης και το πρώτο σημείο διέλευσης που άνοιξε το 2003. Το έργο στοχεύει να αφαιρέσει το στοιχείο του εντυπωσιασμού από την εμπειρία και τις αντιλήψεις για τη νεκρά ζώνη και να αμφισβητήσει τις αυξανόμενες τάσεις του dark tourism.

  • Τη γενική επιμέλεια της έκθεσης «The Performance Space» έχει ο Άντριου Φίλμερ. Τα εγκαίνια της έκθεσης υπό τον γενικό τίτλο «Acts of Assembly», θα πραγματοποιηθούν στις 8 Ιουνίου και η έκθεση θα παραμείνει ανοιχτή έως τις 18 Ιουνίου, στην Εθνική Πινακοθήκη στο Trade Fair Palace στην Πράγα.

«Victor X»

Η ομάδα Victor, μετά την πρεμιέρα στο οινοποιείο ETKO στη Λεμεσό τον Ιούλιο του 2021, θα παρουσιάσει τη νέα εκδοχή του έργου «Victor X» στην PQ23 από τις 9 έως τις 11 Ιουνίου. Παρουσιάζει μια συμμετοχική βιωματική εμπειρία όπου το κοινό εμπλέκεται σε έναν κόσμο διασύνδεσης και εξερεύνησης.

Η παράσταση επινοήθηκε, σχεδιάστηκε και σκηνοθετήθηκε από τη Μαρία Μιτσή και τη Νάσια Παπαβασιλείου, με την υποστήριξη του Δρ Δώρου Πολύδωρου. Στα μέλη της δημιουργικής ομάδας περιλαμβάνεται επίσης η Μπελίντα Παπαβασιλείου ως περφόρμερ / χορογράφος. Τα ηχητικά τοπία της παράστασης συνέθεσε ο Δημήτρης Σάββα.

Η ζωή αναπτύσσεται μέσα στα δικτυωτά πεδία, τις πλημμυρικές πεδιάδες και τα αλληλένδετα νήματα που συνδέουν διαφορετικά όργανα μέσα στο ανθρώπινο σώμα και συνυφαίνουν ξεχωριστές βιοπεριοχές ενός ζωντανού πλανήτη. Είναι σε αυτά τα πεδία συνάντησης που τα σώματα εμπλέκονται και συνομιλούν, διερευνώντας και μεταμορφώνοντας το ένα το άλλο που οι απεριόριστες δυνατότητες της ζωής ξεδιπλώνονται και ανθίζουν. 

«Victor X» 2023, PQ23©Νάσια Παπαβασιλείου.

Όπως η ποικιλόμορφη σύνθεση του Φρανκενστάιν αποτέλεσε έναυσμα πειραματισμού και αλλαγής, το έργο πειραματίζεται με τη σημασία της ποικιλομορφίας στα οικοσυστήματα και το DNA και δημιουργεί φαντασιώσεις που τροφοδοτούν την άνθηση της ζωής. Το «Victor X» αξιοποιεί αυτές τις αρχές, εναρμονισμένο με σύγχρονες και μελλοντικές επιστημονικές εξερευνήσεις, ιδιαίτερα στον τομέα της αναπαραγωγής.

Η εξέλιξη της επιστήμης ανοίγει νέα σύνορα και μας προσκαλεί να εξερευνήσουμε την πολυπλοκότητα της δημιουργίας της ζωής Αγκαλιάζοντας την ποικιλομορφία, εξετάζοντας τις περίπλοκες συνδέσεις και καλλιεργώντας την αλληλεπίδραση των γενετικών δυνατοτήτων, παίρνουμε ένα μονοπάτι όπου η επιστήμη και η φύση συγκλίνουν, διευρύνοντας τα όρια της ίδιας της Ζωής. Η διαδραστική φύση των εκθεμάτων θα παρακινήσει τους επισκέπτες να ξεκινήσουν ένα ταξίδι που θα τους συνδέσει με τα βαθιά μυστήριά της.

Ιστορικό συμμετοχών της Κύπρου στην PQ

Από το 1967, η διεθνής έκθεση Prague Quadrennial of Performance Design and Space παρουσιάζει ότι καλύτερο στον τομέα της Σκηνογραφίας με έμφαση στην αυτονομία αυτού του κλάδου. 

Η Κύπρος συμμετέχει ανελλιπώς από το 1991 μέσω του ΘΟΚ και η έκθεση αποτέλεσε βήμα στο εξωτερικό για τη δουλειά πολλών Κυπρίων καλλιτεχνών, από τους οποίους κάποιοι αποκόμισαν και κάποιες βραβεύσεις ή διακρίσεις όπως αυτή του Χάρη Καυκαρίδη που απέσπασε ειδική αναφορά από την Επιτροπή Βραβείων της PQ 2003 για το σχεδιασμό των Τρωάδων και του Γιώργου Κουκουμά που επιλέγηκε για παρουσίαση από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Θεατρικής Τεχνολογίας (USITT) το 2012 με βάση τη δουλειά του στην PQ11. Το βραβείο νεανικού κοινού αποκόμισε και η συμμετοχή μας το 2015 με σχεδιαστές την Έλενα Κατσούρη και τον Γιώργο Κουκουμά. Συνολικά έχουν παρουσιαστεί πέραν των 40 καλλιτεχνών ή φορέων μέσα από τις Κυπριακές συμμετοχές στην PQ όπως είθισται να καλείται.

PQ 1991

  • Πρώτη συμμετοχή της Κύπρου με τη δουλειά του Άγγελου Αγγελή. Κομισσάριος: Άντης Παρτζίλης.

PQ 1995

  • Δεύτερη συμμετοχή της Κύπρου με τους Άντη Παρτζίλη και Εδουάρδο Γεωργίου. Κομισσάριος: Γκλόρια Κασσιανίδου.

PQ 1999

  • Συμμετοχή της Κύπρου με έργα του Σταύρου Αντωνόπουλου. Κομισσάριοι: Γκλόρια Κασσιανίδου, Άντης Παρτζίλης.

PQ 2003

  • Συμμετοχή της Κύπρου με έργα των Άντη Παρτζίλη, Χάρη Καυκαρίδη, Στέφανου Αθηαινίτη και Σταύρου Αντωνόπουλου (απονομή ειδικής διάκρισης στο Χάρη Καυκαρίδη). Curator: Άντης Παρτζίλης. Κομισσάριοι: Μαρία Ευσταθίου και Αλεξία Χατζηνικολάου.

PQ 2007

  • Παρουσιάστηκαν εκπρόσωποι της νέας γενιάς Κυπρίων Σκηνογράφων, με σκηνογραφική δράση κατά τα έτη 2004, 2005, 2006 και 2007, κάτω από το θέμα «Θ». Στο περίπτερο, που σχεδίασε ο Άντης Παρτζίλης, συμπεριελήφθησαν έργα των Γιώργου Τσάππα, Εδουάρδου Γεωργίου, Έλενας Κατσούρη, Κωνσταντίνου Κουννή, Μαρίας Χατζηκλεάνθους, Μαρίζας Παρτζίλη, Μαρίνας Νικολαΐδου, Μελίτας Κούτα και Χάρη Καυκαρίδη. Curator: Μαρίνα Μαλένη.

PQ 2011

  • Παρουσιάστηκαν επιλεγμένες σκηνογραφικές δουλειές της τετραετίας που μεσολάβησε, κάτω από το θέμα SHIFTING Time and Space. Στο περίπτερο εκτέθηκαν δουλειές των ακόλουθων καλλιτεχνών: Άγγελος Αγγελή, Αντώνης Αντωνίου, Σταύρος Αντωνόπουλος, Άντης Παρτζίλης, Μελίτα Κούτα, Εδουάρδος Γεωργίου, Χάρης Καυκαρίδης, Έλενα Κατσούρη, Γιώργος Κουκουμάς, Καρλ Κρουλ, Φάνος Κυριάκου, Λέα Μαλένη, Στυλιανός Πελεκάνος, Παύλος Σιδέρης, Καρολίνα Σπύρου, Λάκης Γενεθλής. Επίσης δουλειές των: Αποθήκη, Fresh Target Theatre Ensemble, Mitos Center of Performing Arts, Open Arts και Paravan Proactions. Το περίπτερο σχεδιάστηκε από τους Χάρη Καυκαρίδη και Μελίτα Κούτα οι οποίοι και συμμετείχαν στην ομάδα επιμελητών μαζί με τη Μαρίνα Μαλένη (Curatorial Team).

PQ2015

  • Το περίπτερο που σχεδίασαν η Έλενα Κατσούρη και ο Γιώργος Κουκουμάς κερδίζει το βραβείο του νεανικού κοινού και τις καρδιές των επισκεπτών με ένα άσπρο εξωτερικά μαύρο κουτί στο οποίο εισέρχονται με φαναράκια και καλούνται να εξερευνήσουν στο σκοτάδι το εσωτερικό του.  Παρουσιάστηκαν δουλειές της Έλενας Κατσούρη και του Γιώργου Κουκουμά, όπως και του Γιώργου Χιώτη και της Μαργαρίτας Παπαθεοδούλου, με αφορμή το Κάλι-Καντζάρ και σία (παραγωγή ΘΟΚ στο πλαίσιο του Young Europe) και τους Όρνιθες του Αριστοφάνη κάτω από τον τίτλο Creatures, σε επιμέλεια της Μαρίνας Μαλένη.

PQ2019

  • Εθνική Συμμετοχή: Έλενα Κοτασβίλι και Αλέξης Βαγιανός σχεδίασαν το περίπτερο, σε επιμέλεια Μαρίνας Μαλένη, με τίτλο Status Quo In Mirage. Η ιδέα του κύματος που μαίνεται σε ένα τραπέζι συνεδριάσεων πίσω από τους τέσσερις τοίχους ενός κλειστού δωματίου, είχε ιδιαίτερη απήχηση, αγγίζοντας ευαίσθητες χορδές και θέματα της καθημερινής επικαιρότητας, και ξεπερνώντας κάθε προσδοκία.
  • Fragments: To άγαλμα του Θεού Απόλλωνα του Σκηνογράφου Άντη Παρτζίλη από την παράσταση του ΘΟΚ Επτά Επί Θήβας, τοποθετήθηκε ανάμεσα στα αγάλματα του Lapidarium Museum.
  • Emergence: Oι ενθουσιώδεις φοιτητές και τα αποτελέσματα των εργασιών τους στα εργαστήρια που έγιναν σε Κύπρο και Νορβηγία, τάραξαν τα νερά στην έκθεση του Emergence στην PQ19, προγράμματος στο οποίο συμμετείχαν 9 χώρες συνολικά, μεταξύ των οποίων και η Κύπρος.