Έφυγε από τη ζωή ο σπουδαίος ηθοποιός και σκηνοθέτης Νίκος Χαραλάμπους

Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 82 ετών, σήμερα 23 Μαρτίου, ο σπουδαίος σκηνοθέτης και ηθοποιός Νίκος Χαραλάμπους, ο άνθρωπος που σημάδεψε μια ολόκληρη εποχή για το κυπριακό θέατρο και όχι μόνο. Ως σκηνοθέτης ανέβασε περίπου 200 έργα, σε Γερμανία, Ελλάδα, Κύπρο.

Η κηδεία του Νίκου Χαραλάμπους θα τελεσθεί την Τρίτη 26 Μαρτίου στις 3:30μ.μ στον ναό Αποστόλου Μάρκου και θα ακολουθήσει η ταφή στο Νέο Κοιμητήριο Στροβόλου (Χαλεπιανές). Η οικογένεια θα δεχτεί συλληπητήρια από τις 2:30-3:30μ.μ. Η τελετή θα γίνει δημόσια δαπάνη, όπως ανακοίνωσε το Υφυπουργείο Πολιτισμού εκφράζοντας έτσι τη βαθιά εκτίμηση και το σεβασμό της πολιτείας προς το έργο και τη μνήμη του και αναγνωρίζοντας την ανεκτίμητη συμβολή του στον πολιτισμό και στην τέχνη.

Η εμβληματική του παράσταση με τις Ικέτιδες του Ευριπίδη (1978) κατάφερε να οδηγήσει τον ΘΟΚ για πρώτη φορά στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, χαράσσοντας τον δρόμο για τη σταθερή πορεία του στο φεστιβάλ. Συγκαταλέγεται στις κορυφαίες που έχουν παρουσιαστεί τα τελευταία 50 χρόνια στο αργολικό θέατρο. Ο ίδιος είχε σκηνοθετήσει 11 από τις 25 παραστάσεις κατά την 25ετή αδιάλειπτη παρουσία του οργανισμού στην Επίδαυρο (1980-2005).

Οι εντυπωσιακές και ρηξικέλευθες παραγωγές του αποτέλεσαν τομή για τα δεδομένα της εποχής και δημιούργησαν ένα είδος «σχολής» στην προσέγγιση, κυρίως, της τραγωδίας, με κυρίαρχα στοιχεία την τελετουργία, τη χρήση της μάσκας και τα σκηνικά σύμβολα- αναδεικνύοντας τη βαριά κληρονομιά που άφησε ο δάσκαλός του Κάρολος Κουν.

Αρκετές από τις σκηνοθετικές του αναγνώσεις παρουσιάστηκαν υπό το πρίσμα της κυπριακής τραγωδίας, σε μια συγκλονιστική σύζευξη του αρχαίου μύθου και της σύγχρονης πραγματικότητας, συγκινώντας και γνωστοποιώντας τα δεινά του νησιού στο φιλοθεάμον κοινό της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Μερικές από τις εμβληματικές του παραστάσεις κατόρθωσαν να ξεπεράσουν τα εγχώρια σύνορα και να αξιώσουν τον ΘΟΚ να ανοίξει νέους δρόμους σε διεθνείς σκηνές και σημαντικά Φεστιβάλ σε Ρωσία, Αμερική και Γερμανία.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: O Νίκος Χαραλάμπους έχει μια ενδιαφέρουσα ιστορία να αφηγηθεί

Ο Νίκος Χαραλάμπους γεννήθηκε στη Λευκωσία την 1η Ιουνίου 1941. Αποφοίτησε από το Παγκύπριο Γυμνάσιο και εργάστηκε για 2 χρόνια στο Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου ενώ παράλληλα παρακολουθούσε μαθήματα δραματικής τέχνης στην Ελληνική Μουσική Ακαδημία. Μαζί με άλλους, ίδρυσε στη Λευκωσία το «Θέατρο Τέχνης».

Το 1962 συνέχισε τις θεατρικές του σπουδές στην Αθήνα, στο «Θέατρο Τέχνης» του Καρόλου Κουν όπου εργάστηκε και ως ηθοποιός, ήταν μάλιστα βασικό στέλεχος του θιάσου του Καρόλου Κουν για 7 περίπου χρόνια. Στη συνέχεια έφυγε για τη Γερμανία όπου συνεργάστηκε με το Κρατικό Θέατρο της Νυρεμβέργης, τόσο ως ηθοποιός όσο κι ως βοηθός σκηνοθέτης. Συνεργάστηκε επίσης με την τηλεόραση του Βερολίνου. Δίδαξε υποκριτική, κίνηση και αγωγή του λόγου στην Ακαδημία της Ρώμης, στη R.A.D.A. Λονδίνου, στο USC του Λος Άντζελες, το Βερολίνο, την Αθήνα και την Κύπρο.

Το 1969, όταν επέστρεψε στην Κύπρο, απετέλεσε για 2 χρόνια στέλεχος του Θεάτρου ΡΙΚ, παρουσιάζοντας έργα κυρίως του διεθνούς κλασσικού ρεπερτορίου που στη συνέχεια μεταφέρθηκαν και στην τηλεόραση.

Το 1971 ιδρύθηκε ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου (ΘΟΚ). Ο Νίκος Χαραλάμπους, μαζί με άλλα στελέχη του θεάτρου ΡΙΚ, μεταπήδησαν στον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου. Απετέλεσε βασικό στέλεχος του ΘΟΚ μέχρι το 1974. Το 1973 σκηνοθέτησε τον «Κύκλωπα» του Ευριπίδη, με ερασιτέχνες ηθοποιούς, και πήρε μέρος στο Διεθνές Φεστιβάλ Νεολαίας του Ανατολικού Βερολίνου.

Μετά την τραγωδία του καλοκαιριού του 1974 έφυγε για την Ελλάδα. Εκεί συνεργάστηκε ξανά με το «Θέατρο Τέχνης» του Καρόλου Κουν. Συνεργάστηκε επίσης με το «Θεσσαλικό Θέατρο», ενώ αργότερα διηύθυνε για ένα διάστημα το Θέατρο Καλαμάτας. Το 1976 εκλήθη πάλι στην Κύπρο από τον ΘΟΚ, με τον οποίο συνεργάστηκε ξανά. Έκτοτε κινήθηκε μεταξύ Κύπρου και Ελλάδας, ως σκηνοθέτης.

Η πρώτη «επίσημη» εμφάνισή του ως σκηνοθέτη στον ελλαδικό χώρο ήταν με το έργο «Άτταλος Γ’», που είχε σκηνοθετήσει για τον ΘΟΚ κι είχε παρουσιαστεί στο Φεστιβάλ Αθηνών το 1980. Στη συνέχεια ο Νίκος Χαραλάμπους σκηνοθέτησε για τον ΘΟΚ αλλά και για ελλαδικά θέατρα πολλά έργα, μεταξύ των οποίων και αρκετά έργα του αρχαιοελληνικού κλασσικού ρεπερτορίου με τα οποία συμμετείχε σε φεστιβάλ αρχαίου δράματος στην Επίδαυρο, στους Δελφούς και αλλού.

Συνεργάστηκε με το Εθνικό Θέατρο, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, το Κρατικό Θέατρο Καλαμάτας, το Θέατρο Καισαριανής, το Θέατρο Βουγιουκλάκη, το Αμφιθέατρο Σ. Ευαγγελάτου καθώς και με αρκετά άλλα θεατρικά συγκροτήματα σε Ελλάδα και Κύπρο, όπως και τα Θέατρα Νυρεμβέργης, Γκέττινγκεν και Καϊζερλάουτερν Γερμανίας.

Υπήρξε επίσης ιδρυτικό στέλεχος και ηθοποιός του Θεσσαλικού Θεάτρου Λάρισας, Καλλιτεχνικός Διευθυντής του ΔΗΠΕΘΕ Καλαμάτας, Πρόεδρος του Δ.Σ. του ΘΟΚ και Καλλιτεχνικός Σύμβουλος του θεάτρου ΠΡΑΞΙΣ Λεμεσού, όπως και ιδρυτής του θεάτρου ΑΜΦΙΚΤΙΟ.

Το 1991 ανέλαβε πρώτος Καλλιτεχνικός Διευθυντής της ΕΘΑΛ και προχώρησε σε καθολική αναβάθμιση του θιάσου, της φιλοσοφίας και των στόχων του θεάτρου της Λεμεσού. Ξεχωριστή στιγμή της θητείας του, το ανέβασμα της παράστασης «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» του Σαίξπηρ στο Θέατρο Πράξις.

Ως επικεφαλής θιάσου ή θεατρικού Οργανισμού ταξίδεψε στο Βερολίνο, τη Μόσχα, τη Νέα Υόρκη, τη Ζυρίχη, τη Ρώμη, το Παρίσι, το Λονδίνο, το Βελιγράδι, τη Βιέννη, τη Βαρσοβία, την Πράγα, το Μόναχο, την Τυφλίδα, την Πετρούπολη κλπ. 

Είχε βραβευτεί ως ηθοποιός με το Βραβείο Κουν από το Δήμο Αθηναίων, η ΕΔΕΚ τον τίμησε με το Βραβείο Δώρου Λοΐζου, η Κ.Ε. του ΑΚΕΛ του απένειμε το 2013 το «Βραβείο Πολιτιστικής Προσφοράς Τεύκρος Ανθίας και Θοδόσης Πιερίδης», ενώ του έχει απονεμηθεί και το βραβείο Γενικής Προσφοράς στο Θέατρο της Κύπρου από την κυπριακή Πολιτεία. Ο ΘΟΚ, για τον οποίο σκηνοθέτησε γύρω στις 40 παραγωγές συνολικά, του είχε απονείμει το Μεγάλο Βραβείο Θεάτρου το 2005 και το Βραβείο Σκηνοθεσίας για τις περιόδους 1999-2001.

Υπήρξε παντρεμένος με την ηθοποιό Μαρία Μίχα, που έφυγε από τη ζωή τον περασμένο Σεπτέμβριο. Ήταν αδελφός της ηθοποιού Άλκηστις Παυλίδου και πατέρας τριών θυγατέρων, εκ των οποίων η μία είναι η ηθοποιός Νιόβη Χαραλάμπους.

Ο αντίκτυπος των Ικέτιδων

«Κοντά στα 38 μου έζησα το δημιουργικό σοκ των Ικέτιδων που ενθουσίασαν την Επίδαυρο και σόκαραν αρνητικά τους γηγενείς θεατρόφιλους, πάλι μέσα στον Ιούνιο» θυμόταν ο ίδιος μιλώντας πριν μερικά χρόνια στο Φιλgood. “Κόντρα τέμπο πάντοτε… Εκείνη η παράσταση ήταν ουσιαστικά αυτή που άνοιξε την πόρτα της Επιδαύρου για τον ΘΟΚ. Στην Κύπρο, βέβαια, δεν άρεσε στους κριτικούς. Την βρήκαν προσβλητική για το Αρχαίο Δράμα. Κάποιοι διαλαλούσαν πως ήταν μια σκέτη σαχλαμάρα. «Ο Κύπριος δεν κλαίει» έγραφαν ορισμένοι. Ο Κύπριος δεν φωνάζει ‘βοηθάτε με’ ούτε βρίζει. Λες και άμα χάσει κάποιος το παιδί του δεν θα κλάψει. Δεν θα φωνάξει. Την πήραμε όμως έξω, προς τιμήν του Εύη Γαβριηλίδη που ήταν διευθυντής, και έγινε χαμός. Στην Επίδαυρο ο κόσμος είχε σηκωθεί 9 φορές κατά τη διάρκεια της παράστασης σε στιγμές της Μπεμπεδέλη, σε χωρικά του Χριστοδουλίδη και φώναζαν ‘Ζήτω η Κύπρος’! Όλο αυτό που έβλεπαν οι θεατές επί σκηνής λειτουργούσε σαν μια μαχητική και θυμωμένη παρέμβαση όλων μας, σαν προβοκάτσια σε αυτή την ύπνωση που επικρατούσε στην Κύπρο. 

» Η ιστορία της παράστασης γνωστή και διαχρονική. Μετά τον πόλεμο μεταξύ του Άργους και της Θήβας, οι μανάδες των στρατιωτών έρχονται για να ζητήσουν τους νεκρούς για να τους θάψουν. Αυτό 4 χρόνια μετά την εισβολή, παραλληλιζόταν με τις μάνες των αγνοουμένων. Το θέμα ερέθισε την ομάδα μας και όπου πήγε ενθουσίασε. Λονδίνο, Μόσχα, Παρίσι, Νέα Υόρκη. Στην Επίδαυρο ήρθε και ο Κουν για να δει τον μαθητή του. Είχε ενθουσιαστεί κι αυτός! Είπε μάλιστα, το θεωρώ αστείο να το συζητάμε, πως ‘αυτός θα με ξεπεράσει’. Γι’ αυτό και τον είχα αναφέρει στο σημείωμα της παράστασης».

Στο σημείωμα της εμβληματικής παράστασης, ο Νίκος Χαραλάμπους είχε γράψει: «Σε πρώτο πλάνο ο πόλεμος. Ακολουθούν οι αγνοούμενοι, οι νεκροί, οι χαροκαμένες μάνες, οι βιασμένες αρραβωνιαστικιές και οι σύζυγοι, τα ορφανά των σκοτωμένων και οι συντριμμένοι συγγενείς. Όλα αυτά που γράφτηκαν από τον Ευριπίδη πριν 2.500 χρόνια στις Ικέτιδες, ταιριάζουν στην Κύπρο του 1979. Κάτι περισσότερο. Συνθέτουν την πρόσφατη ιστορία της. Και από κοντά η άγνοια, η προδοσία, το αδιέξοδο, η αφροσύνη, η εξάρτηση, η τρέλα -η ανεπίσημη ιστορία. Βιώματα που οδήγησαν σε μια ‘άλλη’ ανάγνωση, τέτοια που να επιτρέπει σκληρό και αντιρομαντικό πλησίασμα. Κι ακόμα, θετικά η βαριά σκιά του μεγάλου μας δάσκαλου, Κουν, που καθοδηγούσε κάθε στιγμή την προετοιμασία μας. Νιώσαμε ειλικρινείς προς τη γραμμή που διαλέξαμε για να υπηρετήσουμε το τόσο σημερινό έργο του αρχαίου ποιητή και δουλέψαμε με ένα ειδικό, σχεδόν θρησκευτικό, πάθος για να το συνδέσουμε με μας εδώ, χωρίς δημαγωγίες αλλά και χωρίς ψευδαισθήσεις. Κι ακόμα πιο πολύ χωρίς τελεσίδικες απόψεις».

Συλλυπητήριες ανακοινώσεις

Βαθιά θλίψη εκφράζει ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου για τον θάνατο του Νίκου Χαραλάμπους «ενός ξεχωριστού ανθρώπου και ενός σπουδαίου σκηνοθέτη, ηθοποιού και δάσκαλου. Η προσφορά του συνδέεται άρρηκτα με την ιστορία του κρατικού θεάτρου της Κύπρου, αφήνοντας τεράστια πολιτιστική κληρονομία στο θέατρο» αναφέρεται. «Η μεγάλη οικογένεια του θεάτρου θρηνεί από σήμερα την απώλεια ενός εκλεκτού ανθρώπου που αφιέρωσε όλη του τη ζωή στην τέχνη και το θέατρο με απέραντη δημιουργικότητα και ήθος. Σύσσωμος ο ΘOK εκφράζει τα ειλικρινή του συλλυπητήρια στις θυγατέρες του Χριστιάνα, Νιόβη και Δανάη και σε όλους τους οικείους του» σημειώνει η ανακοίνωση.

Συλληπητήρια ανακοίνωση εξέδωσε επίσης η ΕΘΑΛ. «Με βαθιά οδύνη η οικογένεια της ΕΘΑΛ αποχαιρετά τον πρώτο της Καλλιτεχνικό Διευθυντή, Νίκο Χαραλάμπους» τονίζει. «Η προσφορά του και το στίγμα του θα μείνουν ανεξίτηλα στην ιστορία τόσο του Κυπριακού Θεάτρου, όσο και της ΕΘΑΛ. Η σκέψη μας αυτές τις οδυνηρές στιγμές βρίσκεται με τις τρεις του κόρες και την οικογένεια του. Καλό ταξίδι στο φως αγαπημένε μας…»

Το ΑΚΕΛ εξέφρασε τη βαθύτατη θλίψη του για τον θάνατο του κορυφαίου ηθοποιού και σκηνοθέτη, ο οποίος πρωταγωνίστησε για δεκαετίες στο χώρο του θεάτρου και τα συλλυπητήρια του στους οικείους του Νίκου Χαραλάμπους και σε όλη τη θεατρική οικογένεια της Κύπρου.

«Όλη η ζωή του εμπνευσμένου σκηνοθέτη και ηθοποιού ήταν συνυφασμένη με το θέατρο καταγράφοντας εντυπωσιακές και ρηξικέλευθες παραγωγές, οι οποίες παρουσιάστηκαν τόσο στη Κύπρο όσο και σε πολλές χώρες του εξωτερικού. Δεν είναι τυχαίο που ο Νίκος Χαραλάμπους έχει σκηνοθετήσει τις περισσότερες παραγωγές του ΘΟΚ που παρουσιάστηκαν στον ιστορικό χώρο της Επιδαύρου, ενώ συνεργάστηκε με κορυφαίους ανθρώπους αλλά και φορείς  του θεάτρου και του πολιτισμού» αναφέρει σχετική ανακοίνωση.

«Αισθήματα θλίψης προκαλεί ο θάνατος του μεγάλου θεατράνθρωπου» αναφέρει ανακοίνωση της ΕΔΕΚ. «Ως ηθοποιός και σκηνοθέτης μεγαλούργησε πνευματικά και καλλιτεχνικά και στην κυριολεξία δίδαξε θέατρο σε πολλές γενιές ηθοποιών στην Κύπρο και την Ελλάδα, αλλά δίδαξε και την θεατρική παιδεία στους Κύπριους. Το βιογραφικό του Νίκου Χαραλάμπους δεν είναι μόνο πλούσιο σε θεατρικές και τηλεοπτικές δράσεις, αλλά είναι πολύτιμο και σε ποιότητα. Χωρίς ποιοτικές εκπτώσεις, σε δύσκολες εποχές, έφερε σε επαφή τους Κύπριους με την αρχαία ελληνική γραμματεία και τα κλασσικά αριστουργήματα της παγκόσμιας θεατρικής σκηνής» αναφέρεται. «Ο Πρόεδρος Μαρίνος Σιζόπουλος, τα στελέχη και τα μέλη της ΕΔΕΚ εκφράζουν τα ειλικρινή συλλυπητήρια τους στην οικογένεια και τους οικείους του Νίκου Χαραλάμπους».

Από την πλευρά του, το ΔΗΚΟ σημειώνει ότι ο Νίκος Χαραλάμπους υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Κύπριους ηθοποιούς και σκηνοθέτες που γέννησε ο τόπος μας, ενώ η καλλιτεχνική του προσφορά πέρασε τα στενά σύνορα της Κύπρου και έγινε αποδεκτός από όλο τον Ελληνισμό. «Ο Νίκος Χαραλάμπους ήταν αυτός που ουσιαστικά σύστησε στο κυπριακό κοινό τί εστί θέατρο, ενώ με πρωτοβουλίες του παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στην Κύπρο έργα των Σαίξπηρ, Τσέχωφ, Μπρόζεκ Σάφερ. Η ιστορία, η σχολή σκέψης και η σκηνοθετική προσέγγιση του, μας αφήνουν  μια σπουδαία παρακαταθήκη. Μια κληρονομιά και μια τεράστια ευθύνη να δημιουργήσουμε και να κρατήσουμε το θέατρο και τον πολιτισμό της χώρας μας στα επίπεδα που ο ίδιος το είχε ανεβάσει» αναφέρει ανακοίνωση του Δημοκρατικού Κόμματος. 

Με αισθήματα βαθιάς θλίψης αποχαιρετά τον Ν. Χαραλάμπους και ο ΔΗΣΥ. «Ο Νίκος Χαραλάμπους υπήρξε ο αφηγητής των ονείρων όλων μας, όπως εκφράστηκαν μέσα από τη δική του ματιά πάνω στο θεατρικό και όχι μόνο σανίδι για δεκαετίες, και το έργο του αποτελεί παρακαταθήκη για τους νέους δημιουργούς. Ένα έργο που δικαίως έτυχε τιμής και αναγνώρισης σε Κύπρο και Ελλάδα. Ταυτόχρονα η σεμνότητα, η χαμηλών τόνων προσωπικότητά του και η αφοσίωσή του στην πρόοδο του θεάτρου, του χάρισε μόνο φίλους και συνοδοιπόρους στη σπουδαία του πορεία» αναφέρει η σχετική ανακοίνωση.

Η ΔΗΠΑ αποχαιρετά τον εκλιπόντα με πολύ σεβασμό «γιατί ήταν ένας μεγάλος καλλιτέχνης, θεαντράνθρωπος, σκηνοθέτης και φωτεινός άνθρωπος. Ο εκλιπών, υπήρξε ένας εμπνευσμένος, υψηλής στάθμης, κύρους και ευαισθησίας καλλιτέχνης, ήταν πολυβραβευμένος για τα όσα προσέφερε στην τέχνη την οποία υπηρέτησε με αγάπη και πάθος και ήταν πάντοτε αξιοπρεπής και συνεπής στις αρχές του. Καλό ταξίδι στον ‘Δον Κιχώτη της γοητείας του ταξιδιού χωρίς προορισμό, στον Οδυσσέα του νόστου’ όπως είχε χαρακτηρίσει ο ίδιος τον εαυτό του. Ο πολιτισμός θα στερηθεί μια από τις πιο σπουδαίες προσωπικότητές του, οι συγγενείς, οι φίλοι και οι γνωστοί του θα στερηθούν ένα φωτεινό άνθρωπο. Θα μείνει αξέχαστος, γιατί ήταν από αυτούς που αφήνουν βαθύ αποτύπωμα» αναφέρεται.

Τον Ν. Χαραλάμπους αποχαιρέτησαν με συλλυπητήριες ανακοινώσεις τόσο η Ένωση Ηθοποών Κύπρου όσο και η Κλαδική Καλλιτεχνών Θεάτρου της ΠΕΟ.

Το Κυπριακό Κέντρο Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου εξέφρασε τη βαθιά του θλίψη κάνοντας λόγι για έναν ξεχωριστό άνθρωπο, σπουδαίο ηθοποιό και πρωτοπόρο σκηνοθέτη, ο οποίος με το έργο και τη δράση του σφράγισε μια ολόκληρη εποχή για το κυπριακό θέατρο. 

«Με τις εντυπωσιακές παραγωγές του, τις πρωτοποριακές σκηνοθετικές του προσεγγίσεις και το όραμά του άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στην ανάπτυξη και ανάδειξη του κυπριακού θεάτρου. Με αφετηρία την εμβληματική παράσταση Ικέτιδες του Ευριπίδη (ΘΟΚ, 1978) έως την τελευταία του σκηνοθεσία στο αρχαίο ελληνικό δράμα, με την Άλκηστη του Ευριπίδη (Θέατρο Αμφίκτιο, 18ο Διεθνές Φεστιβάλ Αρχαίου Ελληνικού Δράματος, 2014), ο Νίκος Χαραλάμπους χάραξε μια νέα λαμπρή πορεία στην πρόσληψη του αρχαίου ελληνικού δράματος. Ο Νίκος Χαραλάμπους ερμήνευσε, σκηνοθέτησε, δίδαξε αλλά και διηύθυνε, υπηρετώντας άοκνα το θέατρο εντός κι εκτός Κύπρου. Το πλούσιο έργο και η πολυσχιδής πορεία του αποτελούν μια εξέχουσα παρακαταθήκη για τον πολιτισμό και τον τόπο μας». Το ΚΚΔΙΘ εκφράζει τα βαθιά του συλλυπητήρια και την αμέριστη συμπαράστασή του στην οικογένεια και στους οικείους του».