Ζήνων Ζαννέτος, Ευαγόρας Παλληκαρίδης, Αφροδίτης και Μιλτιάδη, Εκδόσεις Γερμανός 2023
Το έναυσμα που πυροδότησε τη συγγραφή του πονήματος, παρά την πληθώρα των όσων από πολλούς ιστορήθηκαν για τον σύντομο αλλά μεστό ηθικοπνευματικού νοήματος βίο του Ευαγόρα Παλληκαρίδη και την αγωνιστική πορεία της ανάβασής του στα σκαλοπάτια «που πάν’ στη Λευτεριά» με την υπέρ πατρίδος θυσία της άχραντης νεότητάς του, παραθέτει ο Ζήνων Ζαννέτος στην Εισαγωγή του ως υπέρτατο καθήκον της δικής του οφειλής προς τον έφηβο Ήρωα Ποιητή. Την επιτακτική ανάγκη, τουτέστιν, μιας πολυεπίπεδης ερμηνευτικής ανάγνωσης και της, πέραν των συγκινησιακών αισθημάτων που εμπνέει, αντικειμενικής αποτίμησης τού υπερβαίνοντος τα ηλικιακά του μέτρα υψιπετούς Ποιητικού του Λόγου.
Στο βιβλίο προτάσσονται ως ευφωνικό ελεγειακό πρελούδιο τα δύο ιδιόλεκτα ποιήματα των σεπτών γονέων Αφροδίτης και Μιλτιάδη Παλληκαρίδη, που, κατά τους ομώνυμους τίτλους, αναβλύζουν από τα σπλάχνα τους το σιγηλό-ασίγαστο «Μοιρολόι της Μάνας» και τον «Ύμνο και θρήνο του Πατέρα», παραμυθία χαρμολύπης και υπερηφάνειας απαντοχή. Στις πρώτες 100 σελίδες καταγράφονται οι βιωματικές μαρτυρίες των οικείων, των φίλων, των συμμαθητών και συναγωνιστών του Ευαγόρα, σε κεχωρισμένα κεφάλαια και κατά χρονικές περιόδους των κομβικών σταθμών της ζωής του, από τα παιδικά και γυμνασιακά του χρόνια μέχρι τη μαχητική του δράση στην ΕΟΚΑ και έως το καθαγιαστικό μαρτύριο της αγχόνης. Πολύτιμες πληροφορίες, τις οποίες ο συγγραφέας αρύεται κυρίως από τα βιβλία της αδελφής του Γεωργίας Παλληκαρίδη- Ποσπορή, του Χρ. Ανδρέου, της Λύας Χατζηαδάμου-Βότση, καθώς και από άλλες έγκριτες πηγές, όπως το «Χρονικό» του πατέρα του.
Οι σελίδες της δεύτερης ενότητας, που επιγράφεται «Ερμηνεία Κειμένων», περιλαμβάνει εκτενείς παρουσιάσεις των βιβλίων της αδελφής του ήρωα «Ο Ευαγόρας ο αδελφός μου… Αναφορά» και «Ποίηση Ευαγόρα Παλληκαρίδη» και του βιβλίου της Λύας Χατζηαδάμου Βότση, της αγαπημένης των εφηβικών και αγωνιστικών του χρόνων έως το ένδοξο τέλος του, «Αν θες να μάθεις νέα μου…». Τις αυθόρμητες σκέψεις και τις ανεπιτήδευτες λέξεις, τις διαλογικές αναζητήσεις και τα τρυφερά αισθήματα με την αμεσότητα της έκφρασής τους, που αποτυπώνονται στην ερωτική αλληλογραφία των δύο νέων, καθώς και τα ποιοτικά γνωρίσματα του λόγου τους σχολιάζει ο Ζαννέτος με συνειρμικές εκφάνσεις και λεπταίσθητες παρατηρήσεις ερμηνευτικών προεκτάσεων σε ένα άλλο κείμενο με τον προσφυή ποιητικό τίτλο μεταφορικού συμβολισμού «Από το κάνιστρο της Παφίας Αφροδίτης ο εν δυνάμει ΙστοριόΜυθος της Ανεράδας Λύας και του Ορφικού Απόλλωνα της Κύπρου Ευαγόρα». Ενδεικτική η αναφορά σε σχέση με τον ρομαντικό τόπο συνάντησης των ερωτευμένων νέων στον δημόσιο κήπο της Πάφου με τα κυπαρίσσια –δεισιδαιμονικά σύμβολα θανάτου–, που προοιωνίζονται με αλληγορική προτύπωση μεταφυσικού οράματος την απαθανάτιση της εκδημίας του ήρωος, αλλά, θα πρόσθετα, και τη μετανάστευση της Λύας στη μακρινή Νότιο Αφρική.
Απονέμει επίσης τον προσήκοντα έπαινο στην υπό διττή έννοια ερωτική ποίηση του Παλληκαρίδη, που διαπνέεται από λυρικό ιδεαλισμό για το αγαπώμενο πρόσωπο και υπέρμετρη αγάπη για την Ελλάδα, την «πατρίδα των πατρίδων». Τα εφηβικά σκιρτήματα για τη Μούσα των ονείρων του μετουσιώνονται και μορφοποιούνται σε κορυφαίο υπαρξιακό αίτημα ως Έρως Πατρίδος, όπως με εύληπτη υποβλητική περίσκεψη αποφαίνεται ο κριτικός μελετητής εδώ της βιωματικής Ποίησης είτε της ποιητικής Βιοτής του Ευαγόρα. Δίχως να αφήσει, βεβαίως, ασχολίαστα τα ποιήματα της αγαπητικής φιλίας, που κοσμούν τα μαθητικά λευκώματα, αλλά και την έμφυτη ευτραπελία των σατιρικών του ποιημάτων.
Σε άλλο κεφάλαιο αναλύεται η στιχουργική και τα ποικιλότροπα εύρυθμα μέτρα μουσικότητας της ποίησης του Παλληκαρίδη, που εναρμονίζονται με τα ένδον υπαρξιακά τοπία του πλούσιου συναισθηματικού και νοητικού του κόσμου. Ενώ σε ιδιαίτερο κεφάλαιο θέτει στο μικροσκόπιο τα σημαινόμενα του τελευταίου γράμματος του Ευαγόρα προς την αδελφή του, καταλείποντας στους ακροτελεύτιους ιδίως στίχους την πρώτιστη και έσχατη υποθήκη της βιοθεωρίας του ως πράξη Ζωής: «Το καθετί γεννιέται και πεθαίνει/ Τι σήμερα; Τι αύριο; Γεια σας for ever?». Την υπόμνηση παραμυθίας προς τη στενότερη και ευρύτερη πνευματική οικογένεια σύμπαντος του Ελληνισμού σφραγίζει η αγγλόφωνη φράση με το ερωτηματικό της σκωπτικής του διάθεσης «ως βασανιστικός ήλος» στη σκληροκαρδία των Βρετανών, υπενθυμίζοντάς τους ότι δεν θα καταδυναστεύουν για πάντα τον Κυπριακό Ελληνισμό.
Το κεφαλαιώδους σημασίας κείμενο, που επιγράφεται «Η Σηματωρός Αγχόνη», πλαισιώνουν προοιμιακά και επιλογικά τα παρεμβαλλόμενα σημαινόμενα του Αντάρτη Ποιητή και Φιλολόγου Γιάννη Κ. Παπαδόπουλου υπό τον τίτλο «Σκέψεις Αθανάτων», τονίζοντας το γενναιόφρον θυσιαστικό ήθος των Αγωνιστών, με τον δεκαεννιάχρονο Παλληκαρίδη, τον τελευταίο και νεαρότερο από τους εννέα απαγχονισθέντες, να παραμένει πάμφωτο ορόσημο αυτού του ευκλεούς άφθιτου Ήθους.
Την ενότητα συνοψίζει το περιεκτικό διάγραμμα, που τιτλοφορούμενο «Κάνιστρον Ήθους» συνηχεί με τον επεξηγηματικό υπότιτλο του βιβλίου. Προηγείται η ετυμολογική σήμανση των συμβολισμικών ονομάτων του Ευαγόρα και των τοκέων του, Αφροδίτης και Μιλτιάδη, ως φορέων της Ελληνικότητας της Κύπρου. Συναιρείται, ωσαύτως, ως σε οιωνεί εγκόλπιο καταγραφής η κωδικοποίηση του Προσώπου, του Ήθους και της Ποίησής του. Οι επόμενες 100 σελίδες διανθίζονται από επιλεγμένα ποιήματα και ορισμένες αφηγηματικές λυρικές σκέψεις του Ήρωα-Ποιητή σε συνάρθρωση θεματικών ενοτήτων. Ο υποτίτλιος προσδιορισμός «Λύρας Μολπαί» περιλαμβάνει, επίσης, δείγματα της ιδιόχειρης γραφής του.
Στο επίμετρο του βιβλίου του ο Ζήνων Ζαννέτος επαναμνημοεύει την ταύτιση του Διγενή Ακρίτα και του Ευαγόρα Παλληκαρίδη. Κοινός ο τόπος του Μικρασιατικού αρχαίου οικισμού της Λυσού, που παραπέμπει στις ερωτικές περιπέτειες του Διγενή και στο ηρωικό κρησφύγετο της αντάρτικης ομάδας του Ευαγόρα σε μια μετενσάρκωση του διακαούς του έρωτα για την Ελευθερία της Πατρίδας.
