Ιεροσυλία είναι να δώσεις χρησιμότητα σε ένα εγκαταλειμμένο κτήριο εκκλησίας ή να το κρατάς σε αχρησία; Η απάντηση εξαρτάται από το που βρίσκεται η εκκλησία. Αν είναι στην Ολλανδία, σαφώς και ιεροσυλία είναι η μη χρήση. Για αυτό και μια εκκλησία μπορεί να μετατραπεί σε δημοτικό κολυμβητήριο χωρίς να προκληθεί σάλος.
Ο ναός του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης στην πόλη Heerlen της Ολλανδίας, κτίστηκε το 1923 και αποτελεί διατηρητέο εθνικό μνημείο. Αυτό ωστόσο δεν εμποδίζει τις δημοτικές αρχές να του δώσουν άλλη χρήση από τη στιγμή που σταμάτησε να λειτουργεί ως εκκλησία. Με τους πιστούς ολοένα να λιγοστεύουν, το 2023 ο χώρος έπαψε να λειτουργεί ως ιερός ναός. Τότε οι αρχές κάθισαν και σκέφτηκαν: «Τι υπηρεσίες έχουν ανάγκη οι δημότες;» Κι αποφασίστηκε η μετατροπή της εκκλησίας σε δημοτικό κολυμβητήριο. Προς το σκοπό αυτό διενεργήθηκε αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, στον οποίο επικράτησε η πρόταση των γραφείων MVRDV και Zecc Architecten.
Αυτό ονομάζεται προσαρμοστική επαναχρησιμοποίηση και είναι πλέον μια τάση που στόχο έχει τη διατήρηση κτηρίων για την κάλυψη κοινωνικών αναγκών και παράλληλα την εξοικονόμηση φυσικών πόρων. Το συγκεκριμένο έργο, που απέκτησε το παρατσούκλι Holy Water, αναμένεται να ολοκληρωθεί περί τα τέλη του 2027. Το κέλυφος του κτηρίου καθώς και σημαντικά στοιχεία διατηρούνται αναλλοίωτα, προστίθενται όμως άλλα στοιχεία για να εξυπηρετούν τις νέες ανάγκες. Μια τέτοια προσθήκη είναι το κυκλικό κουβούκλιο μέσω του οποίου επιτυγχάνεται η είσοδος. Στη συνέχεια οι επισκέπτες περνούν από κεντρικούς διαδρόμους για να φτάσουν στα αποδυτήρια ή σε ένα χώρο εστίασης στο πίσω μέρος του κτιρίου. Οι χώροι αυτοί χωρίζονται με γυαλί από την κεντρική πισίνα. Ο φωτισμός πάνω από το νερό είναι εμπνευσμένος από τα αυθεντικά φωτιστικά της εκκλησίας που φαίνονται σε ιστορικές φωτογραφίες. Οι τέσσερις σειρές των φωτιστικών χρησιμεύουν επίσης ως δείκτες λωρίδας για τους κολυμβητές.
Για να φιλοξενήσει την πισίνα, το υπάρχον δάπεδο θα αφαιρεθεί και θα αντικατασταθεί με νέα επιφάνεια μωσαϊκού που θα περιβάλλει την πισίνα και παράλληλα θα καλύπτει το πάτωμα της πισίνας. Το μοτίβο του μωσαϊκού αναφέρεται στα αυθεντικά χρώματα, τα υλικά και τα βιτρό της εκκλησίας, σε σχέδιο που έγινε σε συνεργασία με ντόπιους καλλιτέχνες για να απηχεί τις υπάρχουσες τοιχογραφίες στο Heerlen. Τα στασίδια της εκκλησίας θα μετατραπούν σε καθίσματα ενσωματωμένα στους γυάλινους τοίχους, που θα χρησιμεύουν ως πάγκοι για τους κολυμβητές στη μία πλευρά και ως τραπέζια ύψους μπάρας για τους θεατές από την άλλη. Ο άμβωνας θα προσαρμοστεί για να χρησιμεύσει ως σταθμός ναυαγοσώστη.
Ένα βασικό χαρακτηριστικό του έργου είναι το νέο ρυθμιζόμενο δάπεδο πισίνας, σχεδιασμένο να εισάγει ευελιξία. Το κινητό δάπεδο μπορεί να ανυψωθεί ή να χαμηλώσει για να υποστηρίξει διάφορες δραστηριότητες καθώς και κολυμβητές διαφορετικών ηλικιών και ικανοτήτων. Όταν ανυψωθεί πλήρως, καλύπτει εξ ολοκλήρου το νερό, δημιουργώντας μια επίπεδη επιφάνεια που επιτρέπει στον χώρο να φιλοξενεί πολιτιστικές ή κοινωνικές εκδηλώσεις. Μπορεί επίσης να ρυθμιστεί ώστε να συγκρατεί ένα ρηχό στρώμα νερού στο πάτωμα, σχηματίζοντας μια ανακλαστική επιφάνεια που δημιουργεί τη ψευδαίσθηση καθρέφτη, δημιουργώντας έτσι στους επισκέπτες την αίσθηση ότι περπατούν πάνω στο νερό.
Όπως εξηγούν οι αρχιτέκτονες, για την προστασία των ιστορικών υλικών και έργων τέχνης της εκκλησίας από την υγρασία κατά τη θέρμανση της πισίνας, ο σχεδιασμός ενσωματώνει γυάλινους τοίχους που διαχωρίζουν τον χώρο και διατηρούν το περιβάλλον. Η οροφή θα μονωθεί από το εξωτερικό για να αποφευχθεί η υπερβολική απώλεια θερμότητας, διατηρώντας παράλληλα την όψη της αρχικής πλινθοδομής και στη συνέχεια θα αποκατασταθεί η υπάρχουσα επικάλυψη της στέγης. Η ξύλινη κατασκευή οροφής θα διατηρηθεί και θα ενισχυθεί με ηχοαπορροφητικά πάνελ για τη βελτίωση της ακουστικής. Τα τεχνικά συστήματα, συμπεριλαμβανομένων των μονάδων διαχείρισης αέρα, θα ενσωματωθούν διακριτικά στο υπόγειο.
Το έργο της μεταμόρφωσης του ναού σε κολυμβητήριο αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης αναζωογόνησης του κέντρου της πόλης Heerlen.
Ελεύθερα 27.4.2025
