Ο Γιουσούφ Ισλάμ, γεννημένος στο Λονδίνο το 1948 ως Στίβεν Γεωργίου, γιος Κύπριου πατέρα και Σουηδής μητέρας, υπήρξε μια από τις πιο γοητευτικές και στοχαστικές φωνές του 20ού αιώνα.

Με τραγούδια όπως Father and Son, Peace Train και Wild World, έγινε το πρόσωπο μιας γενιάς που αναζητούσε εσωτερική γαλήνη και νόημα σε έναν κόσμο που άλλαζε. Σήμερα, στα 77 του, επιστρέφει με ένα βιβλίο- εξομολόγηση, το «Cat on the Road to Findout», το οποίο κυκλοφόρησε στις αρχές Οκτωβρίου και ήδη απασχολεί τα διεθνή μέσα. Οι New York Times δημοσίευσαν πρόσφατα ένα εκτενές προφίλ του, στο οποίο ο Ισλάμ, με τη χαρακτηριστική του γαλήνη και αυτογνωσία, επιχειρεί να εξηγήσει τη ζωή, την πίστη και τις μεταμορφώσεις του.

Με ρίζες που φτάνουν ως την Κύπρο, μια γη που πάντα θεωρούσε κομμάτι της ταυτότητάς του, ο Γιουσούφ Ισλάμ παραμένει ένας καλλιτέχνης που, ακόμη κι όταν αποσύρεται, συνεχίζει να δείχνει τον δρόμο.

Στους New York Times μιλά με αφοπλιστική ειλικρίνεια για όλα: για την πίστη που τον λύτρωσε, για τις «στραβές διαδρομές» που τον απομάκρυναν από τον κόσμο, αλλά και για τη μουσική που τελικά δεν έπαψε ποτέ να τον καθορίζει.

Το Cat on the Road to Findout δεν είναι απλώς μια αυτοβιογραφία· είναι μια αφήγηση αναζήτησης, πίστης και συμφιλίωσης. Μέσα από χιούμορ, ευαισθησία και βαθιά αυτογνωσία, ο Ισλάμ μιλά για τις επιλογές του, τους φόβους του και τη σιωπή του, προσπαθώντας, όπως γράφει, «να δείξει ότι ακόμη και οι πιο μεγάλες στροφές της ζωής είναι μέρος του ίδιου δρόμου».

Η ιστορία του μοιάζει με μύθο. Ο νεαρός Στίβεν Γεωργίου μεγάλωσε πάνω από το ελληνικό εστιατόριο που διατηρούσε η οικογένειά του στο Σόχο του Λονδίνου. Από νωρίς έδειξε κλίση στη μουσική· στα 18 του υπέγραψε το πρώτο του συμβόλαιο, και στα 20 του ήταν ήδη ποπ είδωλο. Η φήμη ήρθε γρήγορα, μαζί και η εξάντληση. Στα είκοσι του αρρώστησε σοβαρά από φυματίωση- μια εμπειρία που, όπως λέει ο ίδιος, τον έκανε να στραφεί προς τα «σοβαρά, υπαρξιακά ερωτήματα για το νόημα της ζωής».

Η πιο καθοριστική στιγμή ήρθε το 1975, όταν, σε διακοπές στην Καλιφόρνια, παρασύρθηκε από τα κύματα του Ειρηνικού και λίγο έλειψε να πνιγεί. «Πίστεψα ότι είχα δευτερόλεπτα ζωής. Προσευχήθηκα: αν σωθώ, θα αφιερωθώ στον Θεό», θυμάται στο βιβλίο του. Ένα κύμα τον έσπρωξε πίσω στην ακτή — μια εμπειρία που τον άλλαξε για πάντα.

Λίγους μήνες αργότερα, ο αδελφός του Ντέιβιντ του χάρισε ένα αντίτυπο του Κορανίου, που είχε αγοράσει σε ταξίδι του στα Ιεροσόλυμα. «Διάβασα τις πρώτες σελίδες και ένιωσα ότι βρήκα τον δρόμο που έψαχνα», γράφει. Το 1977 ο Κατ Στίβενς ασπάστηκε το Ισλάμ, πήρε το όνομα Γιουσούφ Ισλάμ και αποσύρθηκε σχεδόν εντελώς από τη μουσική. Το 1978 κυκλοφόρησε το τελευταίο του άλμπουμ ως Cat Stevens, Back to Earth -έναν αποχαιρετισμό χωρίς τυμπανοκρουσίες.

Για τα επόμενα τριάντα χρόνια, ο μουσικός έζησε μακριά από τη δημοσιότητα, αφιερωμένος στην πνευματικότητα, στην οικογένειά του και σε φιλανθρωπικά προγράμματα για παιδιά και πρόσφυγες. Το 1981 πούλησε σχεδόν όλο τον μουσικό του εξοπλισμό και δώρισε τα έσοδα σε δύο φιλανθρωπικά ιδρύματα. Όπως ομολογεί τώρα, επηρεασμένος από ένα θρησκευτικό φυλλάδιο που κυκλοφορούσε τότε στη Νότια Αφρική, είχε πειστεί πως το Ισλάμ απαγορεύει τη μουσική- μια πεποίθηση που τον «φόβισε ως τα βάθη».

Η σχέση του με τη δημόσια σφαίρα υπήρξε συχνά αμφιλεγόμενη. Οι δηλώσεις του γύρω από τη διαβόητη φετφά κατά του Σαλμάν Ρούσντι τη δεκαετία του ’80 παρερμηνεύτηκαν, προκαλώντας αντιδράσεις που για χρόνια στιγμάτισαν τη φήμη του. Στο βιβλίο του αναγνωρίζει ότι συχνά δεν χειρίστηκε με σύνεση όσα έλεγε δημοσίως: «Ήμουν άπειρος, δεν ήξερα πώς να μιλήσω με τρόπο που να καταλαβαίνουν οι άλλοι».

Η επιστροφή του στη μουσική ήρθε σχεδόν τυχαία, στις αρχές της δεκαετίας του 2000, όταν ο γιος του, Μοχάμεντ, έφερε σπίτι μια κιθάρα. «Είπα: ‘Ω, έχεις κιθάρα;’ Την πήρα και άρχισα να παίζω». Αυτή η απλή κίνηση άνοιξε ξανά τον δρόμο προς τη δημιουργία. Από τότε, ο Γιουσούφ Ισλάμ έχει κυκλοφορήσει αρκετούς νέους δίσκους, επιστρέφοντας στη σκηνή με τον δικό του, στοχαστικό τρόπο.

Την ίδια νύχτα, η μικρότερη αδελφή του, Αμίνα, του ζήτησε να της τραγουδήσει το παλιό του κομμάτι The Laughing Apple από το άλμπουμ New Masters (1967). Ήταν η πρώτη φορά που τα παιδιά του άκουσαν τη φωνή του συνοδευόμενη από κιθάρα. «Το επόμενο πρωί είχε γράψει ένα καινούριο τραγούδι», λέει ο Μοχάμεντ. «Τόσο γρήγορα έγινε».

Η αναγέννησή του δεν ήρθε ξαφνικά. Ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 ο Ισλάμ δοκίμαζε προσεκτικά τα όρια της σχέσης του με τη μουσική. Το 1995 ηχογράφησε το The Life of the Last Prophet, ένα έργο που συνδύαζε απαγγελίες με παραδοσιακούς μουσουλμανικούς ύμνους (nasheeds), συνοδευμένους αποκλειστικά από κρουστά. Το άλμπουμ γνώρισε τεράστια επιτυχία στον μουσουλμανικό κόσμο, και ο ίδιος ίδρυσε τη δισκογραφική Mountain of Light, ακολουθώντας με παιδικά τραγούδια και πνευματικά έργα που συνέδεαν πίστη και τέχνη.

Η κιθάρα του γιου του υπήρξε ο καταλύτης. Από τότε, ο Γιουσούφ Ισλάμ ηχογράφησε έξι νέα άλμπουμ, συνεργάστηκε με την Ντόλι Πάρτον και τον Πολ ΜακΚάρτνεϊ, και επιμελήθηκε πολυτελείς επανεκδόσεις των κλασικών του δίσκων Tea for the Tillerman και Mona Bone Jakon.

«Το να εξηγείς πράγματα είναι ένας ξηρός τρόπος επικοινωνίας», λέει στους New York Times. «Εγώ είμαι στο στοιχείο μου όταν τραγουδώ την καρδιά μου».

Η ανανεωμένη του σχέση με τη μουσική οδήγησε τον Ισλάμ σε μια βαθύτερη επανερμηνεία της πίστης του. Από τα πρώτα του χρόνια στο Ισλάμ είχε αποφασίσει να μην ενταχθεί σε καμία σχολή ή σέκτα του Σουνιτικού Ισλάμ. «Δεν έβλεπα σύνορα», λέει. «Γυρνάω πάντα στην έννοια της ενότητας». Με τα χρόνια συνειδητοποίησε ότι δεν χρειάζεται να ακολουθεί τις αυστηρές ερμηνείες άλλων για να παραμείνει πιστός. Το 2014 δημοσίευσε το Why I Still Carry a Guitar, ένα βιβλίο-εξήγηση προς τη μουσουλμανική κοινότητα για τη συνέχιση της καλλιτεχνικής του πορείας — βήμα που τελικά οδήγησε στη συγγραφή του Cat on the Road to Findout.

«Υπήρχαν απειλές από ορισμένους κύκλους της θρησκευτικής κοινότητας», λέει. «Μου έλεγαν ότι είναι επικίνδυνο να προβάλλεις τον εαυτό σου, να “καμαρώνεις” για το ταλέντο σου. Αλλά η τέχνη μου είναι κάτι πολύ βαθύτερο από αυτό».

Η αναζήτηση του Ισλάμ για νόημα και αλήθεια ξεκίνησε πολύ νωρίτερα. Όταν ήταν παιδί σε καθολικό σχολείο του Λονδίνου, είχε ρωτήσει μια καλόγρια πότε «οι άγγελοι αρχίζουν να γράφουν τις αμαρτίες σου». Εκείνη του απάντησε πως αυτό συμβαίνει στα οκτώ. «Ανακουφίστηκα», γράφει με χιούμορ στο βιβλίο του. «Η θρησκεία μού προκαλούσε ενοχές για καθετί όμορφο, αλλά έξω από την εκκλησία ο κόσμος ασκούσε μια ακαταμάχητη έλξη».

Αυτή η ένταση ανάμεσα στη θρησκευτική αυστηρότητα και την κοσμική ζωή συνοδεύει τον Ισλάμ μέχρι σήμερα. Όπως σημειώνει το άρθρο των New York Times, εδώ και εβδομήντα χρόνια κινείται ανάμεσα σε αντίθετους πόλους- διάσημος και ερημίτης, πιστός και αμφισβητίας, Κατ και Γιουσούφ. Δεν είναι τυχαίο ότι τα τελευταία του άλμπουμ κυκλοφορούν με την υπογραφή Yusuf / Cat Stevens, ως σύμβολο συμφιλίωσης των δύο του εαυτών.

Η τρέχουσα επικαιρότητα βρίσκει τον Ισλάμ βαθιά ανήσυχο. Για τον πόλεμο στη Γάζα, λέει ότι αποτελεί «μια στιγμή δοκιμασίας για ολόκληρη την ανθρωπότητα». Κατηγορήθηκε στο παρελθόν, άδικα όπως επιμένει, για σχέσεις με τη Χαμάς- μια υπόθεση που του προκάλεσε ακόμη και προβλήματα με την αμερικανική του βίζα ως το 2006. «Η νέα γενιά που βλέπει αυτή την καταστροφή δεν θα την ξεχάσει ποτέ», σημειώνει.

Σήμερα αντιμετωπίζει το παρελθόν του με ειρωνεία και στοχασμό. Θυμάται τον νεαρό Κατ Στίβενς που δεν ήξερε πώς να εξηγήσει τον εαυτό του στα μέσα, που αμήχανα μιλούσε στη σκηνή ανάμεσα στα τραγούδια. «Έψαχνα απαντήσεις», λέει. «Και μεγάλο μέρος αυτών των απαντήσεων βρισκόταν μέσα στη μουσική. Όταν τις βρήκα, ήταν φυσικό να σωπάσω για λίγο. Όταν πια ένιωσα ότι κρατώ κάτι αληθινό, τότε μόνο μπόρεσα να επιστρέψω και να το μοιραστώ».

Το Cat on the Road to Findout είναι το άθροισμα όλων αυτών: μιας ζωής ανάμεσα στη φήμη και στη σιωπή, στην πίστη και στην αμφιβολία, στην Κύπρο της καταγωγής του και στον κόσμο που τελικά τον υιοθέτησε.

Με πληροφορίες από τους The New York Times