Τι σχέση έχει ένας μηχανικός αεροπλάνων με την υαλουργία; Ο Σταύρος Κοφτερός, εδώ και 40 χρόνια, συνδυάζει τις γνώσεις του ως μηχανικός με την τέχνη του γυαλιού και δημιουργεί μοναδικά γλυπτά που ξεχωρίζουν για τις πρωτότυπες φόρμες και τη διαφάνεια. Η φήμη του έφτασε μέχρι το Βατικανό, τη βασιλική οικογένεια της Ισπανίας και άλλους οργανισμούς στο εξωτερικό. Τον συναντήσαμε με αφορμή την έκθεσή του, «Διάφανη γλυπτική», την οποία παρουσιάζει στη Λευκωσία.
Το εργαστήρι του Σταύρου Κοφτερού στην Εντός των Τειχών Λευκωσία, στην οδό Αμμοχώστου 2, με την επιγραφή «Υαλουργείο», τραβάει τα βλέμματα των περαστικών, ντόπιων και ξένων. Τα μοναδικά και περίτεχνα έργα του στις προθήκες, χρωματιστά και διάφανα ειδώλια καθώς και άλλα πρωτότυπα γλυπτά από γυαλί, σε προκαλούν να μπεις στο στούντιο και να γνωρίσεις τον ταλαντούχο δημιουργό. Παλιά στεγαζόταν στο Πολυεργαστήρι του Δήμου Λευκωσίας στη Χρυσαλινιώτισσα, όμως εδώ και δέκα χρόνια μετακόμισε σ’ αυτή την παλιά ψηλοτάβανη αποθήκη με τις παραδοσιακές καμάρες. Το εργαστήρι του είναι εξοπλισμένο με όλα τα απαραίτητα τεχνικά μέσα που απαιτούνται. Εδώ επεξεργάζεται το γυαλί με πολύ κόπο, ώσπου πάρει την τελική μορφή του έργου που εμπνεύστηκε. Τα πρωινά του Σαββάτου το εργαστήριο είναι γεμάτο κόσμο. Εκτός από τους μόνιμους Κύπριους πελάτες του τον επισκέπτονται και πολλοί ξένοι οι οποίοι, φεύγοντας για τις χώρες τους, παίρνουν μαζί τους μικρά γυάλινα γλυπτά. Οι πιο καλοί πελάτες, όπως μας λέει, είναι οι Ιταλοί, οι Ελλαδίτες, οι Γερμανοί και οι Αμερικανοί.
Η ιστορία του Σταύρου Κοφτερού αρχίζει σαράντα χρόνια πριν. «Σπούδασα Μηχανολόγος Μηχανικός στο ΑΤΙ και έγινα αδειούχος μηχανικός αεροπλάνων. Το 1980 εργοδοτήθηκα στις Κυπριακές Αερογραμμές. Από τότε ξεκίνησα να ασχολούμαι δειλά-δειλά με την υαλουργία ως χόμπι. Στην πορεία με συνεπήρε και αφοσιώθηκα σ’ αυτή την τέχνη. Αν και παράλληλα συνεχίζω να συνεργάζομαι με μια αεροπορική εταιρεία στη συντήρηση αεροπλάνων, δεν φανταζόμουν ότι η τέχνη της υαλουργίας θα γινόταν τρόπος ζωής», λέει.
Πώς επέλεξε ως βασικό υλικό της δουλειάς του το γυαλί; « Ήθελα πάντα να κάνω κάτι που δεν υπήρχε στην Κύπρο. Έργα με γυαλί ήταν σχεδόν ανύπαρκτα τη δεκαετία του ’80. Τα τελευταία 40 χρόνια πειραματίζομαι συνέχεια στο εργαστήρι μου με νέες τεχνικές. Άρχισα από τη χάραξη στο γυαλί. Καθ’ οδόν, ανακάλυψα ότι υπάρχουν πολύ περισσότερα που έπρεπε να τα μάθω. Μετά άρχισα να κάνω γυαλί μερικής στίξης. Σ’ αυτό με βοήθησε πολύ ο μακαρίτης κεραμίστας Αριστοφάνης, ο οποίος μου επέτρεψε να πειραματίζομαι στους φούρνους του με το glass fusing. Μετά συνέχισα με το παραδοσιακό βιτρό, όπως γινόταν τον 10ο αιώνα, με φυσητό γυαλί και μόλυβδο. Έπειτα συνέχισα με το βιτρό σε συνδυασμό με μπετόν ή ρεζίνα, μια τεχνική που εμφανίστηκε στη Γαλλία και έχει σχέση με το χυτό γυαλί. Ένα μεγάλο κομμάτι της δουλειάς μου είναι το βιτρό, όμως σήμερα φθίνει λόγω ψηλού κόστους».
Πολλοί υαλουργοί στο εξωτερικό πληρώνουν τεχνικούς για τη διεκπεραίωση των έργων τους. Ο κ. Κοφτερός, ωστόσο, λόγω των γνώσεων του στη μηχανική, υλοποιεί ο ίδιος τις δημιουργίες του από τη σύλληψη της ιδέας ως το τελικό στάδιο. Πρόκειται για ένα δύσκολο επάγγελμα που απαιτεί πολλές δεξιότητες, τεχνικές γνώσεις και ευφυΐα. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή, μου τονίζει, γιατί εργάζεται με τη φωτιά σε υψηλές θερμοκρασίες.
Ως αυτοδίδακτος, πέραν από τους πειραματισμούς με το γυαλί, μελετά πολύ και ενημερώνεται για την αρχαία υαλουργία. «Το χυτό γυαλί ήταν η πρώτη δράση στην υαλουργία πριν από 5.000 χρόνια. Μετά την εποχή του χαλκού και του σιδήρου, η εξέλιξη της τεχνολογίας επηρέασε την εξέλιξη και της υαλουργίας. Η Κύπρος έπαιξε μεγάλο ρόλο στην ιστορία του γυαλιού. Αυτό που μπορώ να πω με λύπη, είναι ότι δεν υπάρχει ειδικός για την υαλουργία στο Κυπριακό Μουσείο. Γίνονταν πολλά αντικείμενα από γυαλί κατά την αρχαιότητα στην Κύπρο. Στον οδηγό Κυπριακών Μουσείων, του σπουδαίου αρχαιολόγου Βάσου Καραγιώργη, αναφέρεται ότι βρέθηκαν στην Ταμασό ίχνη εργαστηρίου υαλουργίας. Οι Φοίνικες όταν ήρθαν στην Κύπρο έφεραν και την τέχνη τους μαζί. Ένα αντικείμενο από γυαλί που βρέθηκε στην Έγκωμη το 1400 π.Χ. υπάρχει στη συλλογή του Βρετανικού Μουσείου. Επειδή υπήρχε το μέταλλο, έγιναν πολλά πράγματα. Το Royal Ontario Museum έχει πολλά μυροδοχεία. Όταν τα μελέτησα, ξαφνιάστηκα γιατί πολλά από αυτά βρέθηκαν στην Κύπρο. Αυτά φτιάχτηκαν σε υαλουργεία της Κύπρου μετά την ανακάλυψη του φυσητήρα, το 60 μ.Χ. Στο Μουσείο Πιερίδη στη Λάρνακα τα γυάλινα αντικείμενα είναι υπογραμμένα από τους δημιουργούς τους. Όπως γνωρίζουμε, υπήρχε υαλουργείο στη σημερινή Πύλα».
Η φήμη του Σταύρου Κοφτερού έφτασε ως το Βατικανό. Όπως μας αφηγείται ο ίδιος, στη διάρκεια της επίσκεψής του στην Κύπρο το 2010 , ο πάπας Βενέδικτος φιλοξενήθηκε στο μοναστήρι των Φραγκισκανών, κοντά στην Πύλη Πάφου. Σ’ αυτό το μοναστήρι ο κ. Κοφτερός είχε αποκαταστήσει ένα μεγάλο βιτρό που είχε τρυπηθεί από σφαίρες στη διάρκεια της Τουρκικής Εισβολής. Ο καθολικός αρχιεπίσκοπος της Ιερουσαλήμ, που ήρθε στην Κύπρο με την ευκαιρία της επίσκεψης του πάπα, ενδιαφέρθηκε να μάθει για τον δημιουργό που αποκατέστησε το βιτρό. «Μια μέρα ήρθαν στον εργαστήριό μου 20 καθολικοί επίσκοποι. Τους τράβηξε την προσοχή ένας εσταυρωμένος από χυτό γυαλί, που δημιούργησα για μια έκθεση. Έτσι, λοιπόν, αποφάσισαν να τον δωρίσουν στον πάπα, εκ μέρους των καθολικών της Κύπρου. Όταν του το είπαν, ο πάπας ζήτησε να του παραδώσω εγώ το έργο. Η εκδήλωση της παράδοσης έγινε στο μοναστήρι των Φραγκισκανών στη Λευκωσία. Όταν βγαίναμε από το μοναστήρι ο άπας μου κρατούσε το χέρι, και οι Βιετναμέζες και Ταϋλανδέζες που ήταν εκεί μου φώναζαν “είσαι ευλογημένος”. Αυτό το έργο βρίσκεται τώρα στο μουσείο του Βατικανού».
Ένα δικό του έργο, επίσης, δώρισε στη βασιλική οικογένεια της Ισπανίας η Κυπριακή Ολυμπιακή Επιτροπή. Άλλα έργα του βρίσκονται στο δημαρχείο Αθηνών, στα γραφεία των Ηνωμένων Εθνών στη Ν. Υόρκη. Ακόμη, ένα μεγάλο έργο του 45 τ.μ. που δημιουργήθηκε μετά από παγκόσμιο διαγωνισμό, βρίσκεται στο Συνεδριακό Κέντρο στη Λευκωσία. Είναι εμπνευσμένο από την εξόρυξη του χαλκού στην Κύπρο και αναπαριστά φύλλα ελιάς.
Στην τέταρτη ατομική του έκθεση, που παρουσιάζει στη Λευκωσία από τις 24 Οκτωβρίου με τίτλο «Διάφανη γλυπτική», συνεργάζεται με τον γιο του Γιάννη Κοφτερό, καλλιτέχνη και σχεδιαστή, ο οποίος υπογράφει τον σχεδιασμό ορισμένων έργων. Παρουσιάζονται γλυπτά από χυτό γυαλί, αποτέλεσμα πενταετούς δημιουργικής πορείας. Τα έργα αντλούν θεματολογία από τη μυθολογία, την αρχαϊκή γλυπτική και τη ναΐφ έκφραση, συνδυάζοντας παραδοσιακές τεχνικές με σύγχρονες καλλιτεχνικές προσεγγίσεις. Η έρευνα της διαφάνειας του όγκου σε συνάρτηση με το φως και το χρώμα αποτελεί έναν από τους βασικούς άξονες της ενότητας αυτής. Οι γλυπτικοί όγκοι γεννιούνται μέσα από υψηλές θερμοκρασίες και πολλαπλές στρώσεις γυαλιού που φτάνουν στο σημείο τήξης, αποκτώντας μορφές που αντανακλούν τη μεταβλητή φύση του υλικού. Το αποτέλεσμα είναι έργα που αποπνέουν ρευστότητα, απαλότητα της φόρμας και μια φυσική διαφάνεια, παραπέμποντας στην ίδια τη ζωντανή ουσία της φύσης.
Αλήθεια, τι είναι αυτό που τον γοητεύει σ’ αυτή την τέχνη; «Η διαύγεια και ο όγκος του γυαλιού. Τα γλυπτά, αν τα προσέξεις καλά χωρίς τεχνητό φωτισμό, έχουν μια διαύγεια. Είναι μαγικός ο τρόπος που εισχωρεί το φως μέσα στο υλικό. Γι’ αυτό ονόμασα την έκθεση «Διάφανη γλυπτική».
Λευκωσία, A+ Event Space (99 629611). Η έκθεση «Διάφανη Γλυπτική» του υαλουργού Σταύρου Κοφτερού, εγκαινιάζεται στις 24 Οκτωβρίου στις 19:00. Την έκθεση θα προλογίσει ο δρ Μάριος Ταραμίδης, οδοντίατρος και λάτρης της τέχνης του γυαλιού. Ώρες λειτουργίας 10:00–13:00 & 15:00–20:00. Μέχρι 31 Οκτωβρίου.
Φωτό: Δημήτρης Βαττής
Ελεύθερα 19.10.2023
