Σοβαρά ερωτήματα και εύλογες ανησυχίες προκύπτουν αναφορικά με τη λειτουργία και τις διαδικασίες υλοποίησης της Ολοκληρωμένης Εγκατάστασης Διαχείρισης Αποβλήτων (ΟΕΔΑ) Πεντακώμου, εν μέσω των διεργασιών για ανάληψη της διαχείρισης της αντίστοιχης μονάδας στην Κόσιη από τους ΕΟΑ Λευκωσίας, Λάρνακας και Αμμοχώστου. Κρίνουμε ότι επιβάλλεται να ξεκαθαρίσουν ουσιώδη ζητήματα, τα οποία σχετίζονται με τον αρχικό σχεδιασμό του έργου και τις αρχές πάνω στις οποίες βασίστηκε, τα στοιχεία του έργου που δεν συνάδουν με τη σχετική ευρωπαϊκή νομοθεσία και τις ελλείψεις και παραλείψεις στους όρους του διαγωνισμού και τα κριτήρια αξιολόγησης προσφορών.
Η προβληματική κατάσταση που επικρατεί σήμερα οφείλεται σε συγκεκριμένες λανθασμένες και ασύμβατες με το ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο αποφάσεις που λήφθηκαν προ δεκαετίας, καθώς και σειρά από προβληματικούς χειρισμούς από αρμόδιους κρατικούς λειτουργούς. Οι μελέτες που προηγήθηκαν της προκήρυξης του έργου δεν φαίνεται να έλαβαν υπόψη την Ευρωπαϊκή Οδηγία και τη σχετική εθνική νομοθεσία, οι οποίες επιτάσσουν την προηγούμενη εφαρμογή στρατηγικών πρόληψης και μείωσης των αποβλήτων. Αντίθετα, στα έγγραφα για τις ΟΕΔΑ Κόσιης και Πεντακώμου ενσωματώθηκαν πρόνοιες για εγγυημένες ποσότητες απορριμμάτων, γεγονός που παραπέμπει στην ύπαρξη ενός σχεδιασμού που απαιτεί συνεχή και αυξημένη παραγωγή αποβλήτων για να καταστεί βιώσιμος.
Η σύνδεση του σχεδιασμού των ΟΕΔΑ με αναχρονιστικές προσεγγίσεις για τη δημιουργία αποτεφρωτήρα που προβλεπόταν να παράγει τεράστιο όγκο δευτερογενούς καυσίμου SRF (Solid Recovered Fuel), ανάλογου με το 50% των αποβλήτων της Κύπρου, δημιουργούσε την ανάγκη παραγωγής αντίστοιχων όγκων αποβλήτων προκειμένου να είναι βιώσιμος. Τοποθετήσεις κρατικών υπευθύνων της περιόδου εκείνης παρουσίαζαν παραπλανητικά τη μέθοδο ως φιλική προς το περιβάλλον, τη στιγμή που ήταν γνωστό ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση κινείτο σε εντελώς διαφορετική κατεύθυνση, προετοιμάζοντας ψήφισμα για την πλήρη απαγόρευσή της μέχρι το 2020.
Την ίδια ώρα, επισημαίνεται πως το έργο της ΟΕΔΑ Πεντακώμου σχεδιάστηκε και προκηρύχθηκε με όρους που δεν προέβλεπαν την ύπαρξη αποδέκτη του παραγόμενου SRF, κάτι που αποτέλεσε σημείο έντονης κριτικής εκ μέρους των ευρωπαϊκών θεσμών – περιλαμβανομένων των Jaspers και των διευθύνσεων DG REGIO και DG ENV της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Όπως χαρακτηριστικά σημειώνεται, η ύπαρξη αποδέκτη αποτελεί προϋπόθεση για την ευρωπαϊκή συγχρηματοδότηση του έργου, ενώ υπήρχε δέσμευση από το κράτος για προκήρυξη διαγωνισμού για διάθεσή του, η οποία δεν υλοποιήθηκε. Επιπλέον κρίσιμο σημείο φαίνεται να αποτέλεσε η απουσία τεχνικής αξιολόγησης του SRF, με κίνδυνο το προϊόν να κατέληγε σε χώρο υγειονομικής ταφής, πράγμα που τελικά έγινε με προφανείς οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Ιδιαίτερο προβληματισμό προκαλεί και η καταγγελία πως στη διαδικασία του διαγωνισμού προσφορών για τον σχεδιασμό, την κατασκευή και τη διαχείριση της ΟΕΔΑ Πεντακώμου, δηλ. ενός έργου κυρίως τεχνικού και επεξεργασίας, ακολουθήθηκε η μέθοδος αξιολόγησης στη βάση μόνο οικονομικού φακέλου αντί οικονομικού και τεχνικού φακέλου, δηλ. χωρίς να συνεκτιμηθούν ποιοτικά χαρακτηριστικά – πρακτική που αντίκειται σε θεμελιώδεις αρχές των δημόσιων συμβάσεων αλλά και στις οδηγίες των ευρωπαϊκών μηχανισμών.
Ο Επαρχιακός Οργανισμός Αυτοδιοίκησης Λευκωσίας καλεί τα αρμόδια Υπουργεία να δώσουν σαφείς και τεκμηριωμένες απαντήσεις, αναφορικά με τις αποφάσεις που ελήφθησαν κατά το στάδιο του σχεδιασμού και της υλοποίησης του έργου. Θεωρούμε ότι αυτό αποτελεί προϋπόθεση για τη διασφάλιση της διαφάνειας, της νομιμότητας και της χρηστής διοίκησης.
Η μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης προνοεί την ανάληψη της διαχείρισης των εγκαταστάσεων διαχείρισης αποβλήτων από τους ΕΟΑ, με σκοπό να επιτευχθεί μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στον τομέα. Ως θέμα αρχής αλλά και αποτελεσματικής διακυβέρνησης, επιβάλλεται να έχουμε ολοκληρωμένη πληροφόρηση για να εμπλακούμε σε οποιαδήποτε διαδικασία προγραμματισμού και λήψης αποφάσεων για αυτά τα θέματα.
Σε μια περίοδο που η βιώσιμη διαχείριση αποβλήτων βρίσκεται στο επίκεντρο των εθνικών και ευρωπαϊκών προτεραιοτήτων, η εξαγωγή διδαγμάτων από το παράδειγμα του Πεντακώμου είναι επιβεβλημένη. Τα τραγικά αποτελέσματα αδιαφανών διαδικασιών και προσεγγίσεων αποδεικνύουν ότι μόνο με πλήρη διαφάνεια μπορούμε να προχωρήσουμε σε ασφαλείς και επωφελείς επιλογές. Το οφείλουμε στους Κύπριους πολίτες.
*Πρόεδρος Επαρχιακού Οργανισμού Αυτοδιοίκησης Λευκωσίας.
