Είναι με αισθήματα ανάμειχτα, με πικρία, θλίψη και απογοήτευση που αγγίζω σήμερα και δημοσιοποιώ την αναστάτωση που μου προκαλεί όταν φέρνω στη μνήμη μου δυσάρεστα γεγονότα, με αφορμή τον θάνατο του καλού μου φίλου και συναγωνιστή αείμνηστου ιατρού Τάκη Ευδόκα.
Ήμουν φοιτητής στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών όταν ο Τάκης Ευδόκας, φοιτητής της Ιατρικής στο ίδιο Πανεπιστήμιο, ίδρυσε τότε, μαζί με τον αείμνηστο δημοσιογράφο και πνευματικό άνδρα Μελή Νικολαΐδη, τον Όμιλο Κυπριακού Εθνικού Πνευματικού Αγώνος Ο.Κ.Ε.Π.Α.. Ο Τάκης Ευδόκας ήταν προς το τέλος των σπουδών του.
Όπως είναι γνωστόν, τότε, μετά το Ενωτικό Δημοψήφισμα της
15ης Ιανουαρίου του 1950 και την απαράδεκτη συμπεριφορά και στάση των Άγγλων αποικιοκρατών, οι Έλληνες της Κύπρου αναστατώθηκαν, αναθεώρησαν την στάση τους και τον ειρηνικό τρόπο συμπεριφορας τους, και ανάπτυξαν μεγάλη δραστηριότητα για το εθνικό θέμα.
Ο Τάκης Ευδόκας, συνετός, συνεπής λάτρης της Ένωσης, ανέπτυξε μεγάλη πρωτοβουλία, και ως πρόεδρος του Ο.Κ.Ε.Π.Α. κλιμάκωσε τις ενέργειές μας με στόχο την προώθηση των προαιώνιων πόθων του λαού μας.
Όμως, πολύ σύντομα, τα πράγματα πήραν άλλη τροπή κα μερικοί φοιτητές προσχωρήσαμε στην Κ.Α.Ρ.Η. (Κύπριοι Αγωνιστές Ριψοκίνδυνοι Ηγέτες) και εκπαιδευθήκαμε για ένοπλο Αγώνα στην Αθήνα και στην Κρήτη. Έτσι χάσαμε την επαφή μας με τον Ο.Κ.Ε.Π.Α..
Τον Τάκη Ευδόκα τον ξανασυνάντησα στην Κύπρο μετά τις Συμφωνίες της Ζυρίχης – Λονδίνου. Ολοκληρωμένος, καλός επιστήμονας, προσέφερε ως ψυχίατρος τις υπηρεσίες του με απόλυτο σεβασμό στον όρκο του Ιπποκράτη. Συγχρόνως, βέβαια, δεν έπαυσε να αγωνίζεται για την ευημερία της Κύπρου και την ορθή πορεία του εθνικού μας θέματος.
Ένιωθε μεγάλη απογοήτευση για τις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου, με τις οποίες όχι μόνο δεν ευοδώθηκαν οι προσδοκίες του λαού μας, αλλά ήταν άδικες και ετεροβαρείς. Αισθανόταν έντονη την αδικία εις βάρος των Ελλήνων της Κύπρου, οι οποίοι αποτελούσαν το 80% του πληθυσμού στο νησί. Δυστυχώς οι Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου αδικούσαν κατάφωρα τους Έλληνες και έδιδαν στους Τούρκους δικαιώματα και εξουσίες που ουσιαστικά εξίσωναν το 18% με το 80% του πληθυσμού.
Μέσα στα πλαίσια αυτά, μαζί με άλλες προσωπικότητες που ένιωθαν
τα ίδια μαζί του, αποφασίστηκε να διεκδικηθεί η προεδρία της Δημοκρατίας από τον Τάκη Ευδόκα πιστεύοντας πως έτσι θα μπορούσαν να προσφέρουν στο πολύπαθο νησί. Βέβαια, αντίπαλός τους ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ο οποίος είχε όλη την εξουσία στα χέρια του και είχε τα πάντα υπό τον έλεγχό του.
Η μνήμη μάς αναταράζει. Εξελίχθησαν τότε απαράδεχτες σκηνές υπό την κάλυψη και –δυστυχώς- με την συμμετοχή της Αστυνομίας για την παρεμπόδιση της ελεύθερης έκφρασης του ανθυποψηφίου τού Προέδρου Μακαρίου που αποτελεί αναφαίρετο δημοκρατικό δικαίωμα. Βανδαλισμοί και ξυλοδαρμοί με όλα τα απαράδεκτα, ανεπίτρεπτα και βάρβαρα μέσα. Γιαούρτια, ντομάτες, λεμόνια, αυγά, ερίπτοντο δημοσίως κατά του ομιλητή υποψηφίου για την προεδρία υπό τα απαθή βλέμματα της αστυνομίας, ή μάλλον με τη συμμετοχή και την καθοδήγησή της! Οι ανεπίτρεπτοι αυτοί βανδαλισμοί δεν επέτρεπαν να πραγματοποιήσει ο Τάκης Ευδόκας το αναφαίρετο δικαίωμα να απευθύνει τον λόγο στον λαό και να εξηγήσει τις θέσεις και τα πιστεύω του. Το όλο σκηνικό και τα γιαουρτώματα στα ρούχα του ομιλητή, αποτελεί μέχρι σήμερα ένα σοβαρό στίγμα για τη δημοκρατία όπως την αντιλαμβανόταν η τότε εξουσία.
Ας μην επεκταθούμε στην εξόφθαλμη νοθεία που έγινε στις κάλπες. Τα έχουν εξάλλου μαρτυρήσει οι πρωταγωνιστές της εποχής. Όλα αυτά δεν είχαν πτοήσει τον Τάκη Ευδόκα, ο οποίος συνέχισε να αντιδρά και να αγωνίζεται.
Θυμάμαι με μεγάλη συγκίνηση μια εκλεκτή ομάδα στην οποία ανήκαν οι Θεμιστοκλής Δέρβης, Γλαύκος Κασουλίδης, Κωνσταντίνος Τσέλλος, Φρίξος Μαρκίδης, Γιάννης Πολυδωρίδης, Ρένος Κυριακίδης, και Θάσος Σοφοκλέους, όταν κάθε εβδομάδα είχαμε συνάντηση στο σπίτι του
Τάκη Ευδόκα όπου συζητούσαμε την κατάσταση και, το πιο σημαντικό, το πώς έπρεπε
να γνωστοποιούσαμε στον λαό τις θέσεις μας. Δυστυχώς κάποιοι χάραξαν λανθασμένοι πορεία. Εξαπέλυσαν εναντίον μας ανελέητο πόλεμο. Δεν επέτρεπαν να κυκλοφορήσουν οι εφημερίδες μας. Τα περίπτερα και οι εφημεριδοπώλες δεν τις πουλούσαν. Οι εγκάθετοι του καθεστώτος τις έκαιγαν δημόσια. Κι όταν ο αείμνηστος δήμαρχος της Λευκωσίας Θεμιστοκλής Δέρβης ανέλαβε να τις πουλήσει ο ίδιος στην Πλατεία Μεταξά (μετέπειτα Πλατεία Ελευθερίας), εγκάθετοι υπό την προστασία της Αστυνομίας τον ξυλοκόπησαν. Μας γινόταν επαγγελματικός πόλεμος και δυστυχώς κυνήγησαν εμάς και τις οικογένειές μας.
Κάποιοι τους κτυπούσαν με τους αλύσους γιατί τολμούσαν να γράψουν άποψη αντίθετη από την δική τους και το πιο τραγικό δολοφόνησαν και δύο τρία αμούστακα παιδιά, ενώ ξυλοκόπησαν δημοσιογράφους μέχρι ακόμα και στην Αθήνα.
Γνωρίζω πως με τα όσα έγραψα, που είναι πολύ λίγα, δεν προσφέρω πολλά πράγματα, γιατί τα γεγονότα είναι εν πολλοίς γνωστά. Όμως είναι το μόνο μνημόσυνο που μπορούσα να κάμω για τον αείμνηστο και αξέχαστο φίλο και συναγωνιστή Τάκη Ευδόκα, ο οποίος είχε το θάρρος και την τόλμη να αντιπαραταχθεί στην αλαζονεία της τότε εξουσίας. Παράλληλα, η υπενθύμηση των ιστορικών εκείνων γεγονότων δίνει μερικές πληροφορίες σε κάποιους αδαείς ή και σκοπίμως αμνήμονες.
Ήμουν φοιτητής στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών όταν ο Τάκης Ευδόκας, φοιτητής της Ιατρικής στο ίδιο Πανεπιστήμιο, ίδρυσε τότε, μαζί με τον αείμνηστο δημοσιογράφο και πνευματικό άνδρα Μελή Νικολαΐδη, τον Όμιλο Κυπριακού Εθνικού Πνευματικού Αγώνος Ο.Κ.Ε.Π.Α.. Ο Τάκης Ευδόκας ήταν προς το τέλος των σπουδών του.
Όπως είναι γνωστόν, τότε, μετά το Ενωτικό Δημοψήφισμα της
15ης Ιανουαρίου του 1950 και την απαράδεκτη συμπεριφορά και στάση των Άγγλων αποικιοκρατών, οι Έλληνες της Κύπρου αναστατώθηκαν, αναθεώρησαν την στάση τους και τον ειρηνικό τρόπο συμπεριφορας τους, και ανάπτυξαν μεγάλη δραστηριότητα για το εθνικό θέμα.
Ο Τάκης Ευδόκας, συνετός, συνεπής λάτρης της Ένωσης, ανέπτυξε μεγάλη πρωτοβουλία, και ως πρόεδρος του Ο.Κ.Ε.Π.Α. κλιμάκωσε τις ενέργειές μας με στόχο την προώθηση των προαιώνιων πόθων του λαού μας.
Όμως, πολύ σύντομα, τα πράγματα πήραν άλλη τροπή κα μερικοί φοιτητές προσχωρήσαμε στην Κ.Α.Ρ.Η. (Κύπριοι Αγωνιστές Ριψοκίνδυνοι Ηγέτες) και εκπαιδευθήκαμε για ένοπλο Αγώνα στην Αθήνα και στην Κρήτη. Έτσι χάσαμε την επαφή μας με τον Ο.Κ.Ε.Π.Α..
Τον Τάκη Ευδόκα τον ξανασυνάντησα στην Κύπρο μετά τις Συμφωνίες της Ζυρίχης – Λονδίνου. Ολοκληρωμένος, καλός επιστήμονας, προσέφερε ως ψυχίατρος τις υπηρεσίες του με απόλυτο σεβασμό στον όρκο του Ιπποκράτη. Συγχρόνως, βέβαια, δεν έπαυσε να αγωνίζεται για την ευημερία της Κύπρου και την ορθή πορεία του εθνικού μας θέματος.
Ένιωθε μεγάλη απογοήτευση για τις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου, με τις οποίες όχι μόνο δεν ευοδώθηκαν οι προσδοκίες του λαού μας, αλλά ήταν άδικες και ετεροβαρείς. Αισθανόταν έντονη την αδικία εις βάρος των Ελλήνων της Κύπρου, οι οποίοι αποτελούσαν το 80% του πληθυσμού στο νησί. Δυστυχώς οι Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου αδικούσαν κατάφωρα τους Έλληνες και έδιδαν στους Τούρκους δικαιώματα και εξουσίες που ουσιαστικά εξίσωναν το 18% με το 80% του πληθυσμού.
Μέσα στα πλαίσια αυτά, μαζί με άλλες προσωπικότητες που ένιωθαν
τα ίδια μαζί του, αποφασίστηκε να διεκδικηθεί η προεδρία της Δημοκρατίας από τον Τάκη Ευδόκα πιστεύοντας πως έτσι θα μπορούσαν να προσφέρουν στο πολύπαθο νησί. Βέβαια, αντίπαλός τους ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ο οποίος είχε όλη την εξουσία στα χέρια του και είχε τα πάντα υπό τον έλεγχό του.
Η μνήμη μάς αναταράζει. Εξελίχθησαν τότε απαράδεχτες σκηνές υπό την κάλυψη και –δυστυχώς- με την συμμετοχή της Αστυνομίας για την παρεμπόδιση της ελεύθερης έκφρασης του ανθυποψηφίου τού Προέδρου Μακαρίου που αποτελεί αναφαίρετο δημοκρατικό δικαίωμα. Βανδαλισμοί και ξυλοδαρμοί με όλα τα απαράδεκτα, ανεπίτρεπτα και βάρβαρα μέσα. Γιαούρτια, ντομάτες, λεμόνια, αυγά, ερίπτοντο δημοσίως κατά του ομιλητή υποψηφίου για την προεδρία υπό τα απαθή βλέμματα της αστυνομίας, ή μάλλον με τη συμμετοχή και την καθοδήγησή της! Οι ανεπίτρεπτοι αυτοί βανδαλισμοί δεν επέτρεπαν να πραγματοποιήσει ο Τάκης Ευδόκας το αναφαίρετο δικαίωμα να απευθύνει τον λόγο στον λαό και να εξηγήσει τις θέσεις και τα πιστεύω του. Το όλο σκηνικό και τα γιαουρτώματα στα ρούχα του ομιλητή, αποτελεί μέχρι σήμερα ένα σοβαρό στίγμα για τη δημοκρατία όπως την αντιλαμβανόταν η τότε εξουσία.
Ας μην επεκταθούμε στην εξόφθαλμη νοθεία που έγινε στις κάλπες. Τα έχουν εξάλλου μαρτυρήσει οι πρωταγωνιστές της εποχής. Όλα αυτά δεν είχαν πτοήσει τον Τάκη Ευδόκα, ο οποίος συνέχισε να αντιδρά και να αγωνίζεται.
Θυμάμαι με μεγάλη συγκίνηση μια εκλεκτή ομάδα στην οποία ανήκαν οι Θεμιστοκλής Δέρβης, Γλαύκος Κασουλίδης, Κωνσταντίνος Τσέλλος, Φρίξος Μαρκίδης, Γιάννης Πολυδωρίδης, Ρένος Κυριακίδης, και Θάσος Σοφοκλέους, όταν κάθε εβδομάδα είχαμε συνάντηση στο σπίτι του
Τάκη Ευδόκα όπου συζητούσαμε την κατάσταση και, το πιο σημαντικό, το πώς έπρεπε
να γνωστοποιούσαμε στον λαό τις θέσεις μας. Δυστυχώς κάποιοι χάραξαν λανθασμένοι πορεία. Εξαπέλυσαν εναντίον μας ανελέητο πόλεμο. Δεν επέτρεπαν να κυκλοφορήσουν οι εφημερίδες μας. Τα περίπτερα και οι εφημεριδοπώλες δεν τις πουλούσαν. Οι εγκάθετοι του καθεστώτος τις έκαιγαν δημόσια. Κι όταν ο αείμνηστος δήμαρχος της Λευκωσίας Θεμιστοκλής Δέρβης ανέλαβε να τις πουλήσει ο ίδιος στην Πλατεία Μεταξά (μετέπειτα Πλατεία Ελευθερίας), εγκάθετοι υπό την προστασία της Αστυνομίας τον ξυλοκόπησαν. Μας γινόταν επαγγελματικός πόλεμος και δυστυχώς κυνήγησαν εμάς και τις οικογένειές μας.
Κάποιοι τους κτυπούσαν με τους αλύσους γιατί τολμούσαν να γράψουν άποψη αντίθετη από την δική τους και το πιο τραγικό δολοφόνησαν και δύο τρία αμούστακα παιδιά, ενώ ξυλοκόπησαν δημοσιογράφους μέχρι ακόμα και στην Αθήνα.
Γνωρίζω πως με τα όσα έγραψα, που είναι πολύ λίγα, δεν προσφέρω πολλά πράγματα, γιατί τα γεγονότα είναι εν πολλοίς γνωστά. Όμως είναι το μόνο μνημόσυνο που μπορούσα να κάμω για τον αείμνηστο και αξέχαστο φίλο και συναγωνιστή Τάκη Ευδόκα, ο οποίος είχε το θάρρος και την τόλμη να αντιπαραταχθεί στην αλαζονεία της τότε εξουσίας. Παράλληλα, η υπενθύμηση των ιστορικών εκείνων γεγονότων δίνει μερικές πληροφορίες σε κάποιους αδαείς ή και σκοπίμως αμνήμονες.
*Πρόεδρος Συνδέσμων Αγωνιστών Ε.Ο.Κ.Α..
