EUChooseSafeFood: Η Ευρωπαϊκή Εκστρατεία που σε ενημερώνει για την ασφάλεια των τροφίμων

Αξιόπιστη η επιστήμη για ασφαλή τρόφιμα στην Ευρώπη

Οι Ευρωπαίοι καταναλωτές συγκαταλέγονται μεταξύ των καλύτερα προστατευμένων και πιο ενημερωμένων στον κόσμο όσον αφορά τα τρόφιμα που καταναλώνουν. Αυτό συμβαίνει γιατί το σύστημα ασφάλειας τροφίμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης διασφαλίζει ότι κάθε Ευρωπαίος πολίτης έχει το δικαίωμα να γνωρίζει πώς παράγονται, μεταποιούνται, συσκευάζονται, επισημαίνονται και πωλούνται τα τρόφιμα που βάζει στο πιάτο του.

Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) και οι εταίροι της στα κράτη μέλη της ΕΕ εγκαινίασαν στις 16 Μάϊου 2023, για τρίτη συνεχή χρονιά την εκστρατεία #EUChooseSafeFood. Στόχος της εκστρατείας είναι να αναδείξει τη σημασία της επιστήμης που εφαρμόζεται για την ασφάλεια των τροφίμων  που καταλήγουν στο πιάτο μας,  και να βοηθήσει τους Ευρωπαίους πολίτες να αποκτήσουν κριτική σκέψη, λαμβάνοντας τεκμηριωμένες αποφάσεις σε ότι αφορά τα τρόφιμα που επιλέγουν να καταναλώσουν. Φέτος, η εκστρατεία είναι μεγαλύτερη από ποτέ καθώς σ’ αυτή συμμετέχουν 16 χώρες, ανάμεσά τους και η Κύπρος, η οποία συμμετέχει για δεύτερη χρονιά. Η εκστρατεία απευθύνεται κυρίως σε Ευρωπαίους πολίτες ηλικίας από 25 έως 45 ετών, με έμφαση στους νέους γονείς και στα άτομα που ενδιαφέρονται για την ασφάλεια των τροφίμων, έναν ενεργό τρόπο ζωής και την επιστήμη.

Πρακτικές συμβουλές από επιστήμονες

Η EFSA από την ίδρυσή της το 2002, λειτουργεί ως αμερόληπτη πηγή επιστημονικών συμβουλών παρέχοντας την επιστημονική βάση για νομοθετικές και κανονιστικές ρυθμίσεις σχετικά με την ασφάλεια των τροφίμων με στόχο την προστασία των Ευρωπαίων καταναλωτών. Η παροχή γνώσης στους Ευρωπαίους πολίτες ώστε να κάνουν ενημερωμένες επιλογές τροφίμων με σιγουριά, εξηγώντας την επιστήμη πίσω από την ασφάλεια των τροφίμων, βρίσκεται στο επίκεντρο της εκστρατείας #EUChooseSafeFood η οποία παρέχει πρακτικές και εύκολα προσβάσιμες πληροφορίες στους καταναλωτές, με συμβουλές που μπορούν να ακολουθούν για να εξασφαλίσουν καλή υγιεινή των τροφίμων στο σπίτι, για το πώς να μειώσουν την σπατάλη τροφίμων καθώς και τι εφαρμόζεται σε ολόκληρη την ΕΕ για την πρόληψη και αντιμετώπιση των τροφιμογενών ασθενειών. Το σύστημα της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων βασίζεται σε επιστημονικές γνωμοδοτήσεις που παρέχονται από την EFSA σε στενή συνεργασία με τις εθνικές αρχές για την ασφάλεια των τροφίμων σε ολόκληρη την Ευρώπη.  Η EFSA συνεργάζεται με κορυφαίους επιστήμονες από την ΕΕ και πέραν αυτής, οι οποίοι αναλύουν, αξιολογούν και συμβουλεύουν, με βάση τα πιο πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα, για το ποια τρόφιμα είναι ασφαλή και εάν ενέχουν κινδύνους για τους καταναλωτές. Φέτος, η εκστρατεία #EUChooseSafeFood στην Κύπρο επικεντρώνεται σε τρεις πυλώνες: 1) στους τρόπους προστασίας από τροφιμογενείς νόσους, 2) στην ασφάλεια των τροφίμων όσον αφορά τα αλλεργιογόνα και 3) στην ορθή χρήση των συμπληρωμάτων διατροφής.

ΑΛΛΕΡΓΙΟΓΟΝΑ ΣΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ

Εκατομμύρια άνθρωποι με τροφικές αλλεργίες

Μια τροφική αλλεργία εμφανίζεται όταν το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρά σε συγκεκριμένες τροφές που συνήθως είναι ακίνδυνες, αλλά ο οργανισμός λανθασμένα τις αναγνωρίζει ως επικίνδυνες. Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πάσχουν από κάποια τροφική αλλεργία η οποία εμφανίστηκε ξαφνικά στη ζωή τους. Τα άτομα με τροφικές αλλεργίες πρέπει να αποφεύγουν οποιαδήποτε τρόφιμα τους αρρωσταίνουν καθώς οι συνέπειες των τροφικών αλλεργιών μπορεί να είναι πολύ σοβαρές και να απειλήσουν ακόμα και την ίδια τη ζωή του ατόμου. Η σωστή ενημέρωση λοιπόν είναι απαραίτητη. Ελέγχοντας τα συστατικά στις ετικέτες των προσυσκευασμένων τροφίμων που αναφέρουν τυχόν αλλεργιογόνα συστατικά, και τις πληροφορίες που δίνονται για τα μη προσυσκευασμένα τρόφιμα, οι άνθρωποι μπορούν να αποφύγουν την κατανάλωσή τους εάν είναι αλλεργικοί.

Οι 14 κατηγορίες αλλεργιογόνων και η νομοθεσία

Οι επιστήμονες της EFSA, η οποία είναι το αρμόδιο σώμα για να παρέχει επιστημονικές γνωμοδοτήσεις στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με τις τροφικές αλλεργίες, συνεισφέρουν στην νομοθετική διαδικασία για την επισήμανση των τροφίμων. Ως αποτέλεσμα, έχει καθορισθεί με σχετική  νομοθεσία της ΕΕ ότι όλα τα  τρόφιμα που πωλούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να φέρουν σήμανση με τα αλλεργιογόνα που περιέχονται σ’ αυτά, αν αυτά περιλαμβάνονται στον καθορισμένο κατάλογο των 14 κατηγοριών προϊόντων και ουσιών που προκαλούν αλλεργίες ή δυσανεξίες των οποίων είναι υποχρεωτική η σήμανση. Ο κατάλογος, ο οποίος δύναται να αναθεωρείται σύμφωνα με την εξέλιξη της επιστημονικής γνώσης, σήμερα περιλαμβάνει τα: δημητριακά που περιέχουν γλουτένη (σιτάρι, κριθάρι, και άλλα) γάλα, αυγά, καρπούς με κέλυφος (αμύγδαλα, καρύδια, φουντούκια, και άλλα), φιστίκια (αραχίδες), σόγια, ψάρια, μαλακόστρακα, μαλάκια, σέλινο, λούπινο, σουσάμι, μουστάρδα και θειώδη.

Αυστηροί έλεγχοι από τις Υγειονομικές Υπηρεσίες

Κάθε χρόνο οι Υγειονομικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Υγείας σε συνεργασία με τα διαπιστευμένα εργαστήρια του Γενικού Χημείου του Κράτους εφαρμόζουν πρόγραμμα δειγματοληψίας τροφίμων από τις επιχειρήσεις τροφίμων για τον επίσημο εργαστηριακό έλεγχο των τροφίμων με σκοπό τη διερεύνηση και εντοπισμό τυχόν αλλεργιογόνων σ’ αυτά. Το 2022 λήφθηκαν συνολικά 342 δείγματα τροφίμων για ανίχνευση ουσιών που προκαλούν αλλεργίες ή δυσανεξίες. Από αυτά, ποσοστό 2,3% βρέθηκε να περιέχουν αλλεργιογόνο ουσία χωρίς αυτή να καταγράφεται στη σήμανσή τους, όπως αυτό προνοείται από τη νομοθεσία. Σε όλες τις περιπτώσεις λήφθηκαν από τις Υγειονομικές Υπηρεσίες τα δέοντα μέτρα επιβολής έτσι ώστε οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων τροφίμων να συμμορφωθούν και να αποκλεισθεί η πιθανότητα επανάληψης της μη συμμόρφωσης. Οι Υγειονομικές Υπηρεσίες διενεργούν επίσημους ελέγχους τόσο στα προσυσκευασμένα τρόφιμα, όσο και στις μονάδες μαζικής εστίασης όπως εστιατόρια, ξενοδοχεία, καντίνες και «take-away», καθώς και σε αρτοποιεία – ζαχαροπλαστεία, όπου πωλούνται μη προσυσκευασμένα τρόφιμα, για να διαπιστώσουν αν δίνονται οι απαραίτητες πληροφορίες στους καταναλωτές για τις 14 κατηγορίες αλλεργιογόνων προϊόντων και ουσιών. Οι πληροφορίες αυτές, αναλόγως της περίπτωσης πρέπει υποχρεωτικά να εμφανίζονται γραπτώς με τρόπο που να τονίζονται, είτε στη συσκευασία του προσυσκευασμένου τροφίμου, είτε στον τιμοκατάλογο (μενού) που δίδεται σε κάθε πελάτη εστιατορίου, είτε σε περίοπτη θέση στο χώρο πώλησης των μη συσκευασμένων τροφίμων. Πρέπει ακόμη να εμφανίζονται στις ιστοσελίδες πώλησης τροφίμων έτσι ώστε ο καταναλωτής να λαμβάνει την απαραίτητη πληροφόρηση πριν προχωρήσει στη σύναψη της διαδικτυακής αγοράς.

ΤΡΟΦΙΜΟΓΕΝΕΙΣ ΝΟΣΟΙ

Οι τροφοδηλητηριάσεις στη ζωή μας

Οι τροφιμογενείς νόσοι προκαλούνται από την κατανάλωση τροφίμων μολυσμένων με βακτήρια, ιούς, παράσιτα ή χημικές ουσίες όπως για παράδειγμα βαρέα μέταλλα.  Υπολογίζεται ότι πάνω από 200 ασθένειες οφείλονται στην παρουσία τέτοιων παρόντων στα τρόφιμα με πιο γνωστές, τη νόσηση από τα βακτήρια Salmonella, Campylobacter, Escherichia coli, Listeria monocytogenes και τον ιό norovirus. Οι περισσότερες περιπτώσεις τροφικής δηλητηρίασης προκαλούνται από βακτήρια κυρίως από ωμά τρόφιμα τα οποία έχουν έρθει σε επαφή με τρόφιμα που είναι έτοιμα για κατανάλωση. Περιστατικά τροφοδηλητηριάσεων καταγράφονται και στην Κύπρο. Ως εκ τούτου, η διατήρηση καλών συνθηκών υγιεινής είναι πρωταρχικής σημασίας όταν αγοράζουμε τρόφιμα ή όταν προετοιμάζουμε ένα γεύμα στο σπίτι μας ώστε να αποφεύγουμε τις τροφοδηλητηριάσεις. Οι καταναλωτές είναι ο τελευταίος αλλά πολύ σημαντικός κρίκος της τροφικής  αλυσίδας, η οποία ξεκινά από την φάρμα και καταλήγει στο πιάτο μας.

85% των νόσων αφορούν σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης

Πέραν από τον καταναλωτή σημαντικό ρόλο και ευθύνη για την ασφάλεια των τροφίμων έχουν και οι υπεύθυνοι εγκαταστάσεων που παράγουν/διακινούν τρόφιμα. Υπολογίζεται ότι πάνω από το 85% των τροφιμογενών νόσων αφορούν σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης, γι’ αυτό και ο ρόλος των Κτηνιατρικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος είναι πολύ σημαντικός. Οι Κτηνιατρικές Υπηρεσίες είναι αρμόδιες για τον έλεγχο όλων των τροφίμων ζωικής προέλευσης. Κατά τον έλεγχο των εγκαταστάσεων τροφίμων ζωικής προέλευσης οι Κτηνιατρικές Υπηρεσίες προβαίνουν σε επιθεωρήσεις των εγκαταστάσεων και δειγματοληψίες τροφίμων ζωικής προέλευσης συνεκτιμώντας και τους αυτοελέγχους και τις δειγματοληψίες που είναι υποχρεωμένες να διενεργούν οι υπεύθυνοι των εγκαταστάσεων τροφίμων ζωικής προέλευσης.

Ενδεικτικά αναφέρεται ότι για το 2022 οι Κτηνιατρικές Υπηρεσίες προέβησαν σε 2617 επιθεωρήσεις σε 1512 επιχειρήσεις παραγωγής τροφίμων ζωικής προέλευσης, ελέγξαν 38.205.887 αριθμό σφάγιων οπληφόρων ζώων, 28.235.732 αριθμό πουλερικών, εκτρεφόμενου θηράματος και λαγόμορφων και διενήργησαν,  στο διαπιστευμένο τους Εργαστήριο Ελέγχου Τροφίμων Ζωικής Προέλευσης, συνολικά 9544 εργαστηριακές αναλύσεις προϊόντων ζωικής προέλευσης για διαφορετικούς αιτιολογικούς παράγοντες με συχνότερη μη συμμόρφωση, την παρουσία σαλμονέλας σε κρέας πουλερικών. Προϊόντα ζωικής προέλευσης τα όποια κρίνονται ακατάλληλα ύστερα από τις επιθεωρήσεις των εγκαταστάσεων ή ύστερα από τα εργαστηριακά αποτελέσματα της ανάλυσης δειγμάτων, κατάσχονται και καταστρέφονται ώστε να διασφαλίζεται η υγεία των καταναλωτών και απαιτείται από τον υπεύθυνο της επιχείρησης τροφίμων να λάβει τα δέοντα μέτρα εξυγίανσης.

Χιλιάδες επιθεωρήσεις για την ασφάλεια των τροφίμων

Οι Υγειονομικές Υπηρεσίες των Ιατρικών Υπηρεσιών και Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας του Υπουργείου Υγείας έχουν αρμοδιότητα για τον έλεγχο των επιχειρήσεων παρασκευής/ συσκευασίας /εισαγωγής τροφίμων μη ζωικής προέλευσης, των υπεραγορών και παντοπωλείων, καθώς επίσης και των εστιατορίων, των «take-away» και των λοιπών μονάδων μαζικής εστίασης. Οι εν λόγω επιχειρήσεις επιθεωρούνται για όσα αφορούν τις συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας των τροφίμων  αναλόγως της φύσης των εργασιών τους και της επικινδυνότητας των τροφίμων που παρασκευάζουν/ διανέμουν ή πωλούν.  Επιπρόσθετα εφαρμόζεται ετήσιο πρόγραμμα δειγματοληψίας τροφίμων από αυτές τις επιχειρήσεις. Κατά το 2022 διενεργήθηκαν 16611 επιθεωρήσεις σε 9681 επιχειρήσεις τροφίμων. Επίσης, στο πλαίσιο του ετήσιου εθνικού προγράμματος δειγματοληψίας τροφίμων, λήφθηκαν συνολικά 1109  δείγματα τροφίμων για μικροβιολογική εξέταση και 292 δείγματα τροφίμων για φυσικές τοξίνες και μυκοτοξίνες, τα οποία εξετάστηκαν  από τα διαπιστευμένα εργαστήρια του Γενικού Χημείου του Κράτους.

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ

Αυξημένη κατανάλωση συμπληρωμάτων

Τα τελευταία χρόνια η κατανάλωση συμπληρωμάτων διατροφής εμφανίζει μια αυξητική τάση. Τα σκευάσματα ή συμπληρώματα διατροφής περιέχουν συστατικά όπως βιταμίνες, μέταλλα, αμινοξέα, ένζυμα και φυτικά εκχυλίσματα, τα οποία λαμβάνονται με τη μορφή δισκίων, καψουλών, σκονών και υγρών. Τα συμπληρώματα είναι διαθέσιμα σε μια σειρά δόσεων, και σε διαφορετικούς συνδυασμούς. Ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο έλλειψης ορισμένων θρεπτικών συστατικών μπορούν να επωφεληθούν από τα συμπληρώματα διατροφής. Δεν ισχύει όμως το ίδιο για όλους.

Επικίνδυνη η αλόγιστη χρήση

Λόγω της φύσης τους τα εν λόγω συμπληρώματα διατροφής πρέπει να καταναλώνονται σύμφωνα με την προτεινόμενη δοσολογία του παρασκευαστή και δεν θα πρέπει να αποτελούν υποκατάστατο μιας σωστής και ισορροπημένης διατροφής. Οι άνθρωποι πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στην ετικέτα για να βεβαιωθούν ότι ένα συμπλήρωμα είναι κατάλληλο γι’ αυτούς και συνιστάται να συμβουλεύονται έναν επαγγελματία υγείας πριν τη λήψη οποιωνδήποτε συμπληρωμάτων διατροφής. Αλόγιστη και αχρείαστη χρήση τους μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα υγείας.

Συνεχής ο έλεγχος για επαλήθευση της εφαρμογής της νομοθεσίας

Ο έλεγχος των συμπληρωμάτων διατροφής είναι συνεχής και διενεργείται από τις Υγειονομικές Υπηρεσίες των Ιατρικών Υπηρεσιών και Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας του Υπουργείου Υγείας, τόσο στο στάδιο του ελέγχου των γνωστοποιήσεων/αιτήσεων τους όσο και στον έλεγχο της αγοράς.  Επιπρόσθετα οι Υγειονομικές Υπηρεσίες σε συνεργασία με το Γενικό Χημείο του Κράτους, στο πλαίσιο του ετήσιου προγράμματος δειγματοληψίας τροφίμων, λαμβάνουν δείγματα συμπληρωμάτων διατροφής τα οποία αποστέλλονται στο Γενικό Χημείο για έλεγχο από τα διαπιστευμένα εργαστήρια του. Ο έλεγχος αυτός περιλαμβάνει τόσο τον ποσοτικό όσο και τον ποιοτικό έλεγχο σχετικά με την ασφάλεια τους (δηλ. τυχόν παρουσίας σε αυτά απαγορευμένων ουσιών). Στις περιπτώσεις παραβίασης της νομοθεσίας τροφίμων λαμβάνονται όλα τα ενδεικνυόμενα από τη νομοθεσία μέτρα.

Οι Ευρωπαίοι αγκάλιασαν την εκστρατεία

Τα προηγούμενα δύο χρόνια η #EUChooseSafeFood είχε πολύ θετικό αντίκτυπο όσον αφορά την ευαισθητοποίηση των καταναλωτών και την κατανόηση της ασφάλειας των τροφίμων στην ΕΕ. Το ποσοστό όσων έγιναν αποδέκτες των μηνυμάτων της εκστρατείας τα οποία υπενθύμισαν ότι οι αποφάσεις για την ασφάλεια των τροφίμων βασίζονται στην επιστήμη, αυξήθηκε από 2 στους 10 το 2021 σε 4 στους 10 το 2022. Τα επίπεδα εμπιστοσύνης στο σύστημα ασφάλειας τροφίμων της ΕΕ βελτιώθηκαν επίσης μεταξύ εκείνων που ήρθαν σε επαφή με την περσινή εκστρατεία: Το 70% των πολιτών ανέφεραν ότι εμπιστεύονται την ΕΕ και τις εθνικές κυβερνήσεις όσον αφορά την ασφάλεια των τροφίμων, ποσοστό που αντιστοιχεί σε αύξηση της τάξης του 10% σε σχέση με το 2021.

Γίνε και συ μέρος του #EUChooseSafeFood

Οι κυβερνήσεις και οι Αρχές ασφάλειας των τροφίμων των χωρών που συμμετέχουν στην εκστρατεία (Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Κροατία, Κύπρος, Τσεχία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ιταλία, Λετονία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία και Βόρεια Μακεδονία) έχουν ήδη δρομολογήσει στοχευμένες δραστηριότητες και εκδηλώσεις για τους πολίτες τους. Όσοι επιθυμούν να υποστηρίξουν την εκστρατεία μπορούν να επισκεφθούν τον ιστότοπο https://campaigns.efsa.europa.eu/EUChooseSafeFood/#/index-cy ο οποίος περιέχει πληθώρα πληροφοριών, μεταφρασμένων σε όλες τις επίσημες γλώσσες της ΕΕ, σχετικά με διάφορα θέματα ασφάλειας των τροφίμων. Από τον ιστότοπο, μπορείτε επίσης να κατεβάσετε την εργαλειοθήκη της εκστρατείας, η οποία περιλαμβάνει οπτικά στοιχεία, ταινίες μικρού μήκους και αναρτήσεις για μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε διαφορετικές γλώσσες για κοινοποίηση στα δικά σας κανάλια. Ακολουθήστε την εκστρατεία #EUChooseSafeFood σε Twitter, LinkedIn , Instagram ,YouTube  και  Pinterest  και διαδώστε τις από κοινού προσπάθειες για ασφαλή τρόφιμα και την επιστήμη πίσω από αυτά, χρησιμοποιώντας το hashtag της εκστρατείας #EUChooseSafeFood για να συμμετάσχετε και να υποστηρίξετε τις διάφορες δραστηριότητες που βρίσκονται σε εξέλιξη.