Ένα κέντρο πρότυπο με ιστορία πέραν των 40 ετών, με υψηλές προδιαγραφές και πρωτοποριακές δράσεις, ιδέες και προγράμματα, που έχει ως όραμα να εξυπηρετεί όσους έχουν πραγματική ανάγκη. Αυτά χαρακτηρίζουν τη Στέγη Ηλικιωμένων Καϊμακλίου «Αρχάγγελος Μιχαήλ» (ΑΜΕΝ), της οποίας είχαμε την ευκαιρία να ξεναγηθούμε στους χώρους της και να γνωρίσουμε τους ανθρώπους της. Από τη λειτουργία του πρώτου εξειδικευμένου Κέντρου Αλτσχάιμερ στην Κύπρο, μέχρι τη διοργάνωση των Γηριατρικών Ολυμπιακών Αγώνων σε Κύπρο και Ελλάδα με τη συμμετοχή πέραν των 2500 ηλικιωμένων, η Στέγη αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση. Παρόλα αυτά οι άνθρωποι της παλεύουν μόνοι ενάντια στην γραφειοκρατία, προσπαθώντας να καλύψουν κενά και ελλείψεις με γνώμονα πάντα το συμφέρον των ανθρώπων που δεν έχουν πόρους και υποστήριξη.
Το ιστορικό της Στέγης
Η στέγη ξεκίνησε να λειτουργεί τον Ιούλιο του 1984. Η ιδέα γεννήθηκε από τον Γιάννη Τσιαττάλα και μετουσιώθηκε σε πράξη από το τότε κοινοτικό συμβούλιο. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1990 η κτηριακή εγκατάσταση επεκτάθηκε με την προσθήκη του δεύτερου ορόφου με διευρυμένες κλίνες.
Το 2007 ήταν το πρώτο ορόσημο για τη Στέγη με τη δημιουργία του πρώτου κέντρου Αλτσχάιμερ στην Κύπρο. Ένα δύσκολο εγχείρημα το οποίο έγινε πραγματικότητα με τη συνεργασία των Φίλων των Ατόμων με Αλτσχάιμερ Ροταριανών Ομίλων, παρέχοντας αυτή τις υπηρεσίες του εντελώς δωρεάν.
Το 2019 επίσης ήταν μία πολύ σημαντική χρονιά για τη Στέγη, αφού ξεκίνησε να συνεργάζεται με όλα τα πανεπιστήμια της Κύπρου, φοιτητές των οποίων πραγματοποιούν εκεί την πρακτική τους εξάσκηση. Την ίδια χρονιά γεννήθηκε και μία άλλη εξίσου σημαντική συνεργασία με το Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής και Ψηφιακής Καινοτομίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και πιο συγκεκριμένα με τον Καθηγητή Παναγιώτη Μπαμίδη, με τη στήριξη του οποίου η Στέγη έχει σήμερα την αποκλειστική διαχείριση του προγράμματος «LLM Care» (Long Lasting Memories) που λειτουργεί τόσο σε γνωστικό όσο και σε σωματικό επίπεδο. Το εν λόγω πρόγραμμα στοχεύει στη νοητική και σωματική ενδυνάμωση των συμμετεχόντων μέσα από ασκήσεις που έχουν τη μορφή παιχνιδιού, με στόχο τη βελτίωση της καθημερινότητάς τους.
Ένα χρόνο μετά, ξεσπά η πανδημία του Covid-19. Όπως αναφέρει στον «Φ» η διευθύντρια της Στέγης Έρση Παπαγιάννη, η οποία εκείνη την περίοδο παρέμεινε έγκλειστη μέσα στη Στέγη για έναν μήνα, η εσωστρέφεια που αναγκαστικά ένιωσαν τη δεδομένη στιγμή, τελικά αποδείχθηκε η δύναμη τους γιατί κατάφεραν να διευρύνουν τις ειδικότητες και να τις φέρουν στον χώρο τους και ταυτόχρονα να εφαρμόσουν νέα προγράμματα.
Το πρόγραμμα «Giving Tuesday»
Κάπως έτσι, προέκυψε το πρόγραμμα «Giving Tuesday» Ελλάδας-Κύπρου το οποίο διοργάνωσαν για πρώτη φορά το 2021, με τα έσοδα να πηγαίνουν όλα στο Κέντρο Ημέρας Αλτσχάιμερ Λευκωσίας, παρέχοντας για έξι μήνες δωρεάν το LLM Care στη συγκεκριμένη δομή. «Το Giving Tuesday είναι ένα κίνημα το οποίο ξεκίνησε από την Αμερική το 2012 και είχε ως βάση τη γενναιοδωρία και την προσφορά και γιορτάζεται ως παγκόσμια ημέρα κάθε χρόνο την Τρίτη μετά το Βlack Friday. Αριθμεί σήμερα γύρω στις 110 χώρες κι εμείς εκπροσωπούμε την Κύπρο. Εκείνη την ημέρα διοργανώνουμε διάφορες δράσεις είτε με δωρεά τροφίμων, είτε με ενθάρρυνση των νέων ώστε να μπουν στον εθελοντισμό, είτε με αιμοδοσίες και άλλα», εξηγεί η κ. Παπαγιάννη. Φέτος, όπως αναφέρει, η έναρξη θα γίνει στις 8 Νοεμβρίου, προγραμματίζοντας μία σειρά δράσεων οι οποίες θα κορυφωθούν σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο στις 2 Δεκεμβρίου.
«Geri Olympics» με τη συμμετοχή 2500 ηλικιωμένων
Μία άλλη δράση στην οποία συμμετέχει η Στέγη και επίσης ήρθε από την Αμερική είναι το «Geri Olympics» ή αλλιώς οι Γηριατρικοί Ολυμπιακοί Αγώνες, τους οποίους διοργάνωσαν σε Κύπρο και Ελλάδα για πρώτη φορά το 2023. Σύμφωνα με την κ. Παπαγιάννη, «η πρώτη διοργάνωση είχε γύρω στους 400 συμμετέχοντες, ενώ το 2024 οι οργανώσεις που συμμετείχαν έγιναν 41 και οι ηλικιωμένοι πέραν των 1000 για να φτάσουμε φέτος το 2025 να διοργανώνουμε τους αγώνες κάτω από την αιγίδα του Υφυπουργείου Πρόνοιας με τη συμμετοχή 67 οργανώσεων, 2500 ηλικιωμένων και 560 εθελοντών». Οι αγώνες διοργανώνονται πάντα την τελευταία βδομάδα του Μάη με αφορμή την Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Κίνησης, με την έναρξη να γίνεται στη Λευκωσία και τη συνέχεια να δίνεται σε όλες τις πόλεις όπου βρίσκονται οι συμμετέχοντες σε Κύπρο και Ελλάδα.
Το Κέντρο σήμερα
Στη Στέγη σήμερα διαμένουν 70 άτομα με άνοια, Αλτσχάιμερ, ψυχιατρικές παθήσεις, κινητικές παθήσεις και ηλικιωμένα άτομα που δεν έχουν υποστηρικτικό δίκτυο, ενώ λειτουργεί επίσης ως Κέντρο Ημέρας το οποίο εξυπηρετεί περίπου 20 άτομα καθημερινά. Απασχολεί 82 άτομα προσωπικό και επαγγελματίες υγείας διαφόρων ειδικοτήτων όπως φυσικοθεραπευτές, λογοθεραπευτές, γυμναστές, κοινωνιολόγο, κοινωνικό λειτουργό, ψυχολόγο, ψυχίατρο, life coach, φροντιστές, νοσηλευτές. Υπάρχει επίσης κλινική διαιτολόγος η οποία ετοιμάζει τέσσερα μενού μέσα στο μήνα, ενώ παράλληλα αξιολογεί και τις ανάγκες του κάθε τρόφιμου ξεχωριστά, σε συνεργασία με τους λογοθεραπευτές. Παράλληλα τη δομή επισκέπτεται επίσης ένας ιατρός παθολόγος σε εβδομαδιαία βάση, υπάρχει συνεργασία με ορθοπεδικό εξ Ελλάδος, ενώ υπάρχουν αρκετοί φοιτητές από όλα τα ακαδημαϊκά ιδρύματα της Κύπρου που πραγματοποιούν εκεί την πρακτική τους εξάσκηση. Η Στέγη απασχολεί ακόμη και θεατρολόγο με τη βοήθεια του οποίου οι τρόφιμοι ανέβασαν μέχρι σήμερα δύο θεατρικές παραστάσεις, ενώ παράλληλα λειτουργεί και ως κέντρο εκπαιδευτικής κατάρτισης μέσω προγραμμάτων δια βίου μάθησης. Η Στέγη λειτουργεί με τη στήριξη μιας διεπιστημονικής ομάδας επαγγελματιών, καθώς και τριών εξωτερικών Συμβούλων, του Δρ. Στέλιου Παπαλεξανδρή, της κας Ευαγγελίας Ρωμανοπούλου και του Δρ. Άντρεα Τρύφωνος.
Έρχεται το πρώτο podcast
Μία πρωτότυπη ιδέα που σιγά σιγά τίθεται σε εφαρμογή είναι και η παραγωγή podcast, μέσω του οποίου, σύμφωνα με την κ. Παπαγιάννη, θα δίνεται φωνή στις φωτεινές ιστορίες των ανθρώπων που διαμένουν στη Στέγη. Όπως εξηγεί, «θα τους δίνεται η ευκαιρία να μιλήσουν οι ίδιοι για κάποια προβλήματα που αντιμετωπίζουν μαζί με τους επαγγελματίες». Τα podcast θα δημοσιεύονται στο κανάλι τους στο Youtube. Μάλιστα, όπως μας αποκαλύπτει, το πρώτο επεισόδιο είναι έτοιμο και υπολογίζεται ότι θα κάνει πρεμιέρα εντός του μήνα.
«3α Health»: Το ΓεΣΥ των κλειστών δομών
Όλες αυτές οι προσπάθειες γίνονται με την αξιοποίηση ευρωπαϊκών κονδυλίων. «Είμαστε ήδη στο τρίτο ευρωπαϊκό πρόγραμμα άνω των 100.000 ευρώ μέσω του οποίου στόχος είναι να εφαρμόσουμε τον ιατρικό φάκελο των ατόμων που βρίσκονται σε κλειστές δομές, αποτελώντας τον πιλότο για την Κύπρο», αναφέρει η κ. Παπαγιάννη. Το «3α Health» είναι μία πλατφόρμα παρόμοια με το ΓεΣΥ, όπου θα υπάρχουν τα ιατρικά δεδομένα των ασθενών όλων των κλειστών δομών της Κύπρου. Θα παρέχεται επίσης ως εφαρμογή σε κινητά τηλέφωνα, ενώ δοκιμάζεται ούτως ώστε να είναι γρήγορο να διευκολύνει τους χρήστες. Σε αυτό το στάδιο, έχει ήδη εισαχθεί στο σύστημα ο κοινωνικός λειτουργός που αναρτά το κοινωνικό ιστορικό, η φαρμακολογία, οι νοσηλευτές και το τηλεφώνημα ανάγκης καταγραφής της αίτησης, ενώ έχουν ενσωματωθεί όλοι οι εξυπηρετούμενοι της Στέγης.
Βοηθήθηκαν 100 άτομα σε 3 μήνες μέσω της «Κοινωνικής Υπηρεσίας»
Η Στέγη «ΑΜΕΝ» είναι ένας Μη Κερδοσκοπικός Οργανισμός (ΜΚΟ) και στόχος τους είναι όλες αυτές οι παρεμβάσεις να παρέχονται σε ανθρώπους που πραγματικά το έχουν ανάγκη, χωρίς εισοδηματικά κριτήρια. Ωστόσο, σύμφωνα με την κ. Παπαγιάννη, μέχρι να εγκριθούν από το κράτος αυτά τα άτομα λόγω της γραφειοκρατίας υπάρχει αρκετός χαμένος χρόνος. Γι’ αυτό και η Στέγη στην προσπάθειά της να επισπεύσει τις διαδικασίες δημιούργησε την «Κοινωνική Υπηρεσία» στον χώρο της με στόχο την υποστήριξη των πολιτών και τη διευκόλυνσή τους στη συμπλήρωση εντύπων που αφορούν κρατικά επιδόματα. Η υπηρεσία αυτή δεν απευθύνεται αποκλειστικά στα άτομα που διαμένουν ή φιλοξενούνται για αποκατάσταση στη Στέγη, αλλά επεκτείνεται και προς την ευρύτερη κοινότητα του Καϊμακλίου, της Παλουριώτισσας και της ευρύτερης Λευκωσίας. Μέσω αυτής της υπηρεσίας τους τελευταίους τρεις μήνες βοηθήθηκαν ήδη πέραν των 100 ατόμων. «Οι πόρτες μας είναι ανοικτές σε όλους και οι υπηρεσίες μας παρέχονται εντελώς δωρεάν», δηλώνει η διευθύντρια της Στέγης.
Μένουν μέχρι και δύο χρόνια απλήρωτοι – Τα αιτήματα προς το κράτος
Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η στέγη, όπως μας λέχθηκε, είναι η γραφειοκρατία και η καθυστέρηση που παρατηρείται όσον αφορά τους ανθρώπους οι οποίοι δεν έχουν υποστηρικτικό δίκτυο. Τα άτομα, δηλαδή τα οποία δεν έχουν κανένα, βρίσκονται σε μία κατάσταση κρίσης και καλούνται εσπευσμένα να τοποθετηθούν σε κάποιο χώρο. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η κ. Παπαγιάννη, «πολύ καλά κάνουν οι λειτουργοί και τους τοποθετούν, αλλά μετά δυστυχώς ξεχνούν ότι έχουν και κάποια υποχρέωση. Αυτό δημιουργεί μία δυσκολία σε μας όσον αφορά τη ρευστότητα».
«Για παράδειγμα είχαμε να εξυπηρετήσουμε ένα άτομο που ήταν θύμα βίας στην οικογένεια και η διαδικασία μέχρι να αναγνωριστεί και να πληρωθεί το ποσό παίρνει αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου μπορεί να περάσει ένας χρόνος ή ακόμα και δύο χρόνια και να μένουμε απλήρωτοι», σύμφωνα με την ίδια.
Γι’ αυτό ζητούν επίσπευση των διαδικασιών. «Αίτημά μας είναι να μας καθορίσει το κράτος έναν λειτουργό του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας με τον οποίο να επικοινωνούμε απευθείας και να μας εξυπηρετεί για να υπερπηδούμε τη γραφειοκρατία».
Ένα άλλο αίτημα είναι να υπάρχει μία διαβάθμιση του επιπέδου ποιότητας, καλύτερη αξιολόγηση, πιστοποιήσεις με διεθνή πρότυπα για αυτές τις υπηρεσίες και επιπλέον θα πρέπει να υπάρχει μία καταγραφή αναγκών στα τρία βασικά επίπεδα όπως το γνωστικό, το κλινικό και το διατροφικό. «Να υπάρχει δηλαδή μία καταγραφή του τι συμβαίνει στις κλειστές δομές για να μπορέσουμε να καθορίσουμε ποιο είναι το μίνιμουμ ποιότητας και να μην υπάρχει μία γενίκευση όσον αφορά τη χρήση των κονδυλίων».
«Η δική μας αποστολή ως οργανισμός εδώ και 41 χρόνια ήταν ο άνθρωπος ο οποίος δεν είχε χρήματα, δεν έχει δίκτυο και υποστήριξη. Κι αυτό πρέπει να το δει το κράτος», προσθέτει.
Η κ. Παπαγιάννη τονίζει πως δεν πρέπει να γίνεται διάκριση όσον αφορά τα δικαιώματα ή την αμοιβή τους σε σχέση με άλλους οργανισμούς που είναι ιδιωτικού δικαίου. «Τα έσοδα μας έρχονται από το κράτος. Τα 1260 ευρώ για το δίκλινο, τα 1160 ευρώ για το τρίκλινο και από εκεί και πέρα το όραμά μας υλοποιείται μέσα από ευρωπαϊκά κονδύλια και από συνεργασίες που έχουμε αναπτύξει κατά καιρούς».
«Τα τελευταία δέκα χρόνια η συγκεκριμένη στέγη παρά τα προβλήματα που είχε λόγω της οικονομικής κρίσης και αργότερα της πανδημίας, έχει καταφέρει να σταθεί με αξιοπρέπεια και θα συνεχίσει να το πράττει προς όφελος των ανθρώπων», καταλήγει η κ. Παπαγιάννη.
Στόχος της Στέγης είναι εξελιχθεί με τέτοιου είδους πολυθεματικές ανά επαρχία. Γι’ αυτό και μία από τις εισηγήσεις τους είναι να βρεθούν χώροι και σε άλλες επαρχίες ώστε να δημιουργηθούν παρόμοιες δομές.
Σημειώνεται πως τα αιτήματα της Στέγης τέθηκαν ενώπιον του Υπουργείου Υγείας και του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας.
