Αλλάζει μορφή αλλά και εξουσίες το Συμβούλιο Φυλακών, το οποίο από συμβουλευτικό Σώμα μετατρέπεται σε ερευνητικό και οι αποφάσεις του θα είναι πλέον δεσμευτικές.

Η εξέλιξη αυτή έρχεται μετά την απόφαση του ΕΔΑΔ το 2022 με την οποία καταδικάστηκε η Κυπριακή Δημοκρατία επειδή στο Συμβούλιο υπήρχαν κρατικοί αξιωματούχοι και ζητείτο όπως εγκαθιδρύσει Σώμα εξέτασης παραπόνων των κρατουμένων το οποίο θα δεσμεύει τον εκάστοτε διευθυντή των Κεντρικών Φυλακών. Το υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως ετοίμασε νομοσχέδιο με το οποίο μεταμορφώνεται το Συμβούλιο Φυλακών από ένα Σώμα με κρατικούς λειτουργούς σε ένα αποτελεσματικό όργανο με τη συμμετοχή και προσώπων εκτός της κρατικής μηχανής στο πρότυπο της Αρχής εξέτασης παραπόνων κατά της Αστυνομίας (ΑΑΔΙΠΑ).

Όπως είναι σήμερα η νομοθεσία, πρόεδρος του Συμβουλίου Φυλακών είναι ο έπαρχος Λευκωσίας και συμμετέχουν λειτουργοί από υπουργεία και Υπηρεσίες. Σημειώνεται ότι για έναν χρόνο το Συμβούλιο ήταν ανενεργό, αφού αναζητούνταν νομοθετικές λύσεις, ενώ τον Ιούνιο του 2024 διορίστηκε το παρόν Συμβούλιο. Τώρα αυτό, μετά και την «κατσάδα» από το ΕΔΑΔ θα αλλάξει, έστω και με καθυστέρηση. Το νέο νομοσχέδιο έχει ως σκοπό να θεσπίσει αποτελεσματικές θεραπείες όπως απαιτεί το Άρθρο 13 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) σε ισχυρισμούς παραβίασης του Άρθρου 3 λόγω των συνθηκών κράτησης στις Φυλακές. Με τις νέες ρυθμίσεις παρέχεται η δυνατότητα σε κρατούμενους να υποβάλουν παράπονο στο Συμβούλιο Φυλακών ή το Συμβούλιο μπορεί να προβαίνει σε αυτεπάγγελτη εξέταση συνθηκών κράτησης κρατούμενου. Το κυριότερο είναι πως οι αποφάσεις του Συμβουλίου Φυλακών θα είναι δεσμευτικές προς τον διευθυντή των Φυλακών, ενώ παρέχεται η δυνατότητα στον κρατούμενο αν δεν μείνει ικανοποιημένος από την απόφαση του Συμβουλίου να την προσβάλει στο Δικαστήριο.

Όπως αναφέρεται στο νομοσχέδιο, ιδρύεται ανεξάρτητο πλέον Συμβούλιο Φυλακών, με την αρμοδιότητα να εξετάζει τις συνθήκες κράτησης και μεταχείρισης κρατουμένων στις Φυλακές. Το Συμβούλιο Φυλακών αποτελείται από επτά μέλη τα οποία διορίζονται από το Υπουργικό Συμβούλιο νοουμένου ότι:

>> Δεν έχουν οποιαδήποτε διοικητική, θεσμική ή άλλη σχέση με τις Φυλακές.
>> Ένα μέλος είναι λειτουργός του Γραφείου Επιτρόπου Διοικήσεως.

>> Τρία μέλη προέρχονται από την κρατική υπηρεσία ή τον ευρύτερο δημόσιο τομέα όχι όμως από τις Φυλακές ή την Αστυνομία.

>> Τρία μέλη προέρχονται από τον ιδιωτικό τομέα.

Πρόεδρος του Συμβουλίου θα μπορεί να διορίζεται από τον ιδιωτικό τομέα από το Υπουργικό Συμβούλιο.

Το Συμβούλιο Φυλακών έχει εξουσία να προβαίνει στην εξέταση κατόπιν προφορικού ή γραπτού παραπόνου ή αυτεπάγγελτα των συνθηκών κράτησης και της μεταχείρισης οποιουδήποτε κρατουμένου. Για την εξέταση συνθηκών κράτησης ή μεταχείρισης κρατουμένου, το Συμβούλιο Φυλακών δύναται να διεξάγει, εντός των Φυλακών, έρευνες που θεωρεί αναγκαίες, οι οποίες διενεργούνται από οποιοδήποτε μέλος του. Επίσης, προνοείται ότι οποιοδήποτε μέλος του Συμβουλίου Φυλακών δικαιούται ελεύθερη πρόσβαση και είσοδο σε όλους τους χώρους και εγκαταστάσεις των Φυλακών, οποιαδήποτε ώρα της ημέρας και εμπιστευτική και κατ’ ιδίαν συνάντηση με τον κρατούμενο που υπέβαλε το παράπονο και άλλα πρόσωπα, εκτός ακουστικού πεδίου οποιουδήποτε μέλους των Φυλακών και, όπου κρίνεται αναγκαία, στην παρουσία διερμηνέα.

Ιδιαίτερη προσοχή δίδεται στις περιπτώσεις ασθενών ή τιμωρημένων κρατουμένων. Επίσης, προβλέπεται ότι μέλος του Συμβουλίου Φυλακών δικαιούται να ζητήσει και να επιθεωρήσει οποιοδήποτε αρχείο, μητρώο, ημερολόγιο ή άλλο έγγραφο το οποίο τηρείται στις Φυλακές σε σχέση με κρατούμενο που υπέβαλε το παράπονο. Στο πλαίσιο έρευνας, μέλος του Συμβουλίου Φυλακών δύναται να ακούει τις απόψεις του διευθυντή των Φυλακών ή και άλλων δεσμοφυλάκων και οι αποφάσεις του Συμβουλίου Φυλακών είναι δεόντως αιτιολογημένες και δύνανται να περιέχουν συγκεκριμένες συστάσεις προς τον διευθυντή των Φυλακών για βελτίωση των συνθηκών κράτησης. Η απόφαση του Συμβουλίου είναι δεσμευτική για τον διευθυντή των Φυλακών, ο οποίος οφείλει να προβεί σε ενέργειες συμμόρφωσης.

Αρμοδιότητα και στις εγκαταστάσεις

Το Συμβούλιο θα έχει αρμοδιότητα εκτός από εξέταση παραπόνων από κρατούμενους και για την κατάσταση των κτηρίων των Φυλακών και υποβάλλει έκθεση στον υπουργό Δικαιοσύνης και στον διευθυντή Φυλακών με εισηγήσεις αναφορικά με οποιεσδήποτε επιδιορθώσεις, προσθήκες ή μετατροπές θεωρεί αναγκαίες.

Επίσης, διερευνά τις συνθήκες διαβίωσης και εργασίας των κρατουμένων και διαβιβάζει το σχετικό πόρισμα στον Υπουργό και στον διευθυντή και εξετάζει αν τα εκπαιδευτικά και επιμορφωτικά προγράμματα, η απασχόληση, η επαγγελματική εκπαίδευση και η εν γένει αγωγή που παρέχεται στους κρατούμενους είναι επαρκής και κατάλληλη. Επιπρόσθετα, υποβάλλει στον υπουργό και στον διευθυντή είτε αυτεπάγγελτα είτε κατόπιν οδηγιών του υπουργού, εκθέσεις και απόψεις όσον αφορά θέματα και γεγονότα που σχετίζονται με τις αρμοδιότητες του και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τη μεταχείριση κρατουμένων.

Τέλος, το Συμβούλιο φέρνει αμέσως σε γνώση της Αστυνομίας τυχόν ισχυρισμούς κρατουμένων για τη διάπραξη οποιουδήποτε ποινικού αδικήματος που σχετίζονται με τη μεταχείριση των κρατουμένων.