Από τον θάνατο του Πάπα Φραγκίσκου στις 21 Απριλίου κι έπειτα, περίπου 180 καρδινάλιοι συρρέουν κάθε πρωί σε αίθουσα του Βατικανού, κάθονται σε σειρές ξύλινων καθισμάτων με ψηλή πλάτη και ανταλλάσσουν -με ευγένεια, αλλά και… υπόγεια ένταση- απόψεις για την πορεία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας του 1,4 δισ. πιστών.
Υπό την προεδρία ενός 91χρονου καρδιναλίου με προβλήματα ακοής, που φημολογείται ότι διατάζει νομίζοντας πως ψιθυρίζει, οι εκκλησιαστικοί ηγέτες επιδίδονται σε τυπικές φιλοφρονήσεις για τον εκλιπόντα ποντίφικα, καλύπτοντας τη δυσφορία τους για τη 12ετή, συχνά αμφιλεγόμενη, διακυβέρνησή του.
«Όλοι μιλάνε με σεβασμό, αλλά, αν ξέρεις την κατάσταση, καταλαβαίνεις τι κρύβεται πίσω από τα λόγια» λέει, σύμφωνα με το Politico, ένας παριστάμενος στις γενικές συνελεύσεις, οι οποίες αποτελούν προθάλαμο έντονου παρασκηνιακού lobbying, πριν το Κονκλάβιο που ξεκινά στις 7 Μαΐου. «Λένε “ήταν καλός Πάπας”, αλλά με τρόπο που δείχνει ότι δεν τον συμπαθούσαν πραγματικά».
Πολιτισμικοί πόλεμοι και εκκλησιαστική γεωγραφία
Το επικείμενο Κονκλάβιο διαμορφώνεται μέσα σε ένα κλίμα έντονου διχασμού, που θυμίζει τις πολιτισμικές διαμάχες στις ΗΠΑ: από τη μία οι σκληροπυρηνικοί συντηρητικοί τύπου MAGA, από την άλλη οι προοδευτικοί που τάσσονται υπέρ των ΛΟΑΤΚΙ+ και των διαζευγμένων.
Ωστόσο, η πιο ουσιαστική σύγκρουση αφορά το ποιος κρατά στα χέρια του την εξουσία της Εκκλησίας: η παραδοσιακή Ρώμη ή η αναδυόμενη παγκόσμια περιφέρεια; Ο Πάπας Φραγκίσκος επαναχάραξε τον γεωγραφικό χάρτη της εκκλησιαστικής ηγεσίας, διορίζοντας 50 καρδιναλίους με δικαίωμα ψήφου (σχεδόν τους μισούς από τους συνολικά 133) από περιοχές εκτός Δύσης, όπως το Μπρίτζταουν στη Σάντα Λουσία και το Μπογκόρ στην Ινδονησία. Παράλληλα, απέκλεισε μητροπόλεις όπως το Λος Άντζελες και το Σαν Φρανσίσκο.
Μεταρρυθμίσεις και αμφισβήτηση του παπικού κέντρου
Ο Πάπας Φραγκίσκος εγκαινίασε τις λεγόμενες «Συνόδους», διαδικασίες ευρείας διαβούλευσης με επίκεντρο θέματα όπως η ευλογία ομόφυλων ζευγαριών και ο εκκλησιαστικός γάμος διαζευγμένων. Οι πρωτοβουλίες του αποσκοπούσαν στην ενίσχυση της συμμετοχής των λαϊκών και των γυναικών, κυρίως από Αφρική και Ασία, στη λήψη αποφάσεων.
Αυτό, όμως, επέφερε αποκέντρωση και αποδυνάμωση της Ρωμαϊκής Κουρίας, της γραφειοκρατίας του Βατικανού. Πριν τον θάνατό του, ο Πάπας επέκτεινε τις Συνόδους για τρία ακόμη χρόνια, απόφαση που πολλοί θεώρησαν ελιγμό, προκειμένου να αποφύγει ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις.
Ο Πιέτρο Παρολίν στο επίκεντρο
Στο κέντρο των παρασκηνιακών ζυμώσεων βρίσκεται ο Πιέτρο Παρολίν, γραμματέας του Βατικανού και παλιός σύμμαχος του Φραγκίσκου. Ο διπλωμάτης αυτός, που ήδη από τον Φεβρουάριο είχε αναλάβει ρόλο πνευματικής ηγεσίας λόγω της ασθένειας του Πάπα, θεωρείται φαβορί -αν και η Ιστορία τιμωρεί τους «πρώτους» στα παπικά Κονκλάβια.
Οι συντηρητικοί τον κατηγορούν ως «κλώνο του Φραγκίσκου», ενώ ανακινούν τις συμφωνίες του με την Κίνα και το σκάνδαλο των 200 εκατ. ευρώ του 2019. Ωστόσο, οι καρδινάλιοι της Κουρίας και αρκετοί Ιταλοί, που επιθυμούν την επιστροφή της παπικής έδρας σε Ιταλό, έπειτα από 47 χρόνια, τον στηρίζουν. Ο Παρολίν φέρεται να αντιστάθηκε στις πιο ριζικές εκδοχές των Συνόδων, κάτι που του εξασφαλίζει εύνοια μεταξύ των παραδοσιακών.
Ρήγματα στο στρατόπεδο των μεταρρυθμιστών
Απέναντι στον Παρολίν, η προοδευτική πτέρυγα μοιάζει διχασμένη και ανοργάνωτη. Σύμφωνα με ειδικούς, δεν έχει σαφές πρόσωπο αναφοράς, ενώ πολλοί από τους καρδιναλίους της είναι άπειροι, από «σχετικά ασήμαντες» θέσεις, εύκολα χειραγωγήσιμοι από έμπειρους εκκλησιαστικούς πολιτικούς της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής.
Κάποιοι προσπαθούν να προωθήσουν τον καρδινάλιο Μάριο Γκρεκ από τη Μάλτα, γενικό γραμματέα της Συνόδου, ως υποψήφιο συνέχειας της πολιτικής Φραγκίσκου. «Η Ρώμη δεν μπορεί να κατανοήσει τις δυναμικές που επικρατούν σε άλλες ηπείρους» σχολίασε χαρακτηριστικά ένας συμμετέχων.
Μεταξύ θεολογίας, εξουσίας και κρίσης
Η υποστήριξη προς τον Παρολίν, όμως, ίσως δεν αφορά τόσο το πρόσωπό του όσο τις αρχές που πρεσβεύει: συγκεντρωτική διοίκηση, επαναφορά της Ρώμης ως αδιαμφισβήτητου κέντρου. Για αρκετούς, η ιδέα μιας Εκκλησίας χωρίς ρωμαϊκό έλεγχο είναι τόσο αδιανόητη, όσο… ένας Πάπας που δεν είναι καθολικός.
Και όλα αυτά, ενώ το Βατικανό αντιμετωπίζει πιεστικά ζητήματα όπως η οικονομική κρίση, η χειροτονία γυναικών και η στάση απέναντι στα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Η μάχη για τον επόμενο Πάπα δεν αφορά μόνο ένα πρόσωπο -αλλά το μέλλον της ίδιας της Καθολικής Εκκλησίας.
