Μία νέα πρόταση που στοχεύει στο άνοιγμα του δρόμου για την ένταξη νέων κρατών μελών στην Ευρωπαϊκή Ένωση κυκλοφορεί τους τελευταίους μήνες στους διαδρόμους και στις αίθουσες συσκέψεων. Σύμφωνα με αυτή, η ένταξη θα μπορούσε να γίνει χωρίς πλήρη δικαιώματα ψήφου, σε μια κίνηση που θα μπορούσε να κάνει ηγέτες όπως ο Βίκτορ Όρμπαν της Ουγγαρίας πιο δεκτικούς στη συμμετοχή χωρών όπως η Ουκρανία στο ευρωπαϊκό μπλοκ.
Η πρόταση για αλλαγή των κανόνων ένταξης στην Ε.Ε. βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο και θα πρέπει να εγκριθεί από όλα τα υπάρχοντα κράτη-μέλη, σύμφωνα με τρεις Ευρωπαίους διπλωμάτες και έναν αξιωματούχο της Ε.Ε. που γνωρίζει τις συζητήσεις. Η ιδέα είναι ότι τα νέα μέλη θα αποκτήσουν πλήρη δικαιώματα μόλις η Ε.Ε. αναθεωρήσει τον τρόπο λειτουργίας της, ώστε να περιοριστεί η δυνατότητα μεμονωμένων χωρών να ασκούν βέτο σε πολιτικές, όπως αναφέρει το Politico.
Είναι η τελευταία προσπάθεια κυβερνήσεων που τάσσονται υπέρ της διεύρυνσης της Ε.Ε., όπως η Αυστρία και η Σουηδία, να δώσουν ζωή σε μια διαδικασία επέκτασης που επί του παρόντος μπλοκάρεται από τη Βουδαπέστη και μερικές άλλες πρωτεύουσες λόγω φόβων ότι θα μπορούσε να φέρει ανεπιθύμητο ανταγωνισμό για τις τοπικές αγορές ή να θέσει σε κίνδυνο τα συμφέροντα ασφαλείας.
Σημειώνεται ότι η Ε.Ε. έχει θέσει τη διεύρυνση ως στρατηγική προτεραιότητα εν μέσω της επεκτατικής ατζέντας του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, αν και η προσπάθεια για αύξηση του αριθμού των μελών από τα τρέχοντα 27 σε έως και 30 κατά την επόμενη δεκαετία αποκαλύπτει τις εσωτερικές διαιρέσεις του μπλοκ.
«Τα μελλοντικά μέλη θα πρέπει να υποχρεούνται να παραιτηθούν από το δικαίωμα αρνησικυρίας τους μέχρι να εφαρμοστούν βασικές θεσμικές μεταρρυθμίσεις – όπως η εισαγωγή της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία στους περισσότερους τομείς πολιτικής», δήλωσε ο Άντον Χόφραϊτερ, πρόεδρος της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Γερμανικής Μπούντεσταγκ. «Η διεύρυνση δεν πρέπει να επιβραδυνθεί από μεμονωμένα κράτη μέλη της Ε.Ε. που εμποδίζουν τις μεταρρυθμίσεις», πρόσθεσε.
Η πρωτοβουλία θα επέτρεπε στις χώρες που βρίσκονται επί του παρόντος στο δρόμο της ένταξης, όπως η Ουκρανία, η Μολδαβία και το Μαυροβούνιο, να απολαμβάνουν πολλά από τα οφέλη της ένταξης στην Ε.Ε., αλλά χωρίς δικαιώματα αρνησικυρίας.
Το σκεπτικό πίσω από την πρόταση
Το σκεπτικό πίσω από την πρόταση — η οποία συζητείται ανεπίσημα μεταξύ των χωρών της ΕΕ και της Επιτροπής, σύμφωνα με τους ίδιους διπλωμάτες και αξιωματούχους — είναι ότι η ένταξη νέων χωρών χωρίς δικαίωμα βέτο, τουλάχιστον στην αρχή της ένταξής τους, θα τους επέτρεπε να ενταχθούν με πιο ευέλικτους όρους χωρίς να απαιτείται αναθεώρηση των βασικών συνθηκών της Ε.Ε..
Προηγουμένως, οι ηγέτες της Ε.Ε. είχαν επιμείνει ότι μια τέτοια αναθεώρηση ήταν απαραίτητη πριν το μπλοκ μπορέσει να δεχτεί νέα μέλη όπως η Ουκρανία, υπογραμμίζοντας τον κίνδυνο συνεχών αδιεξόδων στις Βρυξέλλες. Ωστόσο, οι προσπάθειες κατάργησης του δικαιώματος βέτο για τα υπάρχοντα μέλη της Ε.Ε. έχουν συναντήσει έντονη αντίθεση, όχι μόνο από την Ουγγαρία αλλά και από τη Γαλλία και την Ολλανδία.
Απογοήτευση στις χώρες που περιμένουν την ένταξη
Η ώθηση συμπίπτει με την αυξανόμενη απογοήτευση στις υποψήφιες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και των Δυτικών Βαλκανίων που έχουν προβεί σε εκτεταμένες εσωτερικές μεταρρυθμίσεις, αλλά δεν είναι πιο κοντά στην ένταξη χρόνια μετά την υποβολή της αίτησης. Στην περίπτωση του Μαυροβουνίου, οι διαπραγματεύσεις για την ένταξη στην Ε.Ε. ξεκίνησαν το 2012.
«Η τελευταία χώρα που εισήλθε στην Ε.Ε. ήταν η Κροατία πριν από περισσότερα από 10 χρόνια – και εν τω μεταξύ το Ηνωμένο Βασίλειο αποχώρησε», δήλωσε ο πρόεδρος του Μαυροβουνίου Γιάκοφ Μιλάτοβιτς. «Γι’ αυτό πιστεύω ότι τώρα είναι η ώρα να αναβιώσει η διαδικασία, να αναβιώσει και λίγο η ιδέα της Ε.Ε. ως λέσχης που εξακολουθεί να έχει μια βαρύτητα προς αυτήν»,σημείωσε ακόμα.
Οι ηγέτες των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων – Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κοσσυφοπέδιο, Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία και Σερβία – θα συναντηθούν με τους Ευρωπαίους ηγέτες την Τετάρτη στο Λονδίνο για μια σύνοδο κορυφής της «Διαδικασίας του Βερολίνου» που θα επικεντρωθεί στην ενίσχυση της ολοκλήρωσης μεταξύ αυτών των εθνών ως προάγγελο της διεύρυνσης της Ε.Ε..
Από την πλευρά του ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της Ουκρανίας, Τάρας Κάτσκα, επανέλαβε αυτές τις ανησυχίες, ζητώντας «δημιουργικές» λύσεις για την απεμπλοκή της διεύρυνσης της Ε.Ε.. Η προσπάθεια του Κιέβου να ενταχθεί στην ΕΕ καθυστερεί επί του παρόντος λόγω βέτο από την Ουγγαρία.
Ο ρωσικός κίνδυνος
Η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση συχνά παρουσιάζεται ως το βασικό γεωπολιτικό εργαλείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εναντίον μιας επιθετικής Ρωσίας.
«Όταν εξετάζουμε τη διεύρυνση σήμερα, ένα πράγμα είναι σαφές: Πρέπει να γίνουμε πιο γρήγοροι, λιγότερο γραφειοκρατικοί και πιο αποτελεσματικοί», δήλωσε η Κλαούντια Πλάκολμ, υπουργός Ευρωπαϊκών Θεμάτων της Αυστρίας. «Εάν η Ε.Ε. δεν εντείνει το παιχνίδι της, θα χάσουμε έδαφος από τρίτους παράγοντες που ήδη περιμένουν να πάρουν τη θέση μας», πρόσθεσε.
Η μελλοντική ένταξη στην Ε.Ε. ήταν ένα βασικό ζήτημα στις πρόσφατες εκλογές της Μολδαβίας, τις οποίες κέρδισε η φιλοευρωπαϊκή πρόεδρος Μάγια Σάντου, ενώ η ένταξη στην Ε.Ε. ήταν ένα βασικό κίνητρο για την Ουκρανία ήδη από τις διαμαρτυρίες του Μαϊντάν του 2014 κατά της ρωσικής κυριαρχίας.
Παρά την πίεση από τις Βρυξέλλες, ωστόσο, οι ηγέτες της Ε.Ε. φαίνεται προσώρας να μην βιάζονται να δώσουν ώθηση στην επέκταση του μπλοκ σε 30 μέλη και πέραν αυτών.
