Του Bobby Ghosh
Σε μια εποχή που λίγοι νόμιμοι ηγέτες ανά τον κόσμο ενδιαφέρονται να κάνουν δημοσίως παρέα μαζί του, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου θα είναι λογικά ικανοποιημένος από τη φωτογράφιση της Τρίτης με τον Ρέζα Παχλαβί.
Ο γιος του τελευταίου Σάχη του Ιράν θα καλωσόρισε σίγουρα κι εκείνος την ευκαιρία να ενισχύσει το προφίλ του στη Μέση Ανατολή και να αναβαθμίσει την αξιοπιστία του στην Ουάσιγκτον, σε σχέση με την οποία η προσέγγιση με το Ισραήλ συνήθως φέρνει πόντους.
Τα οφέλη, ωστόσο, σταματούν εκεί. Οι αξιώσεις του Παχλαβί να εκπροσωπήσει τη χώρα στην οποία γεννήθηκε δεν αντέχουν σε έναν πραγματικά εξονυχιστικό έλεγχο. Ούτε μπορεί να προβάλει κάποια αξίωση για την ηγεσία της αντίστασης κατά της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Ακόμη χειρότερα, το να δίνει κανείς ιδιαίτερο βάρος σε αυτή την επίσκεψη θα πρόσφερε σε για εκείνους που διαμαρτύρονται γενναία εδώ και μήνες κατά των θεοκρατών μουλάδων της Τεχεράνης. Αν μη τι άλλο, θα ενίσχυε τις προσπάθειες του καθεστώτος να απεικονίσει τους διαδηλωτές ως εργαλεία ξένων δυνάμεων και της απαξιωμένης μοναρχίας των Παχλαβί.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Η Κίνα δεν θα χρειάζεται για πολύ ακόμη τη δυτική τεχνολογία
Αντιφάσεις
Ο Ρέζα Παχλαβί αντιπροσωπεύει ως πρόσωπο μια δέσμη αντιφάσεων. Αν και αυτοχαρακτηρίζεται ως “υπερασπιστής ενός κοσμικού, δημοκρατικού Ιράν”, οι επίσημες δηλώσεις του τον περιγράφουν ως τον “εξόριστο διάδοχο” του ιρανικού θρόνου (ήταν 19 ετών όταν η ιρανική επανάσταση τερμάτισε τη μοναρχία). Ισχυρίστηκε ότι επισκέφτηκε το Ισραήλ στο όνομα του ιρανικού λαού, “στο πνεύμα του Μεγάλου Κύρου, προκειμένου να εξερευνήσει αμοιβαία επωφελείς οικονομικές, πολιτιστικές και περιβαλλοντικές ευκαιρίες”.
Η επίκληση του Κύρου έχει σκοπό να υπενθυμίσει στους Ισραηλινούς τους αρχαίους δεσμούς μεταξύ των δύο εθνών: τον 6ο αιώνα π.Χ., ο Πέρσης αυτοκράτορας απελευθέρωσε τους Εβραίους από τη βαβυλωνιακή αιχμαλωσία. Για τους Ιρανούς, ωστόσο, είναι μια υπενθύμιση ενός διαβόητου και πιο πρόσφατου γεγονότος: τον εορτασμό του Σάχη το 1971 για την 2.500ή επέτειο από την ίδρυση της Αχαιμενιδικής Αυτοκρατορίας από τον Κύρο.
Έχοντας ξοδέψει πλουσιοπάροχα για να διασκεδάσει ένα τεράστιο καστ διεθνών διασημοτήτων και εμφανώς λίγους Ιρανούς, ο Σάχης ολοκλήρωσε τους εορτασμούς με μια ομιλία στον τάφο του αυτοκράτορα, τελειώνοντας ως εξής: “Αναπαύσου εν ειρήνη, Κύρο, γιατί είμαστε ξύπνιοι εμείς στη θέση σου”. Το γεγονός είχε έρθει να συμβολίσει τις υπερβολές – και την κώφωση – της διακυβέρνησης του Σάχη.
Όπως ήταν αναμενόμενο, η επίσκεψη του Ρεζά Παχλαβί στο Ισραήλ δεν είχε καλό αντίκτυπο στους Ιρανούς, συμπεριλαμβανομένων των αντιπάλων του καθεστώτος. Αν και στο σύνολό τους έχουν καλωσορίσει την υποστήριξη από εξέχουσες προσωπικότητες της διασποράς, οι διαδηλωτές έχουν δείξει ελάχιστο ενθουσιασμό για την αποκατάσταση της μοναρχίας. Πολλοί δυσανασχετούν με εκείνο το οποίο θεωρούν ως απόπειρα του Παχλαβί να εκπροσωπήσει έναν λαό που απέρριψε τον πατέρα του. Οι αναμνήσεις από τη βάναυση καταστολή του Σάχη μπορεί να ωχριούν σε σύγκριση με την εμπειρία πιο πρόσφατων φρικαλεοτήτων, δεν έχουν ωστόσο ξεθωριάσει εντελώς από τη συλλογική μνήμη.
Για ορισμένα στελέχη της αντιπολίτευσης, η επίσκεψη του Παχλαβί στο Ισραήλ μυρίζει κυνικό πολιτικό οπορτουνισμό, μια χειρονομία η οποία απευθύνεται τόσο προς την κυβέρνηση Μπάιντεν όσο και προς τον Νετανιάχου. Άλλωστε, θα μπορούσε να είχε ταξιδέψει στο Ισραήλ οποιαδήποτε στιγμή τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Γιατί να πάει τώρα;
Αντιπολίτευση
Η δημοσιότητα είναι η πιο πιθανή εξήγηση. Οι διαδηλώσεις στο Ιράν έδωσαν στον Παχλαβί την ευκαιρία να παρουσιαστεί ως εξέχων αντίπαλος του καθεστώτος. Έπρεπε φυσικά να μοιραστεί τα φώτα της δημοσιότητας με άλλες προσωπικότητες της διασποράς, από τον ακτιβιστή Masih Alinejad και τη βραβευμένη με Νόμπελ Ειρήνης Shirin Ebadi, μέχρι τη σταρ του Χόλιγουντ Nazanin Boniadi.
Η επίσκεψη στο Ισραήλ διαχωρίζει τον Παχλαβί από την “αγέλη” και του δίνει μεγαλύτερο κοινό – στις ΗΠΑ, όσο και στη Μέση Ανατολή. Δεν θα ήταν άλλωστε ο πρώτος εξόριστος από κράτος της Μέσης Ανατολής ο οποίος θα τραβούσε την προσοχή στην Ουάσιγκτον αγκαλιάζοντας το Ισραήλ. Στο μυαλό έρχεται ο Ahmed Chalabi. Στην εκστρατεία του να πείσει τις ΗΠΑ να ξεκινήσουν πόλεμο εναντίον του Σαντάμ Χουσεΐν, ο Ιρακινός εξόριστος εδραίωσε τα διαπιστευτήριά του ως φιλελεύθερου ηγέτη προσεγγίζοντας το Ισραήλ και τις εβραϊκές ομάδες στην Αμερική.
Μετά την εισβολή υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, ο Chalabi γύρισε την πλάτη του σε έναν συνεργάτη του που επισκέφτηκε πραγματικά το Ισραήλ και, αφότου οι Αμερικανοί αρνήθηκαν να του δώσουν απεριόριστη εξουσία, έγινε πολιτικός ακόλουθος και συνεργάτης του Ιράν.
Δεν υπάρχει βεβαίως κάποια ορατή προοπτική να περάσει ο Παχλαβί με το πλευρό των θεοκρατών. Ωστόσο οι τελευταίοι θα χαιρετίσουν την απόσπαση προσοχής την οποία παρέχει η επίσκεψή του στο Ισραήλ και την ευκαιρία να δυσφημήσουν τους αντιπάλους τους στο εσωτερικό του Ιράν. Η κυβέρνηση Μπάιντεν θα πρέπει να έχει τα μάτια της και την προσοχή της στραμμένα στους διαδηλωτές και όχι στον “διάδοχο”.
