Η έρευνα και η καινοτομία είναι δυο ορολογίες που μπήκαν στο οικονομικό μας λεξιλόγιο πιο έντονα τα τελευταία χρονιά. Το ερώτημα που προκύπτει είναι το πως η έρευνα και η καινοτομία συναντά την πραγματική οικονομική εφαρμογή.

Στην Κύπρο σήμερα λειτούργει σημαντικός αριθμός ακαδημαϊκών και ερευνητικών κέντρων, έξι κέντρα αριστείας, συγχρηματοδοτούμενα από την ΕΕ, αλλά και νεοφυείς και καινοτόμες επιχειρήσεις που ανταγωνίζονται σε διεθνές επίπεδο όπως αναφέρει στο insider o Θεόδωρος Λουκαΐδης γενικός διευθυντής του ΙδΕΚ. Επίσης μας εξηγά την διαδικασία ανάπτυξης νέας γνώσης και μετατροπής της σε προϊόντα και υπηρεσίες προστιθεμένης αξίας δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας, αναπτύσσονται νέες, νεοφυείς επιχειρήσεις ενώ ενισχύεται η ανταγωνιστικότητα των υφιστάμενων επιχειρήσεων.

Πού υπερτερεί η Κύπρος στην έρευνα και την καινοτομία, και ποιες οι αδυναμίες; Υπάρχει πρόσφορο έδαφος στην Κύπρο;

Υπάρχει πρόσφορο έδαφος και αυτό φαίνεται από τη σημαντική πρόοδο που έχει σημειώσει η έρευνα και η καινοτομία (Ε&Κ) στη χώρα μας, όπως αυτή καταγράφεται, εξάλλου, και στα τελευταία αποτελέσματα του European Innovation Scoreboard 2020 που κατατάσσουν την Κύπρο μόλις 3% μακριά από την κατηγορία Strong Innovators.

Οι δείκτες επισημαίνουν τα δυνατά σημεία που έχουμε ως χώρα και περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τα διεθνούς επιπέδου ακαδημαϊκά/ερευνητικά κέντρα και το υψηλής ποιότητας ανθρώπινο δυναμικό. Σήμερα στην Κύπρο λειτουργεί σημαντικός αριθμός ακαδημαϊκών και ερευνητικών κέντρων, έξι Κέντρα Αριστείας, συγχρηματοδοτούμενα από την ΕΕ, αλλά και νεοφυείς και καινοτόμες επιχειρήσεις που ανταγωνίζονται σε διεθνές επίπεδο.

Ωστόσο, υπάρχει ακόμη σημαντική απόσταση να διανύσουμε. Οι αδυναμίες που υπάρχουν εντοπίζονται κυρίως σε ό,τι αφορά τη διασύνδεση της επιστημονικής κοινότητας με τις επιχειρήσεις με σκοπό την εμπορική αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων που παράγει η χώρα, έτσι ώστε η καλή έρευνα που παράγεται στα ακαδημαϊκά/ερευνητικά κέντρα της χώρας να μετατρέπεται σε προϊόντα και υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας.  

Η διεθνοποίηση του οικοσυστήματος, δηλαδή η διασύνδεση του τοπικού οικοσυστήματος Ε&Κ με πιο ανεπτυγμένα οικοσυστήματα του εξωτερικού, καθώς επίσης και η πρόσβαση σε χρηματοδότηση, ειδικά σε κεφάλαια υψηλού ρίσκου είναι επίσης δύο τομείς όπου υπάρχει δυνατότητα σημαντικής βελτίωσης. Μεγάλο ζήτημα είναι επίσης και η καλλιέργεια ανάλογης κουλτούρας αλλά και η ενίσχυση των δεξιοτήτων και ικανοτήτων για Έρευνα και Καινοτομία.

Στο ΙδΕΚ έχουμε ετοιμάσει το στρατηγικό μας πλάνο λαμβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες και αδυναμίες του οικοσυστήματος καθώς επίσης και τις ευκαιρίες και  προκλήσεις της εποχής και εργαζόμαστε μεθοδικά, και σε συνεργασία με το Υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής για να ενισχύσουμε το οικοσύστημα της χώρας μας και να βελτιώσουμε τις επιδόσεις του.

Με ποιο τρόπο η Ε&Κ έχει πρακτικό αντίκτυπο στην οικονομία και κοινωνία της χώρας;

Η Ε&Κ λειτουργεί οριζόντια κατά μήκος κάθε κλάδου οικονομικής δραστηριότητας μιας χώρας. Μέσα από τη διαδικασία ανάπτυξης νέας γνώσης και μετατροπής της σε προϊόντα και υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας, αναπτύσσονται νέες, νεοφυείς επιχειρήσεις ενώ ενισχύεται η ανταγωνιστικότητα των υφιστάμενων επιχειρήσεων. Σημαντική είναι επίσης η συνεισφορά στη διαφοροποίηση του μίγματος της οικονομίας κάνοντας την πιο ανθεκτική. Νέα, καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες δίνουν λύσεις σε σημαντικές παγκόσμιες αλλά και τοπικές προκλήσεις. Είναι για αυτό που είναι επιτακτική η ανάγκη υποστήριξης και χρηματοδότησης της Ε&Κ.

Θέλω να είμαι πιο συγκεκριμένος για το τί έχει πετύχει μέχρι στιγμής το Εθνικό Χρηματοδοτικό Πρόγραμμα Έρευνας και Καινοτομίας RESTART 2016-2020 του ΙδΕΚ, μια επένδυση ύψους 130 εκ. Ευρώ. Σύμφωνα με την μελέτη αντικτύπου, που ετοίμασε διεθνής συμβουλευτικός οίκος, για τα έτη 2016-2019, ο συνολικός αριθμός απασχόλησης ατόμων σε επιχειρήσεις που συμμετείχαν στο πλαίσιο χρηματοδοτούμενων έργων ανέρχεται στα 550 άτομα. Η εργοδότηση των ατόμων αυτών προκύπτει από σύνολο εθνικής επένδυσης 29.4 εκ. Ευρώ. Δηλαδή, για κάθε εκατομμύριο Ευρώ εθνικής επένδυσης στην Ε&Κ εργοδοτήθηκαν 18.7 άτομα.

Επιπρόσθετα, αναλύοντας την απόδοση της επένδυσης στο πλαίσιο της μελέτης, διαφάνηκε ότι η συνολική αύξηση του κύκλου εργασιών των επιχειρήσεων που έλαβαν χρηματοδότηση στο πλαίσιο του Εθνικού Χρηματοδοτικού Προγράμματος έφτασε τα 62.2 εκ. Ευρώ. Δηλαδή, κάθε εκατομμύριο εθνικής επένδυσης επιστρέφει 2.12 εκ. Ευρώ σε έσοδα. Η συγκεκριμένη απόδοση καταδεικνύει πως η υποστήριξη που παρέχεται μέσω εθνικής χρηματοδότησης στην Ε&Κ συμβάλει στην ανάπτυξη της χώρας. Με την ολοκλήρωση όλων των έργων του RESTART ο αντίκτυπος αναμένεται να είναι κατά πολύ μεγαλύτερος.

 

 

 

Παράλληλα, ο αντίκτυπος των Προγραμμάτων Επιχειρηματικής Καινοτομίας PRE-SEED, SEED και INNOVATE, τα οποία προκήρυξε το ΙδΕΚ για πρώτη φορά τον Ιούλιο του 2019 είναι εξίσου σημαντικός. Πρόκειται για μια σειρά από Προσκλήσεις Υποβολής Προτάσεων που ανακοινώθηκαν σε δύο κύκλους, οι οποίες στοχεύουν στη δημιουργία προϊόντων και υπηρεσιών με προοπτικές επιτυχούς διείσδυσης στη διεθνή αγορά. Κύριος στόχος μέσα από τα συγκεκριμένα Προγράμματα, είναι η διευκόλυνση της πρόσβασης σε χρηματοδότηση για νεοφυείς αλλά και υφιστάμενες καινοτόμες επιχειρήσεις. Με βάση τα πρόσφατα αποτελέσματα αξιολόγησης των Προγραμμάτων, θα δοθεί συνολική χρηματοδότηση ύψους 20.7 εκ. Ευρώ σε υφιστάμενες και νέες επιχειρήσεις, δημιουργώντας 188 συνολικά νέες θέσεις εργασίας και ενισχύοντας 85 επιχειρήσεις. Επιπλέον, η εθνική αυτή χρηματοδότηση μοχλεύει και ίδια επένδυση των επιχειρήσεων ύψους 9.7 εκ. Ευρώ αυξάνοντας έτσι την ιδιωτική επένδυση σε Ε&Κ.

 

Υπάρχουν επίσης τα οφέλη από τη συμμετοχή σε Ευρωπαϊκά Προγράμματα Ε&Κ και συγκεκριμένα το Πρόγραμμα-Πλαίσιο της Ε.Ε., Ορίζοντας 2020. Αποτελεί το μεγαλύτερο πρόγραμμα της Ε.Ε. για την έρευνα και την καινοτομία μέχρι στιγμής μέσα από το οποίο η Ε.Ε. διέθεσε 80 δις Ευρώ για την περίοδο 2014-2020 με στόχο να διασφαλίσει ότι η Ευρώπη παράγει επιστήμη και τεχνολογία διεθνούς επιπέδου δίνοντας ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Κύπρος κατέλαβε την πρώτη θέση μεταξύ των χωρών μελών της Ε.Ε. σε σχέση με το κατά κεφαλή Καθαρό Οικονομικό Όφελος από το Πρόγραμμα αφού για κάθε 1 Ευρώ που συνεισφέρει καταφέρνει να αντλήσει για την οικονομία της χώρας κάτι περισσότερο από 3 Ευρώ (3.26 Ευρώ). Επιπλέον, από τα 270 εκ. Ευρώ χρηματοδότηση που έχουν εξασφαλίσει Κυπριακοί Φορείς από το Πρόγραμμα Ορίζοντας 2020, τα 93 εκ. Ευρώ αντλήθηκαν από Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις, η στήριξη προς τις οποίες είναι ουσιαστική με κάλυψη αμοιβών προσωπικού και άλλων αναγκών που υπό τις περιστάσεις επιτρέπουν τη συνέχιση του πολύτιμου έργου τους αλλά και την επιβίωσή τους. Ειδικότερα, η μελέτη του διεθνή συμβουλευτικού οίκου σε σχέση με την κυπριακή συμμετοχή στο εν λόγω Πρόγραμμα, καταδεικνύει ότι τα οικονομικά οφέλη που αποκόμισαν οι επιχειρήσεις που συμμετείχαν στο Πρόγραμμα Ορίζοντας είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Μέχρι το 2019, από συνολικό κόστος χρηματοδότησης 19 εκ. Ευρώ έχουν εργοδοτηθεί 110 άτομα. Δηλαδή, κάθε εκατομμύριο χρηματοδότησης μεταφράζεται σε απασχόληση 5,8 ατόμων.

 

 

 

Μπορούμε σήμερα στην Κύπρο να σχεδιάζουμε προγράμματα και πρωτοβουλίες για την προώθηση της επιχειρηματικής καινοτομίας και μεταφορά τεχνολογίας από τα εργαστήρια στην αγορά;

To ΙδΕΚ έχει θεσμοθετήσει πλέον τα Προγράμματα Επιχειρηματικής Καινοτομίας, τα οποία σχεδίασε κατόπιν ανάλυσης των ειδικών αναγκών που έχει το οικοσύστημά μας και ακολουθώντας παράλληλα τον δρόμο που έχουν χαράξει αντίστοιχες επιτυχημένες πρωτοβουλίες στο εξωτερικό. Τα αποτελέσματα και ο πραγματικός αντίκτυπος των συγκεκριμένων προγραμμάτων μιλούν από μόνα τους, και προμηνύουν ένα πολλά υποσχόμενο μέλλον για τις νεοφυείς και καινοτόμες επιχειρήσεις της Κύπρου. Αντίστοιχα, σήμερα μπορούμε και σχεδιάζουμε προγράμματα και πρωτοβουλίες που στοχεύουν στην ενίσχυση της μεταφοράς τεχνολογίας, ώστε να επιτυγχάνεται η μέγιστη δυνατή συνέργεια ανάμεσα σε Πανεπιστήμια και επιχειρήσεις και η αποτελεσματική διαχείριση των εθνικών πόρων. Η μεταφορά τεχνολογίας αποτελεί, εν ολίγοις, τον μηχανισμό με τον οποίο η έρευνα μετατρέπεται σε όφελος για την οικονομία και την κοινωνία, συντείνοντας στην ανάπτυξη καινοτόμων και ανταγωνιστικών επιχειρήσεων, νέων θέσεων εργασίας και προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής αξίας που ανταποκρίνονται στις ανάγκες των πολιτών και καθιστούν την οικονομία της χώρας πιο ανταγωνιστική.

Τι κάνει το ΙδΕΚ προς αυτή την κατεύθυνση;

Βρισκόμαστε στο τέλος της παρούσας προγραμματικής περιόδου, κάτι που μας επιτρέπει να κάνουμε απολογισμό των δράσεων και των επενδύσεων που έχουν γίνει, να τις αξιολογήσουμε και να εξαγάγουμε τα κύρια συμπεράσματα με το βλέμμα πάντα στραμμένο στο μέλλον και τις ανάγκες που προκύπτουν. Κορυφαία προτεραιότητα για εμάς αποτελεί άλλωστε η ενίσχυση του εγχώριου οικοσυστήματος, με στόχο να καταστεί πιο σύγχρονο και πιο ευέλικτο. Οι στρατηγικοί στόχοι και οι δράσεις που υποστηρίζουν την υλοποίηση τους είναι πολλοί και ποικίλουν. Αφορούν, αφενός, στο σχεδιασμό των Προγραμμάτων-Γέφυρα και του νέου Εθνικού Χρηματοδοτικού Προγράμματος του Ιδρύματος για τη νέα Προγραμματική Περίοδο, και αφετέρου, την στήριξη του οικοσυστήματος έρευνας και καινοτομίας ενόψει του νέου Προγράμματος-Πλαίσιο της Ε.Ε. Ορίζοντας Ευρώπη.  

Παράλληλα, σε συνεργασία με το Υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής, γίνεται προσπάθεια ενίσχυσης των δεσμών μας με χώρες που διαθέτουν προηγμένο οικοσύστημα όπως το Ισραήλ, ενθαρρύνοντας την ανταλλαγή τεχνογνωσίας και τη διενέργεια κοινών έργων και δράσεων, με σκοπό την ενίσχυση της διεθνοποίησης του οικοσυστήματος.

Με ποιο τρόπο το ΙδΕΚ σχεδιάζει να ενισχύσει  το οικοσύστημα των νεοφυών επιχειρήσεων;

Κύριος στρατηγικός στόχος του Ιδρύματος είναι η καθιέρωση της καινοτομίας ως οριζόντια βάση βιώσιμης ανάπτυξης. Η οικοδόμηση μίας ισχυρής κυπριακής κοινότητας νεοφυών και καινοτόμων επιχειρήσεων καθώς επίσης και ενίσχυση της ικανότητας των υφιστάμενων επιχειρήσεων να καινοτομούν αποτελεί προτεραιότητα. Αυτό αντικατοπτρίζεται και από την επένδυση ύψους 20.7 εκ., που έγινε από το ΙδΕΚ, αποκλειστικά για τη δημιουργία και την ενίσχυση νεοφυών και καινοτόμων επιχειρήσεων με διεθνή προσανατολισμό. Πέραν των χρηματοδοτικών προγραμμάτων, το ΙδΕΚ παρέχει μία ευρεία γκάμα υπηρεσιών για ανάπτυξη της νεοφυούς και καινοτόμου επιχειρηματικότητας. Το Σεπτέμβριο το Ίδρυμα προχώρησε και στην έναρξη λειτουργίας της πρωτοβουλίας «Innovation Factory» που τελεί υπό την αιγίδα του Επικεφαλής Επιστήμονα, Δρ Νικόλα Μαστρογιαννόπουλου. Το Innovation Factory παρέχει σε νεοφυείς επιχειρήσεις υψηλής ποιότητας υπηρεσίες, με σκοπό την ανάπτυξή τους αλλά και την εξεύρεση πηγών χρηματοδότησης, περιλαμβανομένων και κεφαλαίων υψηλού ρίσκου.

Παράλληλα, σε συνεργασία με διεθνούς φήμης εμπειρογνώμονες από το εξωτερικό, προχωρούμε το αμέσως επόμενο διάστημα με τη δημιουργία κεντρικού Γραφείου Μεταφοράς Γνώσης, το οποίο θα λειτουργήσει εντός του ΙδΕΚ.  Με την αξιοποίηση της εμπειρογνωμοσύνης τους, προσβλέπουμε να διαμορφώσουμε τις συνθήκες που ευνοούν τη μεταφορά γνώσης στη χώρα μας. Στο πλαίσιο αυτό, σχεδιάζονται υπηρεσίες και προγράμματα που στοχεύουν στη μεταφορά τεχνολογίας, η οποία αναμένεται να συμβάλει σημαντικά στην ενίσχυση του οικοσυστήματος νεοφυών επιχειρήσεων.

Τέλος, και πάλι σε στενή συνεργασία με το Υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής, έχει συσταθεί το Ψηφιακό Μητρώο Νεοφυών Επιχειρήσεων ενώ συνεχίζεται η στήριξη στην προσπάθεια παροχής κινήτρων σε φυσικά πρόσωπα που επενδύουν σε νεοφυείς ή/και καινοτόμες επιχειρήσεις μέσω της έκδοσης πιστοποιητικών καινοτόμων επιχειρήσεων.  

Πώς το ΙδΕΚ ενισχύει την καλλιέργεια κουλτούρας Ε&Κ στη χώρα;

Η καλλιέργεια κουλτούρας είναι ίσως το μεγαλύτερο στοίχημα που καλούμαστε να κερδίσουμε ως χώρα. Χρειάζεται να ενισχύσουμε τη κουλτούρα που εντείνει τις συνέργειες και ενθαρρύνει την ανάπτυξη καινοτόμων ιδεών. Αποτελεί στρατηγικό στόχο του ΙδΕΚ, και προς αυτή την κατεύθυνση προχωρούμε στην υλοποίηση διάφορων δράσεων. Μεταξύ άλλων, στη διοργάνωση εκδηλώσεων και διαγωνισμών, που στοχεύουν ιδιαίτερα στη νέα γενιά. Πρόσφατα, το ΙδΕΚ διοργάνωσε το European Researchers’ Night, για 14η χρονιά, στο οποίο συμμετείχαν περισσότεροι από 300 ερευνητές και ερευνήτριες από ακαδημαϊκά ιδρύματα, ερευνητικά κέντρα και κέντρα αριστείας, καθώς και επιχειρήσεις. Φέτος, ήταν η πρώτη φορά που η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε σε πλήρως ψηφιακή μορφή και είμαστε στην ευχάριστη θέση να πούμε πως η επιτυχία της ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Επίσης, έχουμε δημιουργήσει μία φιλόδοξη και ξεχωριστή καμπάνια για την περιέργεια με το όνομα #TeamCuriosity, καλώντας το κοινό να δει τον κόσμο μέσα από μία διαφορετική οπτική γωνία, κεντρίζοντας το ενδιαφέρον του γύρω από την E&K. Στην ουσία βασική μας επιδίωξη είναι να μεταδώσουμε στο κοινό τη σπουδαιότητα της Ε&Κ αναδεικνύοντας πως η έμφυτη περιέργεια του ανθρώπου και η ανάγκη του να εξερευνά και να ανακαλύπτει συνεχώς νέα πράγματα είναι η βάση για όλες τις καινοτόμες ανακαλύψεις και εφευρέσεις.

Ποιο είναι το μήνυμά σας για τη νέα χρονιά;

Το 2020 ήταν ένα έτος ιδιαίτερο που σίγουρα θ’ αφήσει το αποτύπωμά του και στις επόμενες χρονιές. Αντλήσαμε όμως σπουδαία διδάγματα, τα οποία θα μας βοηθήσουν στο μέλλον. Το Διοικητικό Συμβούλιο του Ιδρύματος, εγώ προσωπικά, ως Γενικός Διευθυντής του  και το προσωπικό του Ιδρύματος, το οποίο διαθέτει πολυετή εμπειρία και τεχνογνωσία, θα εργαστούμε με όλες μας τις δυνάμεις έτσι ώστε, σε συνεργασία με την Πολιτεία και όλους τους εμπλεκομένους φορείς να αναβαθμίσουμε περαιτέρω τα προτερήματά μας ως χώρα και να μετατρέψουμε τις αδυναμίες μας σε πλεονεκτήματα.

Όπως έχω αναφέρει, αυτή την περίοδο, το Ίδρυμα βρίσκεται στη διαδικασία σχεδιασμού νέων χρηματοδοτικών Προγραμμάτων-Γέφυρα τα οποία θα ανακοινωθούν αρχές του επόμενου έτους και αποτελούν προπομπό των Προγραμμάτων που θα ανακοινώσει το ΙδΕΚ στο πλαίσιο της επόμενης προγραμματικής περιόδου. Στόχος είναι τα προγράμματα αυτά να δημιουργήσουν της συνθήκες και προϋποθέσεις που ευνοούν την ανάπτυξη της έρευνας, της τεχνολογίας και της καινοτομίας στην Κύπρο. Η δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών, αναμένεται να έχει ως αποτέλεσμα την διεύρυνση των προοπτικών έρευνας και την ενίσχυση της ερευνητικής ικανότητας. Ταυτόχρονα, θα επιφέρει την ανάπτυξη του οικοσυστήματος καινοτομίας και τη μεγιστοποίηση της συνδρομής της Ε&Κ στην οικονομία και κοινωνία της Κύπρου καθιστώντας  την ως κόμβο Ε&Κ στη περιοχή, επιτρέποντας την προβολή της χώρας μας διεθνώς.

Έχουμε στα χέρια μας ένα ισχυρό εργαλείο, που δεν είναι άλλο από το ανθρώπινο δυναμικό της χώρας. Με καλές συνεργασίες, μπορούμε να πετύχουμε πολλά. Το σύνολο είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των μερών του, μας δίδαξε ο Αριστοτέλης, και αυτό θα πρέπει να είναι η βασική μας προτεραιότητα. Είναι στο χέρι μας να διαμορφώσουμε το μέλλον στο οποίο θα ζήσουμε.

 

Φωτογραφίες: Παναγιώτης Μηνά

Από το περιοδικό Insider (τεύχος Δεκεμβρίου 2020)