Ένα από τα πιο γνωστά αρχαιοελληνικά ρητά «μέτρον άριστον» το οποίο ανήκει στον Κλεόβουλο τον Λίνδιο είναι για τον 60 χρόνο γενικό διευθυντή του Συνδέσμου Τραπεζών Μιχάλη Καμμά τρόπος ζωής. Τον συναντήσαμε ένα βροχερό πρωινό του Νοεμβρίου στο cafe go healthy στη Λευκωσία στα πλαίσια της στήλης COFFEE BREAK του περιοδικού Forbes προσπαθώντας να διαβάσουμε τις σημαντικότερες σελίδες από το βιβλίο της ζωής του.
ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ ΙΩΑΚΕΙΜ – ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΒΑΤΤΗΣ
Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Παλλουριώτισσα, μαζί με την έξι χρόνια μικρότερη αδελφή του. Ο πατέρας του ήταν λογιστής και η μητέρα του δασκάλα. «Φοίτησα στο Γ’ Δημοτικό Παλλουριώτισσας και στη συνέχεια στον Πρακτικό Κλάδο του Παγκυπρίου Γυμνασίου. Δεν μπορώ να πω ότι ήμουν άριστος μαθητής καθώς τότε είχα και άλλες φιλοσοφικές αναζητήσεις στη ζωή μου. Τα παιδικά μου χρόνια ήταν όμορφα και ορισμένες από τις παιδικές εφηβικές μου φιλίες κρατούν μέχρι σήμερα», ήταν τα πρώτα του λόγια.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Ο Σύνδεσμος Τραπεζών στην εκστρατεία #DontBeaMule
Η συνέχεια τον βρίσκει στον στρατό όπου το 1978 υπηρέτησε για 26 μήνες ως ολμιστής πεζικού. Ακολούθως το 1980, μετέβη για σπουδές στις ΗΠΑ όπου έκανε και τα τρία του πτυχία στο Chicago της πολιτείας του Illinois και στο Salt Lake City της Utah.
Ο MICHAEL JORDAN ΚΑΙ Ο STOCKTON
«Το Chicago είχε 500 χιλιάδες Έλληνες και ήταν η τρίτη μεγαλύτερη πόλη του ελληνισμού μετά την Αθήνα και την Θεσσαλονίκη. Έχω όμορφες αναμνήσεις από εκεί. Είχα την ευκαιρία να δω από κοντά τον Michael Jordan, παρά το ότι στο διάζωμα που καθόμασταν στο γήπεδο των Chicago Bulls δεν ήταν τόσο εύκολο. Ωραίες αναμνήσεις έχω και από την Utah όπου εκεί το γήπεδο ήταν μικρότερο και μπορούσα να παρακολουθήσω πιο εύκολο τον John Stockton και την παρέα του», θυμάται.
Επέστρεψε στην Κύπρο στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και εργάστηκε για κάποιο χρονικό διάστημα στο Intercollege ως ακαδημαϊκός πριν προσληφθεί στην Ομοσπονδία Εργοδοτών και Βιομηχάνων.
Στην OEB παρέμεινε για έναν περίπου χρόνο και ήταν επικεφαλής του νεοσύστατου Τομέα Υπηρεσιών της Οργάνωσης. Ακολούθως συνέχισε την καριέρα μου στο Κέντρο Ερευνών του Cyprus College όπου επίσης δίδασκε Οικονομικά με τον πρώην βουλευτή του ΑΚΕΛ Πάμπο Παπαγεωργίου.
H ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΣΤΟΝ ΣΥΝΔΕΣΜΟ ΤΡΑΠΕΖΩΝ
Το 1993 προσλήφθηκε ως οικονομολόγος στον Σύνδεσμο Εμπορικών Τραπεζών, όπως λεγόταν τότε καθώς υπήρχε και ο Κυπριακός Εργοδοτικός Σύνδεσμος Τράπεζων.
«Τότε ήμασταν τρία άτομα και Εκτελεστικός, Νομικός Σύμβουλος ήταν ο κος Μάρκος Σπανός. Το 1999 ανέλαβε γενικός διευθυντής ο Γιώργος Χατζηαναστασίου μέχρι το 2005. Το 2006 ανέλαβα τη θέση του Γενικού Διευθυντή». Από τη θέση του Γενικού Διευθυντή συνεργάστηκε με αρκετούς υπουργούς Οικονομικών και Διοικητές της Κεντρικής Τράπεζας με τους οποίους επιδίωξε και είχε αγαστή συνεργασία.
ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΔΙΟΙΚΗΤΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟΥΡΓΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ
«Τράπεζες και οικονομία είναι συγκοινωνούντα δοχεία και για αυτό επιβαλλόταν να έχουμε αγαστή συνεργασία» τονίζει χαρακτηριστικά και συνεχίζει: «Αν έπρεπε ωστόσο να ξεχωρίσω κάποιον από τους Διοικητές με τον οποίο συνεργάστηκα θα έλεγα τον Αθανάσιο Ορφανίδη του οποίου, η νοοτροπία ήταν παρόμοια με τη δική μου, καθώς είχε ζήσει και εργαστεί στις ΗΠΑ για πολλά χρόνια όπως και εγώ. Με τους υπουργούς Οικονομικών είχα συνεργαστεί με όλους. Κάποιοι από αυτούς όπως οι Βάσος Σιαρλή και Χαρίλαος Σταυράκης είχαν εργαστεί και στον τραπεζικό τομέα, με τον κ. Σιαρλή να ήταν μάλιστα και Πρόεδρος του Συνδέσμου μας, ενώ και με τον νυν υπουργό Κωνσταντίνο Πετρίδη είχαμε συνεργαστεί στο Σύνδεσμο Τραπεζών», υπογράμμισε.
ΤΟ ΚΟΥΡΕΜΑ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ
Τον ρωτήσαμε στη συνέχεια για το ποια ήταν η πιο δύσκολη στιγμή στην καριέρα του και η απάντηση ήταν χωρίς δεύτερη σκέψη: «Αναμφίβολα το 2013 και οι τραγικές αποφάσεις που λήφθηκαν στην περίπτωση της Κύπρου και πιο ειδικά για τον τραπεζικό τομέα με το κούρεμα καταθέσεων. Τότε είχαμε ζήσει πρωτόγνωρες καταστάσεις, όπως την επιβολή των capital controls. Έπρεπε όμως να σηκώσουμε τα μανίκια για να προσαρμοστούμε στα νέα δεδομένα και να βοηθήσουμε τον τομέα να ανακάμψει», ανέφερε.
Ο Μιχάλης Καμμάς έχει πρωτοστατήσει για τη δημιουργία του πρώτου Γραφείου Πίστεως της Κύπρου, «Άρτεμις» το 2009 και θεωρεί πως αν αυτό γινόταν νωρίτερα τα δεδομένα θα ήταν πολύ διαφορετικά για τον τραπεζικό τομέα και την οικονομία της Κύπρου. «Επιπρόσθετα παρά τις πιέσεις που είχαν ασκηθεί υπήρχε και διαφορετική εποπτεία του Συνεργατισμού. Αν γινόταν ενιαία η εποπτεία και υπήρχε η ανάλογη πρόσβαση στα συστήματα Άρτεμις και Αίαντας του Συνεργατισμού δεν θα ζούσαμε τα γεγονότα που ζήσαμε. Όλοι φέρουν ευθύνη για αυτό, καθώς παρά τα καμπανάκια που χτυπούσαν δεν δώσαμε την πρέπουσα σημασία», τονίζει.
ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ
Σχετικά με τη σύγκριση των προκλήσεων που βιώνουν οι τράπεζες σήμερα με την πανδημία του κορωνοϊού σε σύγκριση με την περίοδο του 2013, ο κ. Καμμάς ανέφερε πως είναι σαφώς διαφορετικές περίοδοι, με προκλήσεις αλλά μη συγκρίσιμες. «Το 2013 οι τράπεζες βρέθηκαν στο μάτι του κυκλώνα με τις αποφάσεις που είχαν τότε ληφθεί να αφορούσαν τις τράπεζες. Η υγειονομική κρίση είχε και έχει ακόμη το στοιχείο του προσωρινού, ενώ ταυτόχρονα οι τράπεζες αποτελούν μέρος της λύσης αυτή τη φορά και όχι του προβλήματος», δηλώνει.
ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΗ ΜΕ ΤΑ ΚΟΙΝΑ
Η συζήτηση μας περιστράφηκε στην ενασχόληση του κ Καμμά με την πολιτική και στον βαθμό που τον ενδιαφέρουν τα κοινά. Μας ανέφερε πως στο παρελθόν είχε δεχθεί προτάσεις για να υποβάλει υποψηφιότητα στις βουλευτικές εκλογές ωστόσο δεν τις έκανε αποδεκτές. Δεν αποκλείει ωστόσο αυτό να συμβεί στο μέλλον καθώς έμαθε στη ζωή του ποτέ να μην λέει ποτέ.
«Διετέλεσα για χρόνια μέλος του Δημοκρατικού Κόμματος και πρόεδρος της Επιτροπής Οικονομικών Μελετών του κόμματος. Αυτή η ενασχόληση ολοκληρώθηκε, αφού οι επαγγελματικές υποχρεώσεις αυξήθηκαν υπερβολικά, ειδικά μετά το 2013. Έχω επίσης διατελέσει πρόεδρος στις Δασικές Βιομηχανίες Κύπρου όπου το 51% ελέγχεται από το Κράτος, σε μια περίοδο (2003-2008) που χαρακτηρίζεται ως μεταβατική για τον οργανισμό με πολλά επιτεύγματα να έχουν καταγραφεί επί της πενταετούς θητείας μου ως προέδρου του ΔΣ σε συνεργασία βέβαια με τα υπόλοιπα μέλη του συμβουλίου. (παραδείγματα: εξοπλισμός, σχεδιασμός νέων προϊόντων, οικονομικός εξορθολογισμός)», είπε.
ΜΕΛΛΟΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ
Όσον αφορά στο μέλλον και στις προκλήσεις του τραπεζικού τομέα στην Κύπρο ανέφερε πως τα «κόκκινα» δάνεια παραμένουν σε υψηλό επίπεδο, παρά τις τεράστιες προσπάθειες και την πρόοδο που έχει καταγραφεί τα τελευταία χρόνια.
«Η πανδημία πολύ πιθανόν να αφήσει πληγές στον τραπεζικό τομέα, αφού συγκεκριμένοι κλάδοι έχουν επηρεαστεί σημαντικά. Εκτιμάται ότι τα ΜΕΔ θα αυξηθούν. Στοίχημα αποτελεί η έγκαιρη και ουσιαστική συνεργασία τραπεζών-δανειοληπτών προκειμένου τα δάνεια να αναδιαρθρωθούν. Σε ένα πιο ευρύ πλαίσιο βλέπω πολύ πιο έντονα τον προσανατολισμό προς την τεχνολογία, τις ψηφιακές λύσεις και τις συναλλαγές χωρίς την ανάγκη φυσικής παρουσίας. Ταυτόχρονα, επιβάλλεται στην Κύπρο να καταπολεμήσουμε την διογκούμενη κουλτούρα μη αποπληρωμής οφειλών και την ίδια ώρα να εργαστούμε προς ενίσχυση του οικονομικού εγγραμματισμού των πολιτών», υπογράμμισε.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
Όταν το ρωτήσαμε για το κεφάλαιο της οικογένειας του μας ανέφερε πως κατά την άποψη του η ισορροπία και η επιτυχία καθορίζονται -σε μεγάλο βαθμό- από την ισορροπία που κάποιο άτομο έχει στο σπίτι του. «Η ηρεμία και η σταθερότητα στην οικογένεια απελευθερώνουν τα δυνατότητες της κάθε προσωπικότητας, διευρύνοντας τις προοπτικές επαγγελματικής καταξίωσης», τόνισε.
ΟΜΠΑΜΑ, ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ΚΑΙ ΚΕΪΝΣ
Σχετικά με τις προσωπικότητες που ο ίδιος θαυμάζει στάθηκε σε πολιτικό επίπεδο στον πρώην Πρόεδρο των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα λόγω των μεταρρυθμίσεων που έκανε στο σύστημα Υγείας της χώρας και στον Ιωάννη Καποδίστρια, πρώτο Κυβερνήτη του νέου ελληνικού κράτους κατά τη μεταβατική περίοδο κατά την οποία η χώρα τελούσε υπό την προστασία των Μεγάλων Δυνάμεων. «Ήταν ο ορισμός του διπλωμάτη πολιτικού» υποστηρίζει ο κ. Καμμάς. Σε ακαδημαϊκό επίπεδο θαυμάζει τον Βρετανό Τζον Μέιναρντ Κέινς, οικονομολόγο, μαθηματικό, καθηγητή πανεπιστημίου και συγγραφέα, ο οποίος δημιούργησε, με τα έργα του και τους οπαδούς του, τη λεγόμενη κεϊνσιανή σχολή στην οικονομική επιστήμη. Στο πώς φαντάζεται τον εαυτό του τα επόμενα 10 χρόνια μας ανέφερε πως σίγουρα θέλει να έχει λιγότερο άγχος και φόρτο εργασίας που αναπόφευκτα προκαλεί ο χώρος τους.
Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ
«Ταυτόχρονα θα ήθελα ένα πρόγραμμα γεμάτο με ουσιαστικά πράγματα, όπως μια συζήτηση με φίλους από τον ευρύτερο χώρο της οικονομίας, ίσως για τη συγγραφή κάποιου επιστημονικού άρθρου ή βιβλίου. Θα ήθελα να έχω και επαφή με τη νέα γενιά μέσω ακαδημαϊκής ενασχόλησης, κάτι με το οποίο έχω ασχοληθεί από τα φοιτητικά μου χρόνια έως και πρόσφατα σε διάφορους εκπαιδευτικούς οργανισμούς», είπε.
Τέλος, θα ήθελε οι ακαδημαϊκές και επαγγελματικές του γνώσεις καθώς και την εμπειρία που ως επαγγελματίας έχει αποκτήσει, να διοχετευθούν προς όφελος του οικοσυστήματος του τόπου μας, στη βάση του τριπτύχου: οικονομική ανάπτυξη, κοινωνική ευημερία και βελτίωση του ορίζοντα για τις νέες γενιές.
WHO IS WHO
Γεννήθηκε τον Οκτώβριο του 1960 στη Λευκωσία και αφού υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία μετέβη στις ΗΠΑ, όπου εξασφάλισε τίτλους σπουδών, πτυχιακού, μεταπτυχιακού και διδακτορικού επιπέδου με σπουδές στις πόλεις Chicago της Πολιτείας του Illinois και Salt Lake City της Utah.
Όταν επέστρεψε στην Κύπρο αρχές της δεκαετίας του 1990 εργάστηκε στην Ομοσπονδία Εργοδοτών και Βιομηχάνων, ενώ το 1993 διορίστηκε ως οικονομολόγος στον Σύνδεσμο Τραπεζών Κύπρου. Παράλληλα, δίδαξε μαθήματα στο Cyprus College και στο Intercollege.
Το 2006 ανέλαβε τη Γενική Διεύθυνση του Συνδέσμου Τραπεζών, θέση την οποία κατέχει μέχρι σήμερα. Τα τελευταία εφτά χρόνια είναι αντιπρόεδρος της Επιτροπής Κοινωνικών Υποθέσεων και Διαλόγου στον Τραπεζικό Τομέα της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Ομοσπονδίας, ενώ τα τελευταία τρία και πλέον έτη κατέχει τη θέση του προέδρου της Επιτροπής Ελέγχου, Κινδύνων και Προϋπολογισμού της Ομοσπονδίας, θέση ιδιαίτερα τιμητική τόσο για τον ίδιο προσωπικά όσο και για τη χώρα μας, αφού συνήθως τις προεδρίες Επιτροπών κατέχουν εκπρόσωποι Συνδέσμων Τραπεζών από μεγάλα κράτη της Ευρώπης.
Κατά την πενταετία 2003-2008 προήδρευε του Διοικητικού Συμβουλίου της εταιρείας των Δασικών Βιομηχανιών Κύπρου. Ως Γενικός Διευθυντής του Συνδέσμου Τραπεζών έχει πρωτοστατήσει για τη δημιουργία του πρώτου Γραφείου Πίστεως της Κύπρου, Άρτεμις και της πρώτης πλατφόρμας ηλεκτρονικών πλειστηριασμών μέσω της εταιρείας ACB E-Auctions.
Έχει συγγράψει επιστημονικά άρθρα οικονομικού ενδιαφέροντος, συμμετείχε ενεργά στη διαμόρφωση τελικών κειμένων για Νομοθεσίες, Οδηγίες και Κώδικες που διέπουν τις εργασίες του τραπεζικού τομέα και ευρύτερα της κυπριακής οικονομίας. Σημειώνεται ακόμη ότι ηγήθηκε του Συνδέσμου Τραπεζών για την υλοποίηση έργων βαρύνουσας σημασίας όπως η εκστρατεία ενημέρωσης της κοινωνίας για υιοθέτηση του ευρώ, η σειρά νομοθετικών αλλαγών κατά την τριετία του Μνημονίου 2013-2016 αλλά και για το μεγάλο έργο επικοινωνίας για την πρόοδο του τραπεζικού τομέα επί θεμάτων καταπολέμησης νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες σε ΗΠΑ και ΕΕ.
