Τρία γεγονότα ξεχωρίζουν ως ξεκάθαρα μετά τη σύλληψη από τις ρωσικές αρχές των φερόμενων ως δραστών της τρομοκρατικής επίθεσης της Παρασκευής στη Μόσχα – και όλα τους ρίχνουν φως στους κινδύνους που ενυπάρχουν στον νέο πολυπολικό κόσμο στον οποίο πια ζούμε.

Απόρριψη προειδοποιήσεων

Το πρώτο είναι ότι, πριν από την επίθεση, ο Βλαντιμίρ Πούτιν απέρριψε προειδοποίηση των ΗΠΑ ότι μια τέτοια επίθεση επίκειτο, τόσο δημόσια όσο και προς τους ανώτατους αξιωματούχους ασφαλείας του. Ο ίδιος αποκάλεσε τις πληροφορίες των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών ότι οι ισλαμιστές σχεδίαζαν επίθεση σε ένα μεγάλο ρωσικό χώρο συγκέντρωσης ανθρώπων ως έχουσες στόχο την αποσταθεροποίηση της χώρας του – έναν αόριστο στόχο που δεν έκανε τίποτε παραπάνω για να εξηγήσει.

Υπήρξε μια εποχή, όχι πολύ καιρό πριν, όταν ο Πούτιν καταλάβαινε ότι η Ουάσιγκτον θεωρούσε τον ισλαμιστικό ριζοσπαστισμό κοινή απειλή, λαμβανόμενη τόσο σοβαρά που ήταν περιφραγμένη από άλλες διαφωνίες. Θα είχε χρησιμοποιήσει την προειδοποίηση, ακόμα κι αν δεν είχε καταφέρει να αποτρέψει την επίθεση.

Ωστόσο, η εμπιστοσύνη μεταξύ Μόσχας και Ουάσιγκτον έχει κατακερματιστεί σε τέτοιον βαθμό μετά την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία το 2022, αν όχι από την προσάρτηση της ουκρανικής Κριμαίας το 2014, που έπεσε θύμα της παράνοιας. Αν ήταν σε θέση να σκεφτεί λογικά, ο πρόεδρος της Ρωσίας θα ήξερε ότι αυτό ήταν ένα παιχνίδι που οι ΗΠΑ δεν θα έπαιζαν, γιατί θα είχαν μονάχα να χάσουν. Προς το τέλος της σύντομης ομιλίας του προς το ρωσικό έθνος μετά την επίθεση το βράδυ της Παρασκευής, ο Πούτιν είπε ότι θα συνεργαστεί με όλες τις “πραγματικά” ενδιαφερόμενες χώρες για την καταπολέμηση της διεθνούς τρομοκρατίας – επομένως ίσως έχει αναγνωρίσει το λάθος του. Πολύ αμφιβάλλω γι’ αυτό.

Η οπτική των τζιχαντιστών

Το δεύτερο τμήμα σαφήνειας είναι ότι ενώ ο Πούτιν, αξιοσημείωτα, έχει καταφέρει να πείσει μεγάλο μέρος του Παγκόσμιου Νότου ότι η εισβολή του σε μια πρώην αυτοκρατορική κτήση της Ρωσίας (Ουκρανία) τον κάνει κατά κάποιο τρόπο θύμα της δυτικής αποικιοκρατίας, οι ισλαμιστές δεν “αγοράζουν” καθόλου μια τέτοια θεώρηση. Δεν τους νοιάζει καθόλου η Ουκρανία, αλλά επίσης δεν κάνουν καμία διάκριση μεταξύ ρωσικής και δυτικής αποικιοκρατίας.

Από την οπτική του Ισλαμικού Κράτους ή της Αλ Κάιντα, οι στρατιωτικές επεμβάσεις του Πούτιν στη Συρία και την Τσετσενία δεν διαφέρουν από αυτές της Αμερικής στο Ιράκ ή τη Λιβύη. Ούτε η παρουσία μιας μεγάλης ρωσικής στρατιωτικής βάσης στο κατά κύριο λόγο σουνιτικό μουσουλμανικό Τατζικιστάν – την πρώην σοβιετική χώρα από την οποία μπορεί να προέρχονται οι συλληφθέντες ύποπτοι – είναι λιγότερο προσβλητική για τις ισλαμιστικές ιδέες από την παρουσία αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων στον Κόλπο. Η Ρωσία είναι γι’ αυτούς ένα μέρος της χριστιανικής Δύσης. Δεν ανήκει πουθενά στην επικράτεια του φανταστικού ισλαμικού χαλιφάτου τους.

Αφήγημα

Τέλος, ο Πούτιν μπόρεσε με “βεβαιότητα” να υπαινιχθεί την ευθύνη της Ουκρανίας, απαλλασσόμενος έτσι από την ευθύνη της δικής του έλλειψης επαγρύπνησης, γιατί ανεξάρτητα από τα στοιχεία που προκύπτουν για το αντίθετο, γνωρίζει ότι θα πρέπει να μπορεί να πουλά ό,τι αφήγημα τον βολεύει στο εσωτερικό του – κι αυτό συνδέεται με τον πλήρη έλεγχό του στα μέσα ενημέρωσης και την εξάλειψη της οργανωμένης αντιπολίτευσης. Ο Πούτιν έχει επιδείξει αυτή την ικανότητα επανειλημμένα σε όλη τη διάρκεια του πολέμου του στην Ουκρανία και το γεγονός είναι βαθιά ανησυχητικό. Πλέον μπορεί να δημιουργήσει εγχώρια λαϊκή υποστήριξη για σχεδόν οποιαδήποτε απόφαση ή επιθετική κίνηση. Ακόμη χειρότερα, η υφέρπουσα εξάπλωση αυτού που θα μπορούσε κανείς να αποκαλέσει λαϊκιστικά “αυταρχικά καθεστώτα” δημιουργεί μια ανάλογη πραγματικότητα για έναν αυξανόμενο αριθμό ηγετών.

Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ακόμη με βεβαιότητα ότι η Ουκρανία δε διευκόλυνε την επίθεση στη Μόσχα, γιατί είναι πολύ δύσκολο να αποδειχθεί. Τα μόνα επαληθεύσιμα στοιχεία της ουκρανικής εμπλοκής που ανέφερε ο Πούτιν – δηλαδή ότι οι δολοφόνοι συνελήφθησαν ενώ οδηγούσαν προς την κατεύθυνση της Ουκρανίας – είναι αδύναμα. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε επίσης μια σχεδόν αυτοκτονική βλακεία στο Κίεβο. Υπήρχε περίπου 100% πιθανότητα ο Πούτιν να κατηγορούσε την Ουκρανία για την επίθεση και οι ΗΠΑ, οι οποίες εμπλέκονται άμεσα σε μια τέτοια περίπτωση από την πολιτική και στρατιωτική σύνδεσή τους με το Κίεβο, δεν θα συγχωρούσαν το να τις τραβούσε κανείς σε κάτι που θέτει σε κίνδυνο ένα τόσο βασικό συμφέρον ασφαλείας τους όπως η αντιτρομοκρατική μάχη.

Το Ισλαμικό Κράτος ανέλαβε την ευθύνη για τη θηριωδία στον συναυλιακό χώρο του Crocus City Hall της Μόσχας – και αυτό είναι πιθανότατα αλήθεια. Το Ισλαμικό Κράτος δημοσίευσε πλάνα των δολοφόνων που τραβήχτηκαν πριν από την επίθεση – και ταιριάζουν με τις εικόνες που έδειξε η ρωσική τηλεόραση αργότερα. Οι τέσσερις άνδρες που συνελήφθησαν κοντά στη ρωσική πόλη Μπριάνσκ το σαββατοκύριακο και παρουσιάστηκαν στο δικαστήριο τη Δευτέρα ταυτοποιήθηκαν ως Τατζίκοι και οι ΗΠΑ πιστεύουν ότι το παρακλάδι του ΙΚ που είναι υπεύθυνο για τα γεγονότα είναι Ισλαμικό Κράτος στο Χορασάν (IS-K), μια επαρχία του ανύπαρκτου χαλιφάτου του Ισλαμικού Κράτους που θα “περιλαμβάνει” τμήματα του Αφγανιστάν, το βόρειο τμήμα του οποίου είναι εθνοτικά τατζικικό, καθώς και το Πακιστάν και την Κεντρική Ασία, συμπεριλαμβανομένου του Τατζικιστάν. Οι ρωσικές υπηρεσίες ασφαλείας δήλωσαν ότι απέτρεψαν άλλη μια επίθεση του IS-K στη Μόσχα μόλις πριν από έναν μήνα.

Θεωρίες συνωμοσίας

Δύο από τους άνδρες παραδέχθηκαν την ενοχή τους για την πραγματοποίηση της επίθεσης, η οποία κόστισε τη ζωή σε τουλάχιστον 137 άτομα. Αυτό, φυσικά, δεν αποδεικνύει ότι η επιχείρηση του IS δεν έλαβε βοήθεια από την Ουκρανία, αλλά δίνει σε αυτή την εκδοχή την “οσμή” μιας θεωρίας συνωμοσίας. Η ομολογία ενός αιχμαλώτου στους Ρώσους δεσμοφύλακές του ότι ένα μη αναγνωρισμένο πρόσωπο του πρόσφερε τηλεφωνικά 1 εκατομμύριο ρούβλια (10.850 δολάρια) για να πραγματοποιήσει την επίθεση θα ήταν σίγουρα ασυμβίβαστη με μια επιχείρηση που κατευθύνεται από το IS, αλλά δόθηκε επίσης υπό τον ορισμό του καταναγκασμού: μπροστά σε κάμερα, στα γόνατά και στο έλεος των ένοπλων αξιωματικών ασφαλείας. Δεν υπάρχει καταγραφή του τι προηγήθηκε – και επομένως δεν ξέρουμε τι μπορεί να του είπαν να πει αν ήθελε να μείνει ζωντανός.

Η εξάλειψη της εμπιστοσύνης γεννά θεωρίες συνωμοσίας και καθιστά επίσης αδύνατη την πλήρη κατάρριψή τους. Επομένως, είναι πιθανό ο Πούτιν να επιμείνει στο αφήγημά του περί ουκρανικής ευθύνης. Αυτό δεν ήταν πάντα τόσο ελκυστικό ή τόσο εύκολο να το πετύχει κανείς όσο είναι σήμερα. Ναι, ο κυριαρχούμενος από τις ΗΠΑ, παγκοσμιοποιημένος κόσμος που ακολούθησε τη σοβιετική κατάρρευση του 1991 δεν ήταν ακριβώς ασφαλής. Ήταν επίσης βαθιά ελαττωματικός και άνισος. Ωστόσο, η εμπορική και οικονομική ολοκλήρωση στην οποία βασιζόταν έθετε κάποια βασικά όρια – και απαιτούσε μια ελάχιστη αμοιβαία αποδοχή μεταξύ των κυβερνήσεων που άφηναν χώρο να γίνει πιστευτή η προειδοποίηση που έδωσαν οι ΗΠΑ στη Μόσχα, ακόμη και όταν οι σχέσεις σε άλλους τομείς ήταν μάλλον κακές. Αυτό το ελάχιστο επίπεδο εμπιστοσύνης επέτρεπε επίσης σε οργανισμούς όπως τα Ηνωμένα Έθνη και η G-20 να λειτουργούν ως κάτι περισσότερο από πεδία μονομαχίας για  διπλωματικές παραστάσεις. Όλα αυτά έχουν τελειώσει.

Απόδοση – Επιμέλεια – Επιλογή Κειμένων (2019-2024): Γ.Δ. Παυλόπουλος