Το βράδυ της Κυριακής, η ουκρανική αεράμυνα κατέρριψε ένα από τα πιο πολύτιμα αεροσκάφη Α-50 των Ρώσων, με τους 15 επιβαίνοντες -ανάμεσά τους ενδεχομένως και υψηλόβαθμοι αξιωματικοί- να ειναι (λογικά) νεκροί. Κατά την ίδια επίθεση υπέστη ζημιές και ένα ρωσικό αεροσκάφος Ilyushin Il-22.
“Ποιος το έκανε αυτό;” ρώτησε ειρωνικά η ουκρανική πολεμική αεροπορία. Η απάντηση, όπως όλα δείχνουν, είναι οι πύραυλοι Patriot PAC-2 με εμβέλεια 145 χιλιόμετρα. Εναλλακτικά, αν και η εκδοχές αυτές συγκεντρώνουν λιγότερες πιθανότητες, οι Patriot PAC-3 μικρότερης εμβέλειας ή οι S-300.
Πώς ακριβώς κατέρριψαν οι Ουκρανοί το τετρακινητήριο “ιπτάμενο ραντάρ” A-50 των Ρωσών δεν είναι σαφές, αλλά ο αναλυτής Τομ Κούπερ -συγγραφέας πολλών βιβλίων για τα σοβιετικά και ρωσικά πολεμικά αεροσκάφη- έχει μια θεωρία: Οι Ουκρανοί παρέσυραν τους Ρώσους σε παγίδα.
Αν η θεωρία του Cooper ισχύει, οι Ουκρανοί έστησαν την παγίδα το Σάββατο, όταν αεροσκάφη της Πολεμικής τους Αεροπορίας (κατά πάσα πιθανότητα βομβαρδιστικά Sukhoi Su-24) χτύπησαν τις εγκαταστάσεις της ρωσικής Πολεμικής Αεροπορίας σε όλη την κατεχόμενη Κριμαία. “Ένας αριθμός ραντάρ εξουδετερώθηκε”, σημείωσε ο Κούπερ.
Ουσιαστικά, η ουκρανική επιδρομή στα χερσαία ραντάρ κατέστησε “μερικώς τυφλές” τις συστοιχίες πυραύλων στην Κριμαία που δεν καταστράφηκαν, ιδίως στα βόρεια της χερσονήσου, όπου η κάλυψη από εδάφους θα προειδοποιούσε για εμφάνιση ουκρανικών αεροπλάνων, drones και πυραύλων.
Έτσι, οι Ρώσοι διοικητές έκαναν κάτι προφανές, αλλά ανόητο. Έδωσαν εντολή σε ένα από τα λίγα εναπομείναντα αεροπλάνα-ραντάρ A-50U, τα οποία συνήθως εκτελούν πτήσεις πολύ νότια πάνω από τη Θάλασσα του Αζόφ, να προωθηθεί βορειότερα, για να διευρύνει την κάλυψη των ραντάρ στο μεγαλύτερο μέρος της Κριμαίας. Το περιστρεφόμενο ραντάρ ενός Α-50 μπορεί να δει στόχους σε μεγέθος αεροπλάνου στα περίπου 320 χιλιόμετρα.
Ένα αεροσκάφος διοίκησης-ελέγχου τύπου Il-22M με 10μελές πλήρωμα συνόδευε το A-50. Το Il-22 λειτπυργεί ως πλατφόρμα ασύρματης αναμετάδοσης – το πλήρωμά του υποστηρίζει το A-50, καθώς χειρίζεται τις επικοινωνίες και τη μεταφορά δεδομένων που το A-50 δεν έχει τη δυνατότητα να επεξεργαστεί.
Οι δορυφορικές εικόνες και τα δεδομένα των ραντάρ τοποθετούν το βορειότερο σημείο όπου κινήθηκε το Α-50 πάνω από το κατεχόμενο Μπερντιάνσκ, περίπου 120 χιλιόμετρα από τη γραμμή του μετώπου. Απόσταση εντός της εμβέλειας που διαθέτει η μοναδική συστοιχία πυραύλων εδάφους-αέρος Patriot που έχει αναπτύξει η ουκρανική Πολεμική Αεροπορία στο νότιο μέτωπο, από τις τρεις που διαθέτει στο οπλοστάσιό της.
Το τέχνασμα ήταν οι Ουκρανοί να στοχεύσουν το A-50 και το Il-22 χωρίς να “δώσουν σήμα” για την επίθεση που επίκειτο και χωρίς να θυσιάσουν το πολύτιμο σύστημα Patriot.
“Το μόνο που είχαν να κάνουν οι Ουκρανοί ήταν να αναπτύξουν κρυφά ένα σύστημα SAM για να στοχεύσουν τα δύο αεροσκάφη από μεγάλη απόσταση”, έγραψε ο Cooper. “Ίσως χρησιμοποίησαν ένα από τα συστήματα SAM S-300 ή ένα από τα SAM PAC-2/3 της Πολεμικής αεροπορίας”.
“Είναι επίσης πιθανό οι Ουκρανοί να έχουν αναπτύξει εκτοξευτήρα, ραντάρ και εξοπλισμό παροχής ενέργειας για ένα από τα τρία συστήματα SAM PAC-2/3 SAM συνδυαστικά με ένα ραντάρ S-300”, εκτίμησε.
Υπάρχουν επίσης ενδείξεις για την παρουσία S-300-Patriot. Ένα ρωσικό βομβαρδιστικό Su-34 φέρεται να εντόπισε μια άγνωστη μέχρι πρότινος ουκρανική μπαταρία για S-300, που ενεργοποιήθηκε λίγα λεπτά πριν χτυπηθούν τα αεροσκάφη A-50 και Il-22.
“Μια μπαταρία Patriot ενεργοποίησε το ραντάρ της για λίγα μόνο δευτερόλεπτα: επαρκές χρονικό διάστημα για να λάβει τα δεδομένα του στόχου, αλλά πολύ μικρό για να μπορέσουν να εντοπίσουν την τοποθεσία της οι Ρώσοι και να την αξιολογήσουν ως απειλή”, παρατήρησε ο Κούπερ. “Και τότε οι Ουκρανοί εκτόξευσαν τους πυραύλους τους”.
Ένα λεπτό μετά, οι πύραυλοι κατέρριψαν το A-50 και προκάλεσαν σοβαρές ζημιές στο Il-22. “Φέροντας σε πέρας την αποστολή τους”, πρόσθεσε ο Κούπερ, “τα πληρώματα των ουκρανικών S-300 και PAC-2/3 σταμάτησαν να εκπέμπουν και άρχισαν να απομακρύνουν τα συστήματά τους για να αποφύγουν τυχόν ρωσικά αντίποινα”.
Έχοντας χάσει ένα A-50, η ρωσική Πολεμική Αεροπορία πρέπει να έχει άλλα δύο ίδιου τύπου αεροσκάφη ικανά προς επιχειρησιακή δραστηριότητα. Τα άλλα έξι A-50 φέρονται να χρειάζονται αναβάθμιση και επισκευή. Αν οι Ρώσοι δεν θέλουν να ρισκάρουν την απώλεια των δύο τελευταίων ενεργών Α-50, θα πρέπει να συμβιβαστούν με ένα νέο μειονέκτημα: δεν μπορούν να ελέγχουν με ραντάρ όλη την Κριμαία.
Εν ολίγοις, να αποδεχθουν τον κίνδυνο ότι οι ουκρανικές πυραυλικές επιδρομές στη χερσόνησο θα συνεχιστούν, αν δεν κλιμακωθούν κιόλας.
Οι Ρώσοι μπορούν να παρηγοριούνται για το γεγονός ότι η ουκρανική Πολεμική Αεροπορία δεν διαθέτει απεριόριστο απόθεμα πυραύλων PAC-2. Μέχρι οι φιλορώσοι Ρεπουμπλικανοί στο Κογκρέσο να εγκρίνουν τη νέα αμερικανική βοήθεια προς το Κίεβο, ύψους 61 δισ. δολαρίων, όπως πρότεινε ο Τζο Μπάιντεν, οι Ουκρανοί ίσως πρέπει να είναι φειδωλοί στην εκτόξευση πυραύλων και να ρισκάρουν λιγότερο, αποφεύγοντας τις φιλόδοξες “πυραυλικές παγίδες”.
