Όταν το BBC ρώτησε τον πρόεδρο της Γουιάνας αν η χώρα του θέλει να κάνει γεωτρήσεις για πετρέλαιο στη θάλασσια περιοχή της, ο δημοσιογράφος “τα άκουσε” από τον ανώτατο αξιωματούχο. Το Ηνωμένο Βασίλειο διψά για πετρέλαιο, όμως η Γουιάνα είναι μια φτωχή χώρα με παρθένα τροπικά δάση που απορροφούν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα που δημιουργούν τα πλουσιότερα και πιο ανεπτυγμένα κράτη.
Οι χώρες με τροπικά δάση έχουν χαμηλό κατά κεφαλήν εισόδημα και 29 εξ αυτών έχουν αρνητικό αποτύπωμα άνθρακα. Αποτελούν ένα βήμα προς τη λύση απέναντι στην κλιματική κρίση, καθώς οι κυβερνήσεις ανά τον κόσμο προσπαθούν να συγκρατήσουν τις υψηλές θερμοκρασίες. Οι χώρες αυτές θα προτιμούσαν να στηρίζονται οικονομικά ώστε να διατηρούν τα τροπικά τους δάση, ωστόσο δεν έχουν λάβει ουσιαστική οικονομική βοήθεια προς αυτό τον σκοπό.
Ορισμένα κράτη, όπως η Γουιάνα, το Σουρινάμ και η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, διαθέτουν πετρέλαιο. Ουδέτερο αποτύπωμα άνθρακα σημαίνει αντιστάθμιση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα – όχι την πλήρη εξάλειψη του πετρελαίου που απαιτείται για την τροφοδοσία της παγκόσμιας οικονομίας. Ωστόσο, θα πρέπει ο ανεπτυγμένος κόσμος να αγοράζει πετρέλαιο από μια χώρα με αρνητικό αποτύπωμα άνθρακα ή από μια πιο ευημερούσα χώρα που είναι υπεύθυνη για τις υπερβολικές εκπομπές ρύπων;
“Γνωρίζετε ότι η Γουιάνα έχει ένα δάσος στο μέγεθος της Αγγλίας και της Σκωτίας μαζί, ένα δάσος που αποθηκεύει 19,5 γιγατόνους άνθρακα, ένα δάσος που διατηρήσαμε ζωντανό;” απάντησε ο πρόεδρος Mohamed Irfaan Ali στο BBC που ρώτησε αν η Γουιάνα χρειάζεται να εξορύξει πετρέλαιο και φυσικό αέριο από τα κοιτάσμά της αξίας 150 δισ. δολαρίων.
Τα κράτη με τροπικά δάση έχουν υπογράψει τη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα, η οποία απαιτεί από αυτά να φτάσουν στο ουδέτερο αποτύπωμα άνθρακα μέχρι το 2050. Ως εκ τούτου, πρέπει να υπολογίσουν τις εκπομπές που συνδέονται με τις γεωτρήσεις πετρελαίου – ποσότητα που ενδεχομένως αντισταθμίζεται από το διοξείδιο του άνθρακα που απορροφούν τα τροπικά τους δάση. Ωστόσο, η χώρα και οι βιομηχανίες που καταναλώνουν το πετρέλαιο δημιουργούν αυτές τις εκπομπές – όχι ο εξαγωγέας.
Αν στηρίζαμε οικονομικά τον παγκόσμιο Νότο για να συντηρήσει τα δάση του, οι χώρες αυτές θα είχαν περισσότερα έσοδα απ’ ό,τι αν εξήγαγαν το πετρέλαιό τους. Τα αναπτυσσόμενα κράτη βασίζονται στη χρηματοδότηση για τους ρύπους του άνθρακα προκειμένου να αναπτύξουν περισσότερες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, να εξαγοράσουν τεχνολογίες και να διατηρήσουν τα τροπικά τους δάση. Πέρυσι ο πλανήτης εξέπεμψε 55 δισ. τόνους ρύπων διοξειδίου του άνθρακα. Οι λύσεις που βασίζονται στο φυσικό περιβάλλον μείωσαν αυτή την ποσότητα κατά 9 δισ. τόνους. Τα φτωχότερα κράτη με τροπικά δάση παράγουν λιγότερο από το 1% των συνολικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
Σκεφτείτε τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό: τα τροπικά δάση της απορροφούν το 4% των ετήσιων παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Το Κονγκό θέλει να αυξήσει την παραγωγή πετρελαίου από 25.000 βαρέλια την ημέρα σε 1 εκατομμύριο βαρέλια, γεγονός που θα βελτίωνε τη ζωή των πολιτών του. Μόνο το 10% των κατοίκων της αφρικανικής χώρας έχει ηλεκτρικό ρεύμα.
“Βρισκόμαστε σε ένα φοβερο διλημμα”, λέει ο Tosi Mpanu-Mpanu, εμπειρογνώμονας για το κλίμα στο Κονγκό. “Η χώρα είναι μέρος της λύσης για την παγκόσμια κλιματική κρίση λόγω των δασών της. Αλλά πρέπει να εξετάσουμε πώς θα δημιουργήσουμε θέσεις εργασίας και εισόδημα για τους πολίτες, ενώ θα μας επιτρέψουν να διαχειριστούμε τα δάση μας και να μειώσουμε τη φτώχεια”.
Σύμφωνα με την Αμερικανική Υπηρεσία Ενέργειας, οι ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου, παράγοντας το 21% του αργού παγκοσμίως το 2023. Ακολουθούν η Σαουδική Αραβία και η Ρωσία, που είναι και οι δύο μεγαλύτεροι εξαγωγείς.
Ο κρίσιμος στόχος όπως τον έθεσε η COP28 στο Ντουμπάι είναι η απεξάρτηση από το πετρέλαιο. Για τον λόγο αυτό, δημιουργήθηκε ένα εθνικό μητρώο για τον υπολογισμό της ποσότητας των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε σχέση με τη μείωση της εκπομπής ρύπων, πράγμα που σημαίνει ότι η παραγωγή πετρελαίου επιτρέπεται εφόσον οι αντισταθμίζονται αυτές οι εκπομπές. Στόχος είναι η σταθερότητα του κλίματος. Τέτοιου είδους δεσμεύσεις έχουν νόημα μόνο αν επιβληθούν.
Το Αμερικανικό Ινστιτούτο Πετρελαίου έχει υποστηρίξει τη θέσπιση ενός φορολογικού τέλους για τη χρήση άνθρακα προκειμένου να ενθαρρύνει τη μετάβαση σε άλλες μορφές καυσίμων. Η φορολόγηση θα ξεκινούσε από τα 35-50 δολάρια ανά τόνο εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα – χρήματα που θα μείωναν το ενεργειακό κόστος για τα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα και θα διοχετεύονταν στην έρευνα και την ανάπτυξη τεχνολογιών αιχμής.
Ο Tosi Mpanu-Mpanu σημειώνει ότι αυτός είναι “ο πιο αποτελεσματικός και διαφανής τρόπος για να επιτευχθεί ουσιαστική πρόοδος στον διττό στόχο της μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και την οικονομική ανάπτυξη”.
Η Exxon Mobil, η Chevron και η Hess θέλουν να κάνουν γεωτρήσεις στη θαλάσσια περιοχή της Γουιάνας, η οποία έχει φορολογικό συντελεστή 2% – έσοδα που χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση της εκπαίδευσης, της υγείας και των υποδομών. Τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα στη Γουιάνα θα αυξηθούν οπωσδήποτε. Είναι δίκαιο ο ανεπτυγμένος κόσμος να συνεχίζει να επωφελείται από την παραγωγή πετρελαίου, αλλά όχι το Σουρινάμ, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και η Γουιάνα, οι οποίες είτε έχουν αρνητικό αποτύπωμα άνθρακα είτε βρίσκονται κοντά σε αυτό;
Πρέπει να υπολογίσουν όλες τις εκπομπές από την παραγωγή ενέργειας – μια ποσότητα που γενικά αντισταθμίζεται από τα τροπικά δάση.
Το Σουρινάμ αριθμεί 600.000 κατοίκους με κατά κεφαλήν ετήσιο εισόδημα 5.000 δολάρια. Η οικονομία του βασίζεται στην υδροηλεκτρική ενέργεια και σε μια μικρή ποσότητα παραγωγής ντίζελ. Από το 1975, όταν κέρδισε την ανεξαρτησία του από τους Ολλανδούς, βασίζεται στους φυσικούς πόρους για να τροφοδοτήσει την οικονομία του – ένα μείγμα χρυσού, πετρελαίου και βωξίτη.
Τα δάση καλύπτουν το 93% της χώρας. Ο ετήσιος ρυθμός αποψίλωσης των δασών κυμαίνεται μεταξύ 0,05% και 0,07%. Ως αποτέλεσμα, το Σουρινάμ θα πωλεί πιστοποιημένα από τον ΟΗΕ αντισταθμστικά μόρια άνθρακα.
“Είμαστε πολύ ευάλωτοι στην κλιματική αλλαγή, παρόλο που έχουμε απορροφήσει άνθρακα από την ατμόσφαιρα”, λέει σε συνέντευξή του ο Marciano Dasai, υπουργός Χωροταξίας και Περιβάλλοντος του Σουρινάμ. “Αν αγοράσετε από εμάς ενέργεια, τα χρήματα πηγαίνουν στο περιβάλλον και στον λαό μας”.
Τα κράτη δεν μπορούν προχωρήσουν πλήρως στην πράσινη μετάβαση σε όλους τους τομείς. Ορισμένες βιομηχανίες, όπως τα logistics μεγάλων αποστάσεων, η ναυτιλία και οι αερομεταφορές θα εξακολουθούν να χρειάζονται πετρέλαιο. Γιατί να μην αγοράσει κάποιος από μια πετρελαιοπαραγωγό χώρα που είναι επίσης αρνητική ως προς το αποτύπωμα άνθρακα και μπορεί να αντισταθμίσει τις εκπομπές ρύπων με τα δάση της;
Ιδανικά, θα απαλλαγούμε από την εξάρτησή μας από το πετρέλαιο. Μέχρι τότε, πρέπει να αντισταθμίσουμε τις εκπομπές ρύπων και να δώσουμε στις χώρες με ουδέτερο αποτύπωμα άνθρακα το περιθώριο να επιβιώσουν.
