Ξεκούραση, οικογενειακές ανάγκες και λίγη… γραφειοκρατία
Η ετήσια άδεια δεν είναι πολυτέλεια – είναι δικαίωμα. Αυτό υπενθυμίζει κάθε χρόνο το Τμήμα Εργασιακών Σχέσεων, που δέχεται δεκάδες χιλιάδες ερωτήματα εργαζομένων στην Κύπρο για το πόσες μέρες δικαιούνται, πότε μπορούν να τις πάρουν, και τι γίνεται αν δεν τις χρησιμοποιήσουν.
Στην Κύπρο, όλοι οι εργαζόμενοι – είτε δουλεύουν full time, είτε part time, είτε με σύμβαση ορισμένου χρόνου – δικαιούνται τουλάχιστον τέσσερις εβδομάδες άδεια με αποδοχές κάθε χρόνο. Αυτό μεταφράζεται σε 20 εργάσιμες ημέρες για όσους εργάζονται πενθήμερο και 24 ημέρες για εξαήμερη εργασία.
Η άδεια μπορεί να ληφθεί είτε ολόκληρη, είτε τμηματικά. Ο νόμος πάντως ορίζει πως τουλάχιστον ένα κομμάτι της (τουλάχιστον 9 συνεχόμενες μέρες, μαζί με Σαββατοκύριακα και αργίες) πρέπει να δοθεί μαζεμένο, ώστε να εξασφαλίζεται πραγματική ξεκούραση.
Μπορώ να τη «μαζέψω» για του χρόνου;
Ναι, με προϋπόθεση. Αν δεν προλάβει κανείς να πάρει όλη του την άδεια, μπορεί – με συμφωνία του εργοδότη – να τη μεταφέρει για την επόμενη χρονιά. Αυτό μπορεί να γίνει για έως και δύο χρόνια. Δηλαδή, κάποιος μπορεί να έχει σωρευτικά μέχρι και 48 μέρες άδεια, αν έχει συσσωρεύσει τις προηγούμενες δύο χρονιές.
Προσοχή όμως: χωρίς ρητή συμφωνία, ισχύει ο κανόνας «χρησιμοποίησέ τη ή χάσ’ την». Και κυρίως, η άδεια δεν μπορεί να πληρωθεί αντί να ληφθεί, εκτός κι αν τερματιστεί η εργασιακή σχέση – για παράδειγμα, σε περίπτωση παραίτησης ή απόλυσης. Τότε, ο εργοδότης οφείλει να πληρώσει το υπόλοιπο των ημερών που δεν δόθηκαν.
Άδεια ανωτέρας βίας για έκτακτα οικογενειακά
Από το 2022, οι εργαζόμενοι έχουν άλλο ένα εργαλείο για να διαχειριστούν απρόβλεπτες οικογενειακές ανάγκες. Η λεγόμενη άδεια ανωτέρας βίας αφορά επειγόντως προβλήματα υγείας ή ατυχήματα στην οικογένεια – για παράδειγμα, ένα παιδί που αρρώστησε ξαφνικά ή ένας γονιός που είχε ατύχημα.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο εργαζόμενος δικαιούται μέχρι 7 εργάσιμες ημέρες άδειας ανά έτος, χωρίς αποδοχές. Η άδεια αυτή μπορεί να ληφθεί ολόκληρη ή σπαστά, ανάλογα με τις ανάγκες, και δεν απαιτεί προηγούμενη έγκριση, αρκεί ο εργοδότης να ενημερωθεί άμεσα για την κατάσταση.
Πού μπερδεύονται οι περισσότεροι;
Σύμφωνα με λειτουργούς του Υπουργείου Εργασίας, συχνές απορίες αφορούν το αν μπορεί να ζητηθεί πληρωμή αντί για άδεια (όχι, εκτός αν τερματιστεί η εργασία), αν επιτρέπεται η «μεταφορά» της για χρόνια μπροστά (όχι πάνω από δύο) και αν μπορούν να μπουν οι άδειες στη λογική «μισή μέρα κάθε φορά» (επιτρέπεται, αλλά τουλάχιστον ένα 9ήμερο συνεχές πρέπει να υπάρχει).
Εργαζόμενοι και εργοδότες καλούνται να συνεννοούνται, αλλά και να τηρούν τα ελάχιστα όρια του νόμου. Γιατί στο τέλος της ημέρας, όλοι χρειάζονται λίγο χρόνο μακριά από τα deadlines, το excel και τις συσκέψεις. Και, ενίοτε, λίγο χρόνο για να σταθούν δίπλα στην οικογένειά τους όταν αυτό είναι αναγκαίο.
