Εξουδετέρωση του ρόλου του εκάστοτε υπουργού Εσωτερικών ως Κηδεμόνα διαχείρισης Τουρκοκυπριακών Περιουσιών βλέπει ο Γενικός Ελεγκτής Οδυσσέας Μιχαηλίδης, ο οποίος πίσω από τις γραμμές προωθούμενης τροποποίησης της νομοθεσία, βλέπει μέχρι και πιθανή διαπλοκή.
Ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Προσφύγων, ο Γενικός Ελεγκτής κατέθεσε υπόμνημα στο οποίο ανάμεσα σε άλλα, καταγράφονται και τα ακόλουθα:
–Αυτό που διαφαίνεται είναι πρόθεση να μειωθεί, σχεδόν να εκμηδενιστεί ο ρόλος του Κηδεμόνα, σε βαθμό όμως, που η Ελεγκτική Υπηρεσία θεωρεί αρνητικό και όχι θετικό.
-Υπάρχουν θετικές προτεινόμενες ρυθμίσεις γενικά όμως, το προτεινόμενο πλαίσιο τείνει να καταστρατηγήσει τον σκοπό του βασικού νόμου.
-Σκοπός της υφιστάμενης νομοθεσίας είναι η προστασία των Τουρκοκυπριακών περιουσιών με ταυτόχρονη και παράλληλη εξυπηρέτηση δύο στόχων: Πρώτον την εξυπηρέτηση των αναγκών των προσφύγων και δεύτερον την εξυπηρέτηση των συμφερόντων των Τ/κυπρίων ιδιοκτητών.
–Επιφύλαξη ως προς τη φιλοσοφία των νέων προτεινόμενων νομοθεσιών που καθιστούν στη σύμβαση μίσθωσης τουρκοκυπριακής κατοικίας εμπράγματο δικαίωμα υποκείμενο σε κληρονομική διαδοχή με βάση τον περί Διαθηκών και Διαδοχή Νόμο (ΚΕΦ 195).
-Με βάση τη νομοθεσία πρόσφυγας είναι όποιος είναι και όποιος έχει πατέρα που είναι πρόσφυγας. Επίσης από το 2013, εκτοπισθέντες για σκοπούς κρατικής παροχής θεωρούνται και τα παιδιά των οποίων η μητέρα είναι εκτοπισθείσα. Ωστόσο, οι κληρονόμοι ενός πρόσφυγα δεν ένα κατ’ ανάγκην μόνο τα παιδιά του που επίσης είναι πρόσφυγες. Κληρονόμοι θα είναι και η σύζυγος του και άλλοι συγγενείς εάν δεν έχει παιδιά. Αυτοί οι κληρονόμοι πιθανώς να μην είναι πρόσφυγες. Με τον τρόπο αυτό, η εκτελεστική εξουσία, συνειδητά επιχειρεί να διευρύνει το δικαίωμα διαδοχής, όχι μόνο για τα παιδιά και τα εγγόνια αλλά και σε άλλους κληρονόμους, πρόσφυγες και μη.
-Επιφύλαξη στην προτεινόμενη ρύθμιση που επιτρέπει στον διαμένοντα σε Τ/κυπριακή οικία πρόσφυγα να μεταβιβάσει, ουσιαστικά να πωλήσει τη σύμβαση μίσθωσης σε άλλο πρόσφυγα με σκοπό να στεγαστεί ο δεύτερος. Και αντί αυτός να στεγαστεί δωρεάν σε τουρκοκυπριακή οικία, θα αναζητά υφιστάμενους κατόχους τ/κυπριακών οικιών που επιθυμούν να πουλήσουν την κατοικία και να πληρώσει γι’ αυτήν.
–Με τη ρύθμιση αυτή ελλοχεύει ο κίνδυνος να ενθαρρυνθούν μαύρες συναλλαγές.
–Αν κάποιος πρόσφυγας αγοράσει το δικαίωμα χρήσης της κατοικίας και αυτή αποδοθεί στον Τουρκοκύπριο ιδιοκτήτη της με απόφαση δικαστηρίου ποιος αποζημιώνει τον πρόσφυγα που κατέβαλε τα χρήματα σε αυτόν που την αξιοποιούσε προηγουμένως;
–Η πρόνοια για υπομίσθωση επαγγελματιών υποστατικών για πέντε χρόνια, μπορεί να μην λειτουργήσει αν η επένδυση του νέου διαχειριστή δεν αποσβεστεί (στο καθορισμένο χρονικό διάστημα) οπόταν στην πράξη θα παραμείνει και αυτός για μακρά ακαθόριστη περίοδο στον υποστατικό, κάτι το οποίο οδηγεί σε συγκαλυμμένη μαύρη αγορά.
–Με βάση τις προτεινόμενες ρυθμίσεις, αν για την αποκατάσταση ενός τουρκοκυπριακού επαγγελματικού υποστατικού απαιτούνται σημαντικές επενδύσεις, ο Κηδεμόνας δικαιούται να καθορίσει το ενοίκιο στο 50% του ενοικίου που ισχύει στο παζάρι με το επιχείρημα της απόσβεσης της επένδυσης. Όμως, ένα υποστατικό σε καλή κατάσταση που απαιτεί σημαντικές εργασίες, έχει ούτως ή άλλως χαμηλότερο ενοίκιο. Αυτό που πρέπει να γίνεται, είναι να καθορίζεται το αγοραίο ενοίκιο και η απόσβεση της επένδυσης να επιτυγχάνεται με την παραχώρηση του υποστατικού για περισσότερα χρόνια (πχ για δέκα αντί για πέντε που προτείνεται).
–Να εξεταστεί από τον Έφορο Κρατικών Ενισχύσεων κατά πόσον επιτρέπεται ο καθορισμός ενοικίου χαμηλότερου του αγοραίου. Επίσης για την προτεινόμενη μείωση στο 50% ζητά να καθοριστεί τι θεωρείται σημαντική επένδυση ώστε να δικαιολογεί τόσο μεγάλη μείωση του ενοικίου.
–Πρέπει να διασφαλιστεί, ότι η μείωση του ενοικίου δεν θα αφορά περιουσίες που παραχωρήθηκαν με πλειοδοτικό διαγωνισμό.
Ο Γενικός Ελεγκτής υποδεικνύει επίσης, πως δεν φαίνεται να ρυθμίζεται η παραχώρηση τουρκοκυπριακών οικιών που χρησιμοποιούνται ως εξοχικά.
Παρατηρεί επίσης πως ουσιαστικά με τις αλλαγές που προτείνονται, ο ρόλος του Κηδεμόνα σχεδόν εκμηδενίζεται αφού αυτός διαχειρίζεται μόνο περιπτώσεις στις οποίες:
-Αποβιώσας πρόσφυγας δεν μεταβίβασε τη σύμβαση μίσθωσης οικίας πριν αποβιώσει.
-Η περιουσία που κατείχετο από αποβιώσαντα δεν αποτελέσει αντικείμενο κληρονομικής διαδοχής.
-Οι κληρονόμοι ή το πρόσωπο στο οποίο ο πρόσφυγας επιθυμεί να μεταβιβάσει τη σύμβαση μίσθωσης αν αποδεχθούν τους όρους του Κηδεμόνα.
Με βάση τα πιο πάνω, ο Γενικός Ελεγκτής θεωρεί πως τα επαγγελματικά υποστατικά θα μειωθούν σημαντικά και οι περιπτώσεις που θα καταλήγουν στον Κηδεμόνα θα είναι σχεδόν ανύπαρκτες.
Σχετικά με τους Κανονισμούς που συμπληρώνουν το προτεινόμενο νομοσχέδιο, ο Γενικός Ελεγκτής παρατηρεί ότι:
-Η περίοδος των 15 ημερών που προβλέπεται για ανάρτηση διαθέσιμων υποστατικών (κυρίως επαγγελματικών) πριμοδοτεί πρόσωπα που θα έχουν εκ των προτέρων γνώση/εσωτερικών πληροφόρηση ως προς το ποια Τ/κυπριακά υποστατικά θα δημοσιευθούν.
Σχετικά με την παραχώρηση Τουρκοκυπριακών περιουσιών, κατόπιν δημοσίευσης και πλειοδοτικού διαγωνισμού, ο Γενικός Ελεγκτής ζητά να διευκρινιστεί ποιες περιουσίες θεωρούνται ως μη συμφέρουσες για επιδιόρθωση ή και αξιοποίηση και ποιος θα διενεργεί τη αξιολόγηση τους; Ερωτά επίσης, γιατί στους χώρους αυτούς περιλαμβάνονται και οι ανοικτοί χώροι, οι οποίοι δεν περιλαμβάνουν κτίσματα προς επιδιόρθωση.
